Üst Düzey Düşünme Becerilerini Desteklemek İçin Alternatif Bir Araç: Düşünme Haritaları

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 2, 462 - 481, 20.08.2025

Zeynep Özaydın , Çiğdem Arslan

https://doi.org/10.17860/mersinefd.1562657

Öz

Bu araştırmada ilköğretim matematik öğretmen adaylarının üst düzey düşünme becerilerini destekleme fikri ile hareket edilmiştir. Araştırmanın amacı matematik öğretmen adaylarına yönelik matematiksel ilişkilendirme eğitimi gerçekleştirmek, öğretmen adaylarının bu eğitim kapsamındaki düşünme haritası kullanımlarını, düşünme süreçlerini incelemek ve düşünme haritalarının nasıl kullanılabileceğini ulusal literatüre kazandırmaktır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden biri olan durum çalışması deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’de bir devlet üniversitesinin “İlköğretim Matematik Öğretmenliği” lisans programında öğrenim gören 14 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak öğretmen adayları tarafından hazırlanan “Düşünme Haritaları” ve sürece yönelik görüşlerini belirtmelerine fırsat tanıyan “Görüşme Formu” kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, öğretmen adaylarının en fazla kullandıkları düşünme haritası türünün “Ana fikir ve detayları sınıflandırabilme” düşünme sürecini içeren “Ağaç Haritası” olduğu görülmüştür. Öğretmen adayları “Daire Haritası”, “Çift Kabarcık Haritası” ve “Çoklu Akış Haritası”nı hiç kullanmamışlardır. Tercih edilen düşünme haritası türünün öğrenilen konunun aktarılış biçiminden ve öğrenme deneyimlerinden etkilendiği gözlenmiştir. Öğretmen adaylarının, düşünme haritası hazırlamanın düşünme süreçlerine katkıları için belirttikleri görüşler olumlu yönde olmuştur.

Anahtar Kelimeler

düşünme haritaları , matematik öğretmen adayları , matematiksel ilişkilendirme , üst düzey düşünme becerileri

An Alternative Tool to Support Higher Order Thinking Skills: Thinking Maps

Öz

This study was based on the idea of supporting the higher order thinking skills of middle school prospective mathematics teachers. The aim of the research is to provide mathematical connection training to prospective mathematics teachers, to examine the use of thinking maps by prospective teachers, the thinking processes and to contribute to the national literature on how thinking maps can be used. The study was conducted using a case study design, which is one of the qualitative research methods. The study group consists of 14 prospective teachers studying in the “Middle School Mathematics Teaching” undergraduate program of a state university in Türkiye. “Thinking Maps” prepared by the prospective teachers and the “Interview Form” that provided them with the opportunity to express their views on the process were used as data collection tools in the study. As a result of the study, it was seen that the type of thinking map used most by the prospective teachers was the “Tree Map”, which includes the thinking process of “classifying main idea and details”. The prospective teachers never used the “Circle Map”, “Double Bubble Map” and “Multi Flow Map”. It was observed that the preferred type of thinking map was affected by the way the learned subject was conveyed and their learning experiences. The views expressed by the prospective teachers regarding the contributions of preparing a thinking map to their thinking processes were positive.

Anahtar Kelimeler

thinking maps , prospective mathematics teachers , mathematical connection , higher order thinking skills

