Sleep quality and associated factors among adults attending family health centers

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 2, 156 - 169, 15.08.2025

Kübra Çiçek , Erhan Eser , Talatcan İkizoğlu , Yağmur Kılıçdere , Umut Cem Kılınçaslan , Şeyhmus Savat , Taha Orcan Sporcu , Tahsin Yalçın , Uğurcan Çakıcı

https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1595030

Öz

Aim: The aim of the study is to assess the sleep quality and the associated factors among adults aged 18–64 who visit Family Health Centers. Method: The population of this cross-sectional study consists of 3,000 individuals aged 18-64 who are expected to visit seven Family Health Centers located in urban and semi-urban areas of Manisa. The sample size was calculated as 341 using the Epi Info program with a 95% confidence level, 20% prevalence of poor sleep quality, and a 4% margin of error, reaching 350 people. The dependent variables were sleep quality, difficulty falling asleep, and involuntary awakenings. Sleep quality was assessed using the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). Other dependent variables were assessed using a five-point Likert-type response scale. The independent variables included sociodemographic characteristics, chronic and psychiatric diseases, and sleep habits. Chi-square tests were used in univariate analyses, while the Backward Wald method of logistic regression was employed in multivariate analyses. Results: The mean age of the participants was 40.56 ± 12.87 years, with 58.6% being female. Poor sleep quality was reported by 69.1% of the participants, 18.0% experienced difficulty falling asleep, and 16.6% reported unintentional awakenings. . In multivariate analysis, the risk of poor sleep quality was higher among single/lonely individuals (OR = 1.83, 95% CI: 1.10–3.10), those who were employed (OR = 1.73, 95% CI: 1.10–2.81), those who ate before sleeping (OR = 1.64, 95% CI: 1.02–2.64), individuals sleeping in noisy environments (OR = 2.67, 95% CI: 1.39–5.15), and participants with psychiatric diagnoses (OR = 2.78, 95% CI: 1.02–7.60). Difficulty falling asleep was higher among single/lonely individuals (OR = 1.89, 95% CI: 1.06–3.36), those with a psychiatric diagnoses (OR = 2.60, 95% CI: 1.18–5.71), and those experiencing chronic pain (OR = 2.76, 95% CI: 1.38–5.54).Involuntary awakening risk was higher for those with psychiatric diagnoses (OR=4.63, 95%CI=2.10-10.3), chronic pain (OR=5.53, 95%CI=2.78-11.0), and caregivers (OR=3.55, 95%CI=1.11-11.34). Conclusion: Sleep problems appear to be prevalent in the region, particularly among individuals who live alone, are employed, neglect sleep hygiene, or have psychiatric conditions, chronic pain, or caregiving responsibilities.

Anahtar Kelimeler

Sleep , Sleep Initiation and Maintenance Disorders , Sleep Hygiene , Chronic Pain , adults

Aile sağlığı merkezlerine başvuran erişkinlerde uyku kalitesi ve ilişkili faktörler

Öz

Amaç: Çalışmanın amacı, Aile Sağlığı Merkezleri’ne başvuran 18-64 yaş aralığındaki erişkinlerde uyku kalitesini ve etkileyen faktörleri belirlemektir. Yöntem: Bu kesitsel araştırmanın evrenini Manisa’da kentsel ve yarı kentsel bölgelerde bulunan 7 Aile Sağlığı Merkezine, veri toplama döneminde başvurusu beklenen 18-64 yaş arası 3000 kişi oluşturmaktadır. Araştırmanın örnek büyüklüğü %95 güven, %20 kötü uyku kalitesi prevalansı ve %4 hata payı ile Epi-İnfo programında 341 olarak hesaplanmış; 350 kişiye ulaşılmıştır. Çalışmanın bağımlı değişkenleri uyku kalitesi, uykuya dalmakta zorlanma ve istem dışı uyanmadır. Uyku kalitesi Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) ile diğer bağımlı değişkenler ise beşli likert yanıtlarla değerlendirilmiştir. Çalışmanın bağımsız değişkenleri; sosyodemografik özellikler, kronik hastalık ve psikiyatrik hastalık varlığı, uyku ile ilişkili alışkanlıklar ve uyku ortamının özellikleridir. Tek değişkenli analizlerde Ki-Kare testi; çok değişkenli analizlerde lojistik regresyon Backward Wald yöntemi uygulanmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 40.56±12.87; %58.6’sı kadındır. Katılımcıların %69.1’i kötü uyku kalitesine sahiptir; %18.0’i uykuya dalmakta güçlük çekmekte; %16.6’sı uykudan istem dışı uyanmaktadır. Çok değişkenli analizlerde kötü uyku kalitesi riski bekar/yalnızlarda (OR=1.83, %95GA=1.10-3.10), çalışanlarda (OR=1.73, %95GA=1.10-2.81), uyku öncesi yemek yiyenlerde (OR=1.64, %95GA=1.02-2.64), gürültülü ortamda uyuyanlarda (OR=2.67, %95GA=1.39-5.15) ve psikiyatrik tanısı bulunanlarda (OR=2.78 kat, %95GA=1.02-7.60) artmıştır. Uykuya dalma güçlüğü yaşama riski, bekar/yalnızlarda (OR=1.89, %95 GA= 1.06-3.36), psikiyatrik tanısı bulunanlarda (OR=2.60, %95GA=1.18-5.71) ve kronik ağrısı olanlarda (OR=2.76, %95GA=1.38-5.54) artmıştır. İstem dışı uyanma riski; psikiyatrik tanısı bulunanlarda (OR=4.63, %95GA=2.10-10.3), kronik ağrısı olanlarda (OR=5.53, %95GA= 2.78-11.0) ve bakım verenlerde (OR=3.55, %95GA=1.11-11.34) artmıştır. Sonuç: Uyku sorunlarının bölgede yaygın olduğu; özellikle yalnız yaşayanlar, çalışanlar, uyku hijyenine dikkat etmeyenler ile psikiyatrik hastalığı, kronik ağrısı veya bakım verme sorumluluğu olan bireylerin risk altında bulunduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uyku , uyku başlatma ve sürdürme bozuklukları , uyku hijyeni , kronik ağrı , erişkinler

