LIFE SATISFACTION, CARE DEPENDENCY, AND SELF-CARE MANAGEMENT IN INDIVIDUALS WITH COPD

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 121 - 131, 29.04.2025

Ezgi Özge Gelekçi , Sevda Ateş

Öz

Aim: The aim of this study was to determine the relation between life satisfaction, care dependency, and self-care management in individuals with COPD. Method: The research was conducted between 1 October and 31 December 2022 in the chest diseases outpatients’ department at a university and a city hospital. One hundred and twenty one participants were included in the study. A Patient Description Form, the Life Satisfaction Scale, the Care Dependency Scale and the Self-Care Management in Chronic Illness Scale were used to collect data. Results: The participants’ mean scores on the Life Satisfaction Scale, the Care Dependency Scale and the Self-Care Management in Chronic Illness Scale were 13.10±4.09, 73.26±13.91 and 113.78±15.54 respectively. A weak positive correlation was found between the mean scores of the Life Satisfaction Scale and the Self-Care Management Scale (r=0.22, p<0.05), and a moderate positive correlation was found with the mean score of the Care Dependency Scale (r=0.44, p<0.01). It was found that the mean score of the Life Satisfaction Scale had a positive effect on the Care Dependency Scale and the Self-Care Management Scale (B=1.49 and B=0.83 respectively; p<0.05). Conclusion: In this study, it was found that COPD individuals with good life satisfaction had reduced care dependency and better self-care management. Knowing the potential factors affecting life satisfaction in individuals with COPD is important for reducing care dependency and ensuring self-care management.

Anahtar Kelimeler

Chronic obstructive pulmonary disease, , life satisfaction, , care dependency, , self-care, , nursing

KOAH’I Olan Bireylerde Yaşam Doyumu, Bakım Bağımlılığı ve Öz Bakım Yönetimi

Öz

Amaç: Bu çalışmada, KOAH’ı olan bi̇reylerde yaşam doyumu, bakım bağımlılığı ve öz bakım yöneti̇mi ile aralarındaki ilişki incelenmiştir. Yöntem: Araştırma 1 Ekim ile 31 Aralık 2022 tarihleri arasında bir üniversite ve bir şehir hastanesinin göğüs hastalıkları polikliniğinde yürütüldü. Araştırmaya 121 katılımcı dahil edildi. Veriler “Hasta Tanılama Formu”, “Yaşam Doyum Ölçeği”, “Bakım Bağımlılığı Ölçeği” ve “Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ölçeği” ile toplandı. Bulgular: Katılımcıların yaşam doyumu ölçeği, bakım bağımlılığı ölçeği, kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ölçeği puan ortalamaları sırasıyla 13.10±4.09, 73.26±13.91, 113.78±15.54’dü. Yaşam doyumu ölçeği ile öz bakım yönetimi ölçeği (r=0.22, p<0.05) puan ortalamaları arasında pozitif yönde zayıf düzeyde, bakım bağımlılığı ölçeği (r=0.44, p<0.01) puan ortalamaları arasında pozitif yönde orta düzeyde ilişki olduğu belirlendi. Yaşam doyumu ölçeği puan ortalamasının sırası ile bakım bağımlılığı ölçeği ve öz bakım yönetimi ölçeği puan ortalamaları üzerinde pozitif yönde (B=1.49, B=0.83; p<0.05) etkisi olduğu saptandı. Sonuç: Bu çalışmada yaşam doyumu iyi olan KOAH’lı bireylerin bakım bağımlılığı azalırken, öz bakım yönetimlerinin daha iyi olduğu bulundu. KOAH olan bireylerde yaşam doyumunu etkileyen potansiyel faktörlerin bilinmesi bakım bağımlılığını azaltma ve öz bakım yönetiminin sağlanması için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı , yaşam doyumu , bakım bağımlılığı , öz bakım , hemşirelik