Kaynakça

• Abdullah, A. H., Hamzah, M. H., Zaid, N. M., Baharudin, A. F., Kohar, U. H. A., Abd Rahman, S. N. S., & Amin, S. H. M. (2018). Development of the “ThinkHOTS” software based on thinking maps to ıncrease higher-order thinking skills. In 2018 IEEE 10th International Conference on Engineering Education (ICEED) (pp. 39-44). https://doi.org/10.1109/ICEED.2018.8626882
• Açıkgül, K., Bakan, S. ve Aslaner, R. (2023). Matematik öğretmen adaylarının matematiksel yaratıcılık düzeyleri ile matematiksel yaratıcılıklarına ilişkin öz-yeterlik algı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 75-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/amauefd/1
• Alikhan, N. (2014). Thoughts on thinking maps: A new way to think. New Horizon School.
• Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., Airasian, P. W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., Raths, J. & Wittrock, M. C. (Ed.). (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of bloom's taxonomy of educational objectives. Addison Wesley Longman.
• Arievitch, I. M. (2020). The vision of developmental teaching and learning and bloom’s taxonomy of educational objectives. Learning, Culture and Social Interaction, 25, 100274. https://doi.org/10.1016/j.lcsi.2019.01.007
• Asfour, E. H. (2008). The effectiveness of using thinking maps in developing achievement and metacognition skills of first-year secondary school students in logic. Journal of Studies in Curricula and Teaching Methods, 132, 20-81.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Bogdan, R. & Biklen, S. K. (1997). Qualitative research for education. Allyn & Bacon.
• Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. ASCD.
• Buckley, J., Archibald, T., Hargraves, M., & Trochim, W. M. (2015). Defining and teaching evaluative thinking: Insights from research on critical thinking. American Journal of Evaluation, 36(3), 375-388.
• Bunt, B. J., Grosser, M., & van Tonder, D. (2022). A novel proposal to use thinking maps to embed blooms’ taxonomy within teaching, learning, and assessment. Journal of Cognitive Education and Psychology, 21(2), 80-99.
• Curtis, S. (2001). Inviting explicit thinking: Thinking Maps professional development: Tools to develop reflection and cognition [Unpublished master’s thesis], Antioch University.
• Çelen, Y. (2023). 9. sınıf lise matematik sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(3), 837-848. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1073141
• Dane, A. & Başkurt, H. (2012). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin nokta, doğru ve düzlem kavramlarını algılama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 31(2), 81-100. https://doi.org/10.7822/egt12
• Didiş-Kabar, M. G. (2018). Matematik öğretmen adaylarının matematiğin günlük hayat ile ilişkisi hakkındaki algı ve görüşlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 266-283. https://doi.org/10.17679/inuefd.341702
• Guba, E. G. & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30 (4), 233-252. https://doi.org/10.1007/BF02765185
• Hammersley, M. (2013). What is qualitative research? Bloomsbury Publishing.
• Hamzah, N. H. & Abdullah, A. H. (2017). Mathematics learning activities based on thinking maps for forms one and two. Man in India, 97(17), 79-93.
• Holzman, S. (2004). Thinking maps: Strategy-based learning for English language learner. Annual Administrator Conference 13th Closing the Achievement Gap for Education Learner Student, Sonoma County Office of Education, California Department of Education.
• Hyerle, D. & Alper, L. (2011). Student successes with thinking maps: School-based research, results, and models for achievement using visual tools. Corwin.
• Hyerle, D. & Yeager, C. (2017). Thinking maps: A language for learning. Thinking Maps, Inc.
• Hyerle, D. (1995). Thinking maps: Seeing is understanding. Educational Leadership, 53(4), 85-89.
• Hyerle, D. (1996). Visual tools for constructing knowledge. ASCD.
• Hyerle, D. (2014). Thinking Maps®: A visual language for learning. In Knowledge cartography: Software tools and mapping techniques. Springer.
• İncebacak, B. B. & Ersoy, E. (2016). Matematik neden beni kaygılandırır? HAYEF Journal of Education, 13(2), 1-15.
• Kelly S. (2010) Qualitative interviewing techniques and styles. In Bourgeault I, Dingwall R, de Vries R. (Eds.) The Sage Handbook of Qualitative Methods in Health Research, Sage Publications.
• Kokotovich, V. (2008). Problem analysis and thinking tools: An empirical study of non-hierarchical mind mapping. Design Studies, 29 (1), 49-69.
• Long, D. J. & Carlson, D. (2011). Mind the map: How thinking maps affect student achievement. Networks: An Online Journal for Teacher Research, 13(2), 262-262.
• Lopez, E. (2011). The effect of a cognitive model, thinking maps, on the academic language development of English language learners [Unpublished doctoral dissertation], St. John Fisher University.
