Evaluation of psychosocialrisks of private hospital employees with administrative dimensions

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 193 - 207, 16.08.2024

Tuğçe Gültekin Sakar , Ahmet Öner Kurt , Fatma Bozdağ

Öz

Aim: To evaluate the psychosocial risks of employees in private hospitals with an administrative dimensions and determine the related factors. Method: The data of this cross-sectional study were collected from private hospitals serving in Mersin city center between 10 March – 23 June 2021. 317 health workers participated in the study. The sample of the study was determined by the multi-stage stratified weighted sampling method. The data were collected using a questionnaire form questioning sociodemographic and working life data and the "Copenhagen Psychosocial Risk Assessment Scale". Chi-Square Test and Student's T Test were used in the analysis of the data. Results: The mean age of the participants was 32.8±11.1 years, 63.7% were women, 52.4% were single, 47% were associate degree/undergraduate degrees, 36.9% were working as other healthcare professionals, and 12.3% had managerial duties. 48.9% of the health professionals participating in the research were in the high-risk group in terms of leadership quality, 48.6% of them justice-respect, and 44.8% of them in terms of upper social support scale dimensions. Directly related to the management; In terms of leadership quality, justice-respect, and upper social support scale dimensions, those who were exposed to verbal violence compared to those who were not; Those who witnessed verbal or physical violence compared to those who did not; Those who thought that the working environment had a negative effect on their health had a higher risk level than those who did not think that it had a negative effect. Conclusion: Approximately half of the healthcare professionals were in the high-risk group for psychosocial risks directly related to management. To reduce these risks, it is important and necessary to; draw attention to the issue at the national level through various bodies, establisho comprehensive policies for the working environment and conditions of health workers, implement policies to prevent verbal and physical violence, ensure the provision of health services with sufficient number of employees, strengthen the social relations between health institutions managers and their employees, and ensuring fair and equitable leadership and management that guide and support the staff.

Anahtar Kelimeler

Health employee, psychosocial risks, Quality of leadership, justice-respect

Özel hastane çalışanlarının psikososyal risklerinin yönetimsel boyutlarla değerlendirilmesi

Öz

Amaç: Özel hastanelerde çalışanların psikososyal risklerinin yönetimsel boyutlarla değerlendirilmesi ve ilişkili faktörlerin belirlenmesidir. Yöntem: Kesitsel tipteki bu çalışmanın verileri Mersin il merkezinde hizmet veren özel hastanelerden 10 Mart – 23 Haziran 2021 tarihleri arasında toplanmıştır. Çalışmaya 317 sağlık çalışanı katılmıştır. Araştırmanın örneklemi, çok aşamalı tabakalı ağırlıklandırılmış örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Veriler, sosyodemografik ve çalışma yaşamına ilişkin verileri sorgulayan anket formu ve “Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde Ki-Kare Testi ve Student T Testi kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 32.8±11.1 yıl, %63.7’si kadın, %52.4’ü bekâr, %47’si ön lisans/lisans mezunu, %36.9’u diğer sağlık çalışanı olarak çalışmakta ve %12.3’ü yöneticilik görevine sahipti. Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının %48.9’u liderlik kalitesi, %48.6’sı adalet-saygı, %44.8’i üst sosyal destek ölçek boyutları açısından yüksek riskli grupta bulunmaktaydı. Yönetimle doğrudan ilişkili olan liderlik kalitesi, adalet-saygı, üst sosyal destek ölçek boyutları açısından sözel şiddete maruz kalanlar, maruz kalmayanlara göre; sözel veya fiziksel şiddete şahit olanlar, şahit olmayanlara göre; çalışma ortamının sağlığını olumsuz etkilediğini düşünenler, olumsuz etkilediğini düşünmeyenlere göre daha yüksek risk düzeyine sahipti. Sonuç: Çalışmamızda sağlık çalışanlarının yaklaşık yarısı yönetimle doğrudan ilişki olan psikososyal riskler açısından yüksek riskli grupta bulunmaktaydı. Bu risklerin azaltılması amacıyla; ulusal düzeyde çeşitli organlar tarafından konunun önemine dikkat çekilmesi, sağlık çalışanlarının çalışma ortamı ve şartlarına yönelik kapsamlı politikalar oluşturulması, sözel ve fiziksel şiddetin önlenmesi için temel nedenlere yönelik politikalar oluşturulması ve sağlık hizmetinin yeterli sayıda çalışanla sunulmasının, sağlık kurumları yöneticilerinin çalışanlarıyla sosyal ilişkilerini güçlendirmesinin ve adaletli, yol gösteren, destekleyen bir lider yönetici olmasının önemli ve gerekli olduğu kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Sağlık çalışanı, psikososyal riskler, liderlik kalitesi, adalet-saygı