Kaynakça

• Global Strategy For Prevention, Diagnosis and Management of COPD: 2023 Report. https://goldcopd.org/2023-gold-report-2/. 2023’de güncellenmiştir. Ocak 2024’de erişilmiştir.
• Ozdemir T, Yilmaz Demirci N, Kiliç H, et al. An epidemiologic study of physician-diagnosed chronic obstructive pulmonary disease in the Turkish population: COPDTURKEY-1. Turk J Med Sci. 2020;13;50(1):132-140. doi:10.3906/sag-1908-35.
• Türk Toraks Derneği’nin GOLD 2021 Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Raporuna Bakışı. https://toraks.org.tr/site/sf/books/2021/04/f9e6f8f7ed4cf0235b450f52a5fed8906c53 89f98d31d2e0c231db64cae1b4a2.pdf. Mart 2022’de erişilmiştir.
• Çakıcı M, Metin ZG. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan geriatrik bireylerde dispne, bakım bağımlılığı ve kırılganlık arasındaki etkileşim. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi 2020;34(3):95-104. doi:10.5222/İGH.2020.25733.
• Yeşil Bayülgen M, Gün M, Erdoğan S. Kronik obsrüktif akciğer hastalığı olan hastaların öz bakım yönetimleri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;4(2):106-112.
• İşcan Ayyıldız N, Ergüney S. Hipertansiyon hastalarında yaşam doyumu ve bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2017;33(3):21-31.
• Diener E, Emmons RA, Larsen RJ, Griffin S. The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 1985;49(1):71-75. doi:10.1207/s15327752jpa4901_13.
• Lee SH, Lee H, Kim YS, Park HK, Lee MK, Kim KU. Social support is a strong determinant of life satisfaction among older adults with chronic obstructive pulmonary disease. Clinical Respiratory Journal. 2020;14(2):85-91. doi:10.1111/crj.13104.
• Taşkın Yılmaz F, Sabancıoğulları S., Berk S. The effect of religious coping on the satisfaction with life among Turkish patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Journal of Religion & Health. 2022;61(5):3885-3897. doi:10.1007/S10943-021-01236-3.
• Kankaya H, Karadakovan A. Yaşlı bireylerde günlük yaşam aktivite düzeylerinin yaşam kalitesi ve yaşam doyumuna etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(4):21-29.
• Koç K. KOAH ve diyabetes mellitus hastalığına sahip bireylerin bakım bağımlılıklarının, yaşam doyumlarının ve mutluluk düzeylerinin karşılaştırılması. [Yüksek lisans tezi]. Erzurum, Türkiye: Atatürk Ünıversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2020.
• Kılınç G, Yıldız E, Kavak F. KOAH’lı hastalarda psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Journal of Psychiatric Nursing. 2019;10(2):111-116. doi:10.14744/Phd.2019.60362.
• Dijkstra A, Buist G, Moorer P, Dassen T. Construct validity of the nursing care dependency scale. Journal of Clinical Nursing. 1999;8(4):380-388. doi:10.1046/j.1365-2702.1999.00245.x.
• Candan Ç, İnci FH. Kronik hastalığı olan bireylerin öz bakım yönetimi ile aile üyelerinin bakım yükü arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2024;11(1):61-69. doi:10.31125/hunhemsire.1456789.
• Hançerlioğlu S, Aykar FŞ. Kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;7(1):175-183.
• Özdelikara A, Taştan A, Şen Atasayar, B. Kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ve uyumun değerlendirilmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;5(1):42-49.
• Özkan Tuncay F, Avcı D. Association between self-care management and life satisfaction in patients with diabetes mellitus. European Journal of Integrative Medicine. 2020;35:101099. doi:10.1016/j.eujim.2020.101099.
• Tanrıverdi Ö, Korkmaz M. The relationship between self-effıcacy and life satisfaction in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Journal of Public Health: From Theory to Practice. 2023;31:497-504. doi:10.1007/s10389-021-01576-0.
• Çapık C. İstatistiksel güç analizi ve hemşirelik araştırmalarında kullanımı: Temel bilgiler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014;17(4):268-274.
• Kaplan Z. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan geriatrik bireylerde bakım bağımlılığı ve öz etkililik arasındaki ilişkinin belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Düzce, Türkiye: Düzce üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2024.
• Ozen N, Cinar FI, Askin D, Mut D, Turker T. Nonadherence in hemodialysis patients and related factors: A multicenter study. The Journal of Nursing Research. 2019;27(4):36. doi:10.1097/jnr.0000000000000309.
• Helvacı A. Kronik obstrüktif akciğer hastalarına verilen eğitim ve danışmanlık programının dispne, sağlık durumu ve bakım bağımlılığı üzerine etkileri. [Yüksek lisans tezi]. Ankara, Türkiye: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• Dağlı A, Baysal N. Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Electronic Journal of Social Sciences. 2016;15(59):1250-1262. doi:10.17755/esosder.263229.
• Hakverdioğlu Yönt G, Akın Korhan E, Khorshid L, Eşer İ, Dijkstra A. Bakım bağımlılığı ölçeğinin (care dependency scale) yaşlı bireylerde geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics. 2010;(13):71.
• Jones LC. Measuring guarding as a self-care management process in chronic illness: The SCMP-G. Strickland OL, Dilorio C. Ed. Measurement of nursing outcomes. New York: Springer Publishing Company. 2001;150-215.
• George D, Mallery M. SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update. 2010.
• Koç G. KOAH hastalarının sağlık okuryazarlığı ile öz bakım yönetimi arasındaki ilişkinin belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Erzurum, Türkiye: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2023.
• Neşe A, Bayram N. Kronik obstrüktif akciğer hastalarının kronik hastalığa uyumunun öz-etkililik üzerine etkisi. Gevher Nesibe Journal Of Medical and Health Sciences. 2024;9(1):35-44. doi:10.5281/zenodo.10612233.
• Aytap F, Özer Z. Kronik hastalığı olan bireylerde depresyon riski i̇le hastalık öz yönetimi arasındaki i̇lişki ve etkileyen faktörler. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2021;15(2):212-222. doi:10.21763/tjfmpc.788814.
• Demir Gökmen B, Fırat M. KOAH hastalarında hastalık algısı, ölüm kaygısı ve öz bakım gücü i̇lişkisinin i̇ncelenmesi. ADYÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022;8(1):57-66. doi:10.30569/adiyamansaglik.1024143.
• Türk G, Üstün R. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) olan bireylerin bakım bağımlılığının belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2018;11(1):19-25.
• Aydemir A. KOAH'lı hastalarda beslenme, yorgunluk durumu ve bakım bağımlılığının değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Sivas, Türkiye: Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2023.
• Duman Kırmacı N. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerin inhaler ilaç kullanımına yönelik öğrenim gereksinimleri ve bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun; 2020.
• Kılıç HF, Cevheroğlu S, Görgülü RS. Dahiliye ve cerrahi kliniklerinde yatan hastaların bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2017;10(1):22-28.