• Maslihah, S., Waluya, S. B., Rochmad, & Suyitno, A. (2020). The role of mathematical literacy to improve high order thinking skills. Journal of Physics: Conference Series, 1539(1), 1-7. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1539/1/012085
• Megawati, Hartatiana & Wardani, A. K. (2020). Analysis of student’s thinking ability to solve higher-order thinking skills (HOTS) math problems. Journal of Physics: Conference Series, 1480(1), 1-8. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1480/1/012050
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni, 30 Temmuz 2024 tarihinde https://tymm.meb.gov.tr/ sitesinden erişim sağlanmıştır.
• Novak, J. D., & Cañas, A. J. (2008). The theory underlying concept maps and how to construct and use them. Florida Institute for Human and Machine Cognition. http://cmap.ihmc.us/Publications/ResearchPapers/TheoryUnderlyingConceptMaps.pdf
• Novak, J. D. & Gowin, D. B. (1984). Learning how to learn. Cambridge University Press.
• Özkaya, N., & Güç, F. A. (2024). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının matematiksel eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (61), 1781-1809.
• Rai, N. & Thapa, B. (2015). A study on purposive sampling method in research. Kathmandu: Kathmandu School of Law, 5(1), 8-15.
• Resnick, L. B. (1987). Education and learning to think. National Academy Press.
• Santiago, H. C. (2011). Visual mapping to enhance learning and critical thinking skills. Optometric Education, 36(3), 125-139.
• Schumacher, M. T. G. (2022). Effects of thinking maps in the development of higher order thinking skills among elementary science students. AIDE Interdisciplinary Research Journal, 3, 130-138.
• Soleh, D. A. (2020). The effectiveness of computer-based problem solving to improve higher order thinking skills on prospective teachers. International Journal of Instruction, 13(2), 393-406. https://eric.ed.gov/?id=EJ1249079
• Tart, T. C., & Mahmud, M. S. (2024). Teachers’ readiness in using ı-think mind maps in the subject of mathematics in primary schools. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 13(1), 2052–2066.
• Tavşancıl Tarkun, E. (2000). Nitel araştırmalar. Öneri Dergisi, 3(14), 29-34. https://doi.org/10.14783/maruoneri.734111
• Thompson, T. (2008). Mathematics teachers’ interpretation of higher-order thinking in Bloom’s taxonomy. International Electronic Journal of Mathematics Education, 3(2), 96-109. https://doi.org/10.29333/iejme/221
• Buzan, T. (1991). Use both sides of your brain. Penguin Group.
• Van Namen, M., Powers, A. & Snow, C. (2017). Using thinking maps to develop higher order thinking skills among diverse learners. International Journal of Education and Human Developments, 3(2), 52-58.
• Widana, I. W. (2017). Higher order thinking skills assessment (HOTS). Journal of Indonesian Student Assesment and Evaluation (JISAE), 3(1), 32-44. https://doi.org/10.21009/jisae.v3i1.4859
• Woods N.F. & Calanzaro M. (1980). Nursing research: theory and practice. Mosby.
• Yaldız, H. (2024). Matematik öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme eğilimlerinin ve yaratıcı düşünmeyi ders planlarına yansıtma durumlarının incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Yeh, Y. C. (2012). A co-creation blended KM model for cultivating critical-thinking skills. Computers and Education, 59(4), 1317–1327. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2012.05.017
• Yen, T. S. & Halili, S. H. (2015). Effective teaching of higher order thinking (HOT) in education. The Online Journal of Distance Education and e-Learning, 3(2), 41-47.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2014). Case study research: design and methods. Sage Publications
• YÖK (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları 27 Temmuz 2024 tarihinde https://www.yok.gov.tr/ sitesinden erişim sağlanmıştır.
• Yurniwati & Soleh, D. A. (2020). The Effectiveness of computer-based problem solving to improve higher order thinking skills on prospective teachers. International Journal of Instruction, 13(2), 393-406. https://eric.ed.gov/?id=EJ1249079
• Yüksel, N. S., Uzun, M. S., & Dost, Ş. (2013). Matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri [Critical thinking tendencies of prospective mathematics teachers]. Hacettepe University Journal of Education/Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı (1), 393-403.
• Zohar, A. & Cohen, A. (2016). Large scale implementation of higher order thinking (HOT) in civic education: The interplay of policy, politics, pedagogical leadership and detailed pedagogical planning. Thinking Skills and Creativity, 21, 85-96. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2016.05.003
• Zohar, A., Degani, A. & Vaaknin, E. (2001). Teachers’ beliefs about low-achieving students and higher order thinking. Teaching and Teacher Education, 17(4), 469-485. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/S0742-051X(01)00007-5