Kaynakça

• World Health Organization. (2006). Working together for health. The World Health Report. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43432/9241563176_eng.pdf?sequence=1 2006’da basıldı. 20 Kasım 2020’de erişildi.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği. 26 Aralık 2021 tarih ve 28509 sayılı Resmi Gazete; 2021.https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16909&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5 31 Ocak 2021’de erişildi.
• Akarsu H, Güzel M. Sağlık sektöründe tehlike ve riskler. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi; 2016. https://www.scribd.com/document/576128493/Sa%C4%9Fl%C4%B1k-Sektorunde-Tehlike-ve-Riskler 3 Kasım 2023’te erişildi.
• International Labour Organization. Psychosocial risks and stress at work https://www.ilo.org/global/topics/safety-and-health-at-work/areasofwork/occupational-safety-and-health-management-systems/WCMS_861077/lang--en/index.htm 10 Kasım 2022’de güncellenmiştir. 2 Kasım 2023’te erişildi.
• Da Costa BRC, Pinto ICJF. Stress, burnout and coping in health professionals: A literatüre review. Journal of Psychologyand Brain Studies (J Psychol Brain Stud). 2017; 1(1:4): 1-8. https://bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/16958/1/CostaB-PintoIC_Stress-burnout-and-coping-in-healthprofessionals-a-literature-review.pdf 4 Kasım 2023’te erişildi.
• Goetz K, Berger S, Gavartina A, Zaroti S, Szecsenyi J. How psychosocial factors affect well-being of practice assistants at work in general medical care?–a questionnairesurvey. BMC Family Practice. 2015; 16(1): 1-7. https://bmcfampract.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12875-015-0366-y 12 Ekim 2021’de erişildi.
• Günay E, Köroğlu A. Liderlik tarzları ve örgütsel sessizlik ilişkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi. 2013; 10(3): 45-64. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/117437 16 Ağustos 2023’te erişildi.
• Yavuz E, Göl H. İşgörenlerin örgütsel adalet algısı. Journal of Recreation and Tourism Research. 2014;1(3): 29-35. https://jrtr.org/index.php/jrtr/article/view/118/121 17 Ağustos 2023’te erişildi.
• Şahan C. Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği'nin Türkçe'ye uyarlanması. [Yüksek lisans tezi]. İzmir, Türkiye: Dokuz Eylül Üniversitesi; 2016. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 15 Ağustos 2023’te erişildi.
• Uçar ME. Sosyal sermaye politika, ekonomi, sağlık ve eğitim arasındaki ilişkiler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2016; 8(17): 518-533. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/717738 3 Kasım 2023’te erişildi.
• Gerşil GS, Aracı M. Sosyal sermayenin güven unsurunun işgörenlerin performansı üzerine etkileri. Çalışma ve Toplum Dergisi. 2011; 1(28): 39-74.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576119 4 Kasım 2023’te erişildi.
• San İ. Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik ampirik bir çalışma. [Yüksek lisans tezi]. İstanbul, Türkiye: İstanbul Ticaret Üniversitesi; 2017. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 16 Ağustos 2023’te erişildi.
• Kara S. Sağlık çalışanlarının psikolojik yıldırma ve algılanan sosyal destek düzeylerinin incelenmesi: Konya ilinde bir uygulama. [Yüksek lisans tezi]. Konya, Türkiye: Necmettin Erbakan Üniversitesi; 2019. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 4 Kasım 2023’te erişildi.
• Unıted States Department Of Labor (OSHA). What types of hazards do workers face?.https://www.osha.gov/healthcare 9 Mayıs 2021’de erişildi.
• European Commission Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion. Occupational health and safety risks in the healthcare sector. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/b29abb0a-f41e-4cb4-b787-4538ac5f0238 26 Ocak 2015’te güncellenmiştir. 16 Ağustos 2023’te erişildi.
• Kırılmaz H, Yorgun S, Atasoy A. Sağlık çalışanlarında psikososyal risk faktörlerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD). 2016; 2(Special Issue 1), 66-82.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/253522 9 Mayıs 2021’de erişildi.
• Cankurtaran A. Acil servis çalışanlarının psikososyal risk faktörlerinin değerlendirilmesi. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü; 2015. https://www.csgb.gov.tr/media/1345/ahmetcankurtaran.pdf 12 Ekim 2021’de erişildi.
• Giurgiu DI, Jeoffrion C, Grasset B, Dessomme BK, Moret L, Roquelaure Y, et al. Psychosocial and occupational risk perception among healthcare workers: a Moroccan multicenter study. BMC research notes (BMC ResNotes). 2015;8:408. https://link.springer.com/article/10.1186/s13104-015-1326-2 13 Ekim 2021’de erişildi.
• Çamkerten S, Tatar A, Saltukoğlu G. Sağlık çalışanlarının stres düzeylerinin incelenmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi (Sağ Aka Derg). 2020; 7(4), 257-265. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1156462 4 Kasım 2023’te erişildi.
