Mezhep Faktörünün Hadis Literatürüne Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 491 - 526, 31.12.2020

Mehmet Kubat , Mehmet Çetinkaya

Öz

Hz. Peygamber’e nispet edilen söz ve bilgilerin ifadesi olan hadis, İslâm’ın ikinci kaynağıdır. Hicri I. yüzyıldan itibaren var olmaya başlayan mezhep vakıası III asır süren hadislerin tedvin ve tasnifini etkilemiştir. Mezhep olgusu kuruluşunda ve gelişmesinde hadis edebiyatına tesir eden önemli faktörlerden biri olmuştur. Çalışmamız mezhep mensubiyet ve taassubunun nasıl ve ne denli hadis edebiyatına etki ettiğine ilişkindir.

Anahtar Kelimeler

hadis, mezhep, Ehl-i hadis, Ehl-i re'y, Ehl-i sünnet, cerh, muhaddis

Kaynakça

• Ahmed Emin. Duha’l-İslâm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Ahmed Emin. Fecrü’l-İslâm. Trc. Ahmed Serdaroğlu. Ankara: Kılıç Yayınları, 1976.
• Bağdâdî, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b Ali b Sabit Hatîb. Şerefu ashâbi’l-hadis. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1972.
• Bağdâdî, Ebû Mansur Abdülkahir b. Tahir b. Muhammed Temimî. el-Fark beyne’l-fırak ve beyânü’l-fırkati’n-naciye minhum. Kahire: Matbaatu İbn-i Sînâ, t.y.
• Başaran, Selman. “İbn Adî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 296-298. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Bilen, Mehmet. İbn Hacer’in Buhârî Savunusu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. Hâşiyetu Sahihi'l-Buhârî/Ebü’l-Hasen Nûruddîn Muhammed b. Abdilhâdî Sindi. y.y., t.y.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslâm Aklının Oluşumu. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Dırâr b. Amr, Ebû Amr el-Gatafânî el-Kûfî. Kitabu’t-Tahrîş İlk Dönem Siyasi ve İtikadi İhtilaflarında Hadis Kullanımı. Trc. Mehmet Keskin. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî es-Sicistanî. Kitâbü’s-sünen=Sünenu Ebû Davud. Ed. Muhammed Avvâme. Cidde: Darü’l-kıble li’s-Sekafeti’l-İslamiyye, 1998.
• Ebû Zehra, Muhammed. Ebû Hanîfe. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1962.
• Ebû Zehra, Muhammed. İmam Malik: Hayatı, Görüşleri, Fıkhı. Ankara: Hilal Yayınları, 1984.
• Evzâî, Abdurraman b. Amr. Sünen-i Evzâî. Trc. Pekcan Ali - Küskü Davut - Mişe Mehmet Ali. 1. Bs. Konya: Armağan Kitap, 2012.
• Fazlurrahman. Tarih Boyunca İslamî Metodoloji Sorunu. Trc. Salih Akdemir. 5. Bs. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2001.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Câbir el-Cu‘fî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 532. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed Askalânî. Fethü’l-bari bi-şerhi Sahihi’l-Buhari. Ed. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. 13 Cilt. Kahire: Dârü’r-Reyyan li’t-Türas, 1987.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed Askalânî. Hedyü’s-sârî mukaddimetu Fethi’l-bârî. Kahire: Dârü’r-Reyyan li’t-Türas, 1986.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed Şeybânî. Müsned. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1995.
• İbn Hibbân, Muhammed bin Ahmed. Kitabu’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’duafâi ve’l-metrûkîn. Ed. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefi. 2 Cilt. Riyad: Dârü’s-Sumay’î, 2000.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe Dîneverî. Te’vîlu muhtelifi’l-hadis. Ed. Muhammed Muhyiddin el-Asfar. 2. Bs. Beyrut: el-Mektebu’l-İslamî, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvinî. Sünenu İbn Mace. y.y., t.y.
• İbnü’n-Nedim. el-Fihrist. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1978.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hadis”. Hadis. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayinları, 1988.
• Kandemir, M. Yaşar. Mevzu Hadisler: Menşe’i, Tanıma Yolları, Tenkidi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1980.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî li-şerhi Sahihi’l-Buhari. 4. Bs, 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Kaya, Eyyüb Said. “Nûh b. Ebû Meryem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 229-230. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayinları, 2007.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. 2. Bs. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997.
• Koçyiğit, Talat. Hadisçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar. 4. Bs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989.
• Kutlu, Sönmez. İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler (Hadis Taraftarlarının İman Anlayışı Bağlamında Bir Zihniyet Analizi). Ankara: Kitabiyat yayınları, 2002.
• Kutlu, Sönmez. “İslam Düşüncesinde Tarihsel Din Söylemleri Olgusu”. İslamiyat Dergisi 4/4 (2001).
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâburî Müslim b. el-Haccâc. Sahih-i Müslim. Kahire: Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1955.
• Özafşar, Mehmet Emin. İdeolojik Hadisçiliğin Tarihi Arka Planı: Mihne Olayı ve Haşeviye Olgusu. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Özpınar, Ömer. Hadis Edebiyatının Oluşumu. 2. Bs. Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn Muhammed b. Abdilkerîm. el-Milel ve’n-nihal. Ed. Emir Ali Mehnâ - Ali Hasan Fâûr. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 2001.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Câmiü's-sahih=Sünenü’t-Tirmizi. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1978.
• Yavuz, Y. Şevkî. “Buhârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mîzânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-rical. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Zeylâî, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b Yusuf b Muhammed. Nasbü’r-râye li-ehâdîsi’l-Hidaye. 2. Bs. el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1973.