Multiple Skleroz hastalarının tedaviye uyumunun belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 1, 9 - 19, 30.04.2024

Ahsen Taştan Gürkan Afitap Özdelikara

Öz

Amaç: Kronik hastalık bakımında temel yaklaşım tedaviye uyumun sağlanmasını içermektedir. Tedaviye uyumun sağlanması bireylerin yaşam kalitesini artırmak bakımından önem arz etmektedir. Kronik bir hastalık olan Multiple Skleroz (MS), başarılı bir tedavi süreci için tedaviye uyumun son derece önemli olduğu bir hastalıktır. Bu araştırma, MS’te tedaviye uyumunun belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırmanın evrenini Nisan 2020-Şubat 2021 tarihleri arasında çalışmaya katılan 164 MS hastası oluşturmuştur. Veriler bireylerin sosyodemografik ve hastalığa ilişkin özellikleri belirleyen Tanıtıcı Bilgi Formu ve Multiple Skleroz Tedaviye Uyum Anketi (MS-TAQ) kullanılarak çevrimiçi toplanmıştır. Verilerin analizinde yüzdelik ve ortalama hesaplamaları, Kruskal Wallis testi ve Spearman korelasyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların %72.6’sının kadın, %50.6’sının 30-41 yaş aralığında olduğu, %66.5’inin evli, %48.2’sinin MS tipini bilmediği, %38.4’ünün Relapsing Progresif MS tipine sahip olduğu, %20.1’inin ise İnterferon Beta 1a (cilt altı enjeksiyon) tedavisi uyguladığı belirlenmiştir. Engeller alt boyut ortalama puanının 9.72±8.17, yan etkiler alt boyutunun 9.21±11.46, başetme stratejileri alt boyutunun 1.09±1.87 olduğu belirlenmiştir. Katılımcılar enjeksiyon yan etkilerinin çok önemli bir engel olduğunu, tedavi sonrasında üşüme, titreme, baş ağrısı ya da grip benzeri semptomları her zaman yaşadıklarını ve tedaviyi uygulamadan önce ağrıyı azaltmak için ilaç alma yöntemini en çok kullandıkları başetme stratejisi olarak bildirmişlerdir. Sonuç: MS hastalarının tedavi uyumu yüksek olmasına rağmen desteklenmesi gereken bir durum olarak öne çıkmaktadır. Öte yandan tedavi sürecinde hastaların uyumunu en çok güçleştiren durum tedavi sonrası oluşan semptomlarla başetme stratejilerini yeterince geliştirememiş olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Tedaviye uyum, Multiple skleroz, kronik hastalık, hemşirelik

Determination of adherence to treatment of Multiple Sclerosis patients

Öz

Aim: The basic approach in chronic disease care includes ensuring compliance with treatment. Ensuring adherence to treatment is important in terms of increasing the quality of life of individuals. Multiple Sclerosis (MS), a chronic disease, is a disease in which adherence to treatment is extremely important for a successful treatment process. This study was conducted as a descriptive study to determine treatment compliance in MS. Method: The population of the study consisted of 164 MS patients who participated to the study between April 2020 and February 2021. Data were collected online using the Introductory Information Form, which determines the sociodemographic and disease-related characteristics of the individuals, and the Multiple Sclerosis Treatment Adherence Questionnaire (MS-TAQ). Percentage and mean calculations, Kruskal Wallis test and Spearman correlation analysis were used in the analysis of the data. Results: It was determined that 72.6% of the participants were female, 50.6% were between the ages of 30-41, 66.5% were married, 48.2% did not know the type of MS, 38.4% had Relapsing Progressive MS, 20.1% applied Interferon Beta 1a (subcutaneous injection) treatment. It was determined that the barriers sub-dimension mean score was 9.72±8.17, the side effects sub-dimension 9.21±11.46, and the Coping Strategies sub-dimension 1.09±1.87. Participants reported that injection side effects were a very important obstacle, that they always experienced chills, flicker, headaches or flu-like symptoms after treatment, and that taking medication to reduce pain before administering the treatment was their most common coping strategy. Conclusion: Despite the high compliance of MS patients with treatment, it stands out as a condition that should be supported. On the other hand, the most difficult situation for patients to adapt during the treatment process is that they could not adequately develop strategies to cope with the symptoms that occur after the treatment.