Kaynakça

• Özol D, Akgedik R. Obstrüktif uyku apne sendromu. Yeni Tıp Dergisi. 2008;25(4):201-204.
• Irak M. Farklı bir bilinç durumu: Uyku. Pivolka. 2011;20(6):16-19.
• Watson NF, Badr MS, Belenky G, et al. Recommended amount of sleep for a healthy adult: A joint consensus statement of the American Academy of Sleep Medicine and Sleep Research Society. Sleep. 2015;38(6):843-844.
• Nelson KL, Davis JE, Corbett CF. Sleep quality: an evolutionary concept analysis. Nursing Forum. 2022;57(1):144-151.
• Demir A. Türkiye'de erişkin toplumda uyku epidemiyolojisi çalışması ilk sonuçları. Türk Tıbbi Uyku Derneği Yayını; 2010.
• Kirenci B, Ünal M. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Aile Hekimliği polikliniğine başvuran bireylerde sigara kullanımı ile uyku kalitesi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Samsun, Türkiye: Ondokuz Mayıs Üniversitesi; 2022.
• Gökduman Şahin M, Oktay G. Erişkinde uyku kalitesi ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Tokat,Türkiye; 2019.
• Eygören EC, Akman M. Uyku kalitesi ve süresi ile obezite ve besin seçimi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul, Türkiye; 2018.
• Sopalı T, Beyhan Y. Yetişkinlerde beslenme durum ve alışkanlıkları, antropometrik ölçümleri ile uyku kalite ilişkisinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep, Türkiye; 2019.
• Ohayon MM, Zulley J. Correlates of global sleep dissatisfaction in the German population. Sleep. 2001;24:780-787.
• Hinz A, Glaesmer H, Brähler E, et al. Sleep quality in the general population: psychometric properties of the Pittsburgh Sleep Quality Index, derived from a German community sample of 9284 people. Sleep Med. 2017;30:57-63.
• McDowall K, Murphy E, Anderson K. The impact of shift work on sleep quality among nurses. Occup Med (Lond). 2017;67(8):621–5.
• Becker SP, Jarrett MA, Luebbe AM, Garner AA, Burns GL, Kofler MJ. Sleep in a large, multi-university sample of college students: sleep problem prevalence, sex differences, and mental health correlates. Sleep Health. 2018;4(2):174–81.
• Barros MBA, Lima MG, Ceolim MF, Zancanella E, Cardoso TAMDO. Quality of sleep, health and well-being in a population-based study. Rev Saude Publica. 2019;53:82.
• Liu Y, Carlson SA, Wheaton AG, Greenlund KJ, Croft JB. Sleep Disorder Symptoms Among Adults in 8 States and the District of Columbia, 2017. Prev Chronic Dis. 2021;18:E105. Published 2021 Dec 30. doi:10.5888/pcd18.210305.
• Adjaye-Gbewonyo D, Ng AE, Black LI. Sleep difficulties in adults: United States, 2020. NCHS Data Brief. 2022;(436):1-8.
• Grandner MA, Petrov MER, Rattanaumpawan P, et al. Sleep symptoms, race/ethnicity, and socioeconomic position. J Clin Sleep Med. 2013;9(9):897-905.
• Dong X, Wang Y, Chen Y, et al. Poor sleep quality and influencing factors among rural adults in Deqing, China. Sleep Breath. 2018;22:1213-1220.
• Chung N, Bin YS, Cistulli PA, Chow CM. Does the Proximity of Meals to Bedtime Influence the Sleep of Young Adults? A Cross-Sectional Survey of University Students. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(8):2677. Published 2020 Apr 14. doi:10.3390/ijerph17082677.
• Brown FC, Buboltz WC Jr, Soper B. Relationship of sleep hygiene awareness, sleep hygiene practices, and sleep quality in university students. Behav Med. 2002;28(1):33-38.
• Horváth A, Szücs A, Montana X, et al. Individual differences in sleep macrostructure: effects of anxiety, depression, aging, and gender. Neuropsychopharmacol Hung. 2015;17(3):146-156.
• Ramsawh HJ, Stein MB, Belik SL, Jacobi F, Sareen J. Relationship of anxiety disorders, sleep quality, and functional impairment in a community sample. J Psychiatr Res. 2009;43(10):926-933.