• Türkan M, Psikolojik personel güçlendirme ile psikososyal riskler arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. [Doktora tezi]. Balıkesir, Türkiye: Balıkesir Üniversitesi; 2020. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 4 Kasım 2023’te erişildi.
• Open Epı Open Source Statistics for Public Health Version 3.01 13 Ekim 2021 tarihinde http://www.openepi.com/SampleSize/SSPropor.htm adresinden erişildi.
• Burr H, Berthelsen H, Moncada S, Nübling M, Dupret E, Demiral Y, et al. The third version of the Copenhagen Psychosocial Questionnaire. Safety and Health at Work (Saf HealthWork), 2019; 10(4), 482-503. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6933167/ 3 Kasım 2023’te erişildi.
• Şahan C, Baydur H, Demiral Y. A novel version of copenhagen psychosocial questionnaire-3: Turkish validation study. Archives of Environmental&OccupationalHealth (ArchEnvironOccupHealth). 2019; 74(6), 297-309. Doi: 10.1080/19338244.2018.1538095
• Lincke HJ, Vomstein M, Lindner A, Nolle I, Häberle N, Haug A, Nübling M. COPSOQ III in Germany: validation of a Standard instrument to measure psychosocial factors at work.Journal of Occupational Medicine and Toxicology. 2021;16(1), 1-15. https://occup-med.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12995-021-00331-1 22 Ekim 2022’de erişildi.
• Gillespie GL, Fisher BS. Healthcare employees’ work-related victimization and use of preventive measures. Journal of Hospital Administration. 2014; 3(5), 170-181.7. Doi: 10.5430/ jha.v3n5p170
• Magnavita N, Heponiemi T. Violence towards healthcare workers in a Public HealthCare Facility in Italy: a repeated cross-sectional study. BMC Health Services Research. 2012; 12(1), 19. https://bmchealthservres.biomedcentral.com/articles/10.1186/1472-6963-12-108 16 Ağustos 2023’te erişildi.
• Günaydın N, Kutlu Y. Experience of workplace violence among nurses in health-care settings. Journal of Psychiatric Nursing. 2012; 3(1), 1-5. Doi: 10.5505/phd.2012.32042
• Coşkun Nus N, Erdem R. Şiddet ve sağlık. Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresinde sözlü bildiri. 1-3 Aralık 2016.;2015;16-30. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2017201 17 Ağustos 2023’te erişildi.
• Berthelsen H, Westerlund H, Hakanen JJ, Kristensen TS. It is not justaboutoccupation, but also about where you work. Community Dentistry and Oral Epidemiology. 2017; 45(4), 372-379. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cdoe.12300 11 Ekim 2021’de erişildi.
• Bozdağ F, Kurt AÖ, Buğdaycı BN, Öztosun E, Akıcı D. Bir üniversite hastanesi çalışanlarının psikososyal risklerinin değerlendirilmesi. In 3. International 21. National Public Health Congress, 01.10. 2019; Antalya, Türkiye. https://2019.uhsk.org/ocs236/index.php/UHSK21/UHSK/paper/view/536 13 Ekim 2021’de erişildi.
• Tuncay N. Yöneticilerin liderlik davranışlarının sosyal sermaye üzerindeki etkisi: Konya işletmelerinde bir uygulama. [Yüksek lisans tezi]. Konya, Türkiye: KTO Karatay Üniversitesi; 2016. https://acikerisim.karatay.edu.tr/bitstream/handle/20.500.12498/288/nevriziye%20tuncay.pdf?sequence=1&isAllowed=y 3 Kasım 2023’te erişildi.
• B Şahin, Taşkaya S. Sağlık çalışanlarının örgütsel adalet algılarını etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2010; 13(2), 85-114. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/84714 12 Ekim 2021’de erişildi.
• Taştan SB. Örgütsel güven ve sosyal adalet algısının örgütlerde sosyal sermaye yapısı ile ilişkilerinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2015; 16(2), 13-58. https://doi.org/10.17494/ogusbd.51146 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/113449 16 Ağustos 2023’te erişildi.
• Martínez MM, Fernández-Cano MI, Feijoo-Cid M, Serrano CL, Navarro A. Health outcomes and psychosocial risk exposures among healthcare workers during the first wave of the COVID-19 outbreak. Safety Science, 2022; 145, 105499. Doi: 10.1016/j.ssci.2021.105499
• Nas S, Peyman D, Arat ÖG. Bireylerin yüksek lisans yapma nedenleri üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DEÜ SBE). 2016; 18(4), 571-599. https://doi.org/10.16953/deusbed.53127 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/403578 4 Kasım 2023’te erişildi.
• Doğan SD, Arslan S, Aydıngülü N, Koparan H, Gülşen M. Vardiya sistemiyle çalışan hemşirelerin uyku kaliteleri. Cukurova Medical Journal (CukurovaMed J). 2019; 44(4), 1196-1202. Doi: 10.17826/cumj.511429
• Akın, M. Örgütsel destek, sosyal destek ve iş/aile çatışmalarının yaşam tatmini üzerindeki etkileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2008; 1(25), 141-171.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/219452 12 Ekim 2021’de erişildi.