Anahtar Kelimeler

Treatment compliance, Multiple Sclerosis, chronic disease, nursing

Kaynakça

• Erikmen E, Keskin G. Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Tedaviye Uyum Sürecinde Aile Faktörü : Motivasyonel Görüşmenin Etkileri Açısından Gözden Geçirme. Gümüşhane Sağlık Bilim Derg. 2022;11(4):1392–400.
• World Health Organization. (‎2003)‎. Adherence to long-term therapies : evidence for action. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/42682 8 Şubat 2023 tarihinde erişildi.
• Brown MT, Bussell JK. Medication Adherence: WHO Cares? Mayo Clin Proc. 2011;86(4):304–14.
• Walton C, King R, Rechtman L, Kaye W, Leray E, Marrie RA, et al. Rising prevalence of multiple sclerosis worldwide: Insights from the Atlas of MS, third edition. Mult Scler J. 2020;26(14):1816–21.
• Washington F, Langdon D. Factors affecting adherence to disease-modifying therapies in multiple sclerosis: systematic review. J Neurol. 2022 Apr;269(4):1861-1872. doi: 10.1007/s00415-021-10850-w.
• Erbay Ö, Usta Yeşilbalkan Ö. Affecting Factors of Medication Adherence in Multiple Sclerosis: Review. Turkiye Klin J Nurs. 2017;9(2):171–6.
• Erbay Ö, Usta Yeşilbalkan Ö, Yüceyar A. Multiple Sklerozlu Hastalarda Hastalık Modifiye Edici İlaç Tedavisine Uyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektron Derg. 2018;11(2):164–72.
• Alonso R, Rojas JI, Ramos J, Correa P, Pita C, Cohen L, et al. Evaluation of adherence to treatment in patients with multiple sclerosis from Latin America. Mult Scler Relat Disord 2022;63(June):103915. Doi: https://doi.org/10.1016/j.msard.2022.103915
• Köşkderelioğlu A, Gedızlıoğlu M, Ortan P, Öcek Ö. Multipl Skleroz Hastalarında İmmunmodulatör Tedaviye Uyumun Değerlendirilmesi. Noropsikiyatri Ars. 2015;52(4):376–9.
• Usta Yeşilbalkan Ö, Erbay Ö, Yüceyar AN. Translation and validation of the Turkish version of multiple sclerosis treatment adherence questionnaire (MS-TAQ). Noropsikiyatri Ars. 2019;56(3):191–4.
• Devonshire V, Lapierre Y, Macdonell R, Ramo-Tello C, Patti F, Fontoura P, et al. The Global Adherence Project (GAP): A multicenter observational study on adherence to disease-modifying therapies in patients with relapsing-remitting multiple sclerosis. Eur J Neurol. 2011 Jan;18(1):69–77.
• Zanga G, Casuro D, Drzewwiscki E, Smietniansky M, Rojas MMEY. Artículo Orıgınal Adherencıa Al Tratamıento De La Esclerosıs Múltıple En Un Programa De Atencıón Médıca. Medicina (B Aires). 2021;81:311–7.
• Tremlett H, Van Der Mei I, Pittas F, Blizzard L, Paley G, Dwyer T, et al. Adherence to the immunomodulatory drugs for multiple sclerosis: contrasting factors affect stopping drug and missing doses. Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2008;17:565–76.
• Paolicelli D, Cocco E, Di Lecce V, Direnzo V, Moiola L, Lanzillo R, et al. Exploratory analysis of predictors of patient adherence to subcutaneous interferon beta-1a in multiple sclerosis: TRACER study. Expert Opin Drug Deliv. 2016;13(6):799–805.
• Girgin D. MS’li Bireylerde Tedaviye Uyumu Etkileyen Faktörler. [Yüksek Lisans Tezi]. Tekirdağ/Türkiye: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi; 2019.
• Dağdelen Güleyyupoğlu M, Muz G, Çirpan R. Diyabet Tanısı Almış Bireylerde Parmak Delme ve İnsülin Enjeksiyonu Yapma Korkusunun Tedaviye Uyum üzerine Etkisi. J Heal Sci. 2022;31(1):51.
• Özyiğit F, Kabay Canbay S, ARIK Ö. Multipl Skleroz Hastalarında İlaç Kullanımı. Klin Tıp Aile Hekim Derg. 2016;8:11–5.
• Sayılgan E, Avşar Ertürk F, Güven B, Güven H. Pain in Patients with Multiple Sclerosis and Associated Clinical Characteristics. J Ankara Univ Fac Med. 2020;73(3):253–60.
• Akpınar Z, Tokgöz OS, Gümüş H. The Relationship Between Pain and Clinical Features in Multiple Sclerosis. TJN. 2014;20(3):79–83.
• Efendi H, Yandım Kuşcu D. Multiple Skleroz Tanı ve Tedavi Kılavuzu 2018. 1. Baskı. Galenos Yayınevi; 2018. Available from: www.galenos.com.tr 24 Şubat 2024 tarihinde erişildi.
• Pozzilli C, Schweikert B, Ecari U, Oentrich W, Benesova Y, Fiedler J, et al. Supportive strategies to improve adherence to IFN beta-1b in Multiple Sclerosis — Results of the BetaPlus observational cohort study. J Neurol Sci. 2011;307(1–2):120–6.
• Jarmolowicz DP, Bruce AS, Glusman M, Lim SL, Lynch S, Thelen J, et al. On how patients with multiple sclerosis weigh side effect severity and treatment efficacy when making treatment decisions. Exp Clin Psychopharmacol [Internet]. 2017 Dec 1 [cited 2023 Mar 6];25(6):479–84. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29251977/
• Sánchez Martínez I, Cerdán Sánchez M, López Román J, Iniesta Martínez F, Carreón-Guarnizo E, Meca Lallana JE, et al. Possible Influence of the Route of Treatment Administration on Treatment Adherence in Patients With Multiple Sclerosis. Clin Ther. 2020;42(5):e87–99.