• Wu YL, Chang LY, Lee HC, Fang SC, Tsai PS. Sleep disturbances in fibromyalgia: a meta-analysis of case-control studies. J Psychosom Res. 2017;96:89-97.
• Sejbuk M, Mirończuk-Chodakowska I, Witkowska AM. Sleep quality: a narrative review on nutrition, stimulants, and physical activity as important factors. Nutrients. 2022;14(9):1912.
• Johnson DA, Billings ME, Hale L. Environmental determinants of insufficient sleep and sleep disorders: implications for population health. Curr Epidemiol Rep. 2018;5:61–9.
• Buysse DJ, Reynolds CF 3rd, Monk TH, Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res. 1989;28(2):193-213.
• Ağargün MY, Kara H, Anlar O. Pittsburgh uyku kalitesi indeksinin geçerliği ve güvenirliği. Turk Psikiyatri Derg. 1996;7(2):107-115.
• Torpil B, Pekçetin E, Pekçetin S. Uyku kalitesi kötü olan sağlıklı erişkinlerde okupasyonel yeterlilik ve önem: kesitsel araştırma. Turk Klin J Health Sci. 2022;7(3):199-206.
• Batman D, Yılmaz S. Yetişkin bireylerde yeme davranışı ile anksiyete, uyku kalitesi ve Akdeniz diyetine bağlılık arasındaki ilişki. Istanbul Gelisim Univ J Health Sci. 2023;20:610-624.
• Şahin H. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran bireylerde beslenme davranışları ile uyku kalitesi arasındaki ilişki. J Turk Sleep Med. 2020;29:39-47.
• Karaca E, Beyhan Y. Yetişkin bireylerde uyku kalitesinin 25-OH D vitamini düzeyi ve Akdeniz diyet kalite indeksi ile olan ilişkisinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep, Türkiye: Hasan Kalyoncu Üniversitesi; 2023.
• Aydın E, Yurttagül SM. Sağlıklı Yaşam Merkezine Başvuran Kişilerde Duygusal İştah, Uyku Kalitesi ve Depresyon Durumunun Araştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep, Türkiye: Hasan Kalyoncu Üniversitesi; 2021.
• Lee S, Kim JH, Chung JH. The association between sleep quality and quality of life: a population-based study. Sleep Med. 2021;84:121-126.
• Chen JH, Waite LJ, Lauderdale DS. Marriage, relationship quality, and sleep among US older adults. J Health Soc Behav. 2015;56(3):356-377.
• Luckhaupt SE, Tak S, Calvert GM. The prevalence of short sleep duration by industry and occupation in the National Health Interview Survey. Sleep. 2010;33(2):149-159.
• Jehan S, Zizi F, Pandi-Perumal SR, et al. Shift work and sleep: medical implications and management. Sleep Med Disord. 2017;1(2):1006.
• Balcı K, Tayfur M. Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi’nde çalışan yetişkin bireylerin beslenme durumları ile uyku kalitesi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara, Türkiye: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• Crispim CA, Zimberg IZ, dos Reis BG, et al. Relationship between food intake and sleep pattern in healthy individuals. J Clin Sleep Med. 2011;7(6):659-664.
• Piesman M, Hwang I, Maydonovitch C, Wong RK. Nocturnal reflux episodes following the administration of a standardized meal: does timing matter? Am J Gastroenterol. 2007;102(10):2128-2134.
• Basner M, Babisch W, Davis A, Brink M, Clark C, Janssen S, Stansfeld S. Auditory and non-auditory effects of noise on health. Lancet. 2014;383(9925):1325-1332.
• World Health Organization. Burden of disease from environmental noise: quantification of healthy life years lost in Europe, 2011; Copenhagen, Denmark.
• Riemann D, Berger M, Voderholzer U. Sleep and depression—results from psychobiological studies: an overview. Biol Psychol. 2001;57(1-3):67-103.
• Giglio LM, Andreazza AC, Andersen M, et al. Sleep in bipolar patients. Sleep Breath. 2009;13:169-173.
• Mathias JL, Cant ML, Burke ALJ. Sleep disturbances and sleep disorders in adults living with chronic pain: a meta-analysis. Sleep Med. 2018;52:198-210.
• Byun E, Lerdal A, Gay CL, Lee KA. How adult caregiving impacts sleep: a systematic review. Curr Sleep Med Rep. 2016;2:191-205.