İbn Battûta Seyahatnamesinde Şazeliyye Tarikatı ve Adı Geçen Dervişleri

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 693 - 708, 31.12.2020

Mahmut Askeri Küçükkaya

Öz

İbn Battûta Seyahatnamesi dünya tarihi ve İslam kültürünün önemli eserlerindendir. Seyahatnamede birçok memleketin, coğrafya, din, kültür ve insan ilişkileri hakkında önemli bulguları bulmak mümkündür. İbn Battûta Seyahatnamesinde tasavvuf kültürü konusunda da bilgiler verilmiştir. Birçok tarikat ve dervişleri hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Seyahatnamede adı geçen tarikatlardan bir tanesi de Şazeliyye’dir. Tarikatın kurucusu Ebu’l-Hasan Şazelî, Şazeliyye dervişleri hakkında bilgi verilmiş ve hizbü’l-bahr adlı dua metni seyahatnameye alınmıştır. Bu tasavvuf kültürü açısından önemli bir belgedir. İbn Battûta, gezdiği yerlerde tarikat mensuplarını ziyaret etmeye önem vermiş ve yanlarında misafir olarak kalmıştır. Şazeliyye tarikatının ilk dönem yayılış yerleri olan İskenderiye, Kahire, Suriye’de Şazeliyye dervişlerini ziyaret etmiştir. Mısır’da Ebu’l-Hasan Şazelî’nin türbesine uğramıştır. İbn Battûta, seyahatnamesinde dört dervişin Şazeliyye tarikatına mensup olduğunu bildirmiştir. Seyahatnamede tarikatları bildirilmeyip adı geçen dervişlerin, memleketleri, arkadaşları ve ders aldıkları şeyhlerin incelenmesinde beş dervişin daha muhtemelen Şazeliyye tarikatına mensup oldukları tespit edilmiştir. Seyahatnamede adı geçen ve tarikatları belirtilmeyen beş dervişin muhtemelen Şazeliyye tarikatına mensup olduklarının tespit edilmesi önemli bir unsur olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İbn Battûta Seyahatnamesi,, Şazeliyye Tarikatı,, Ebu’l-Hasan Şazelî,, Derviş,, Hizbü’l-bahr duası.

Kaynakça

• Abdulhalim Mahmud. el- Medresetü’ş-Şâziliyye. Kahire: 1988.
• Aykut, A. Sait. “İbn Battûta”. TDV İslam Ansiklopedisi. 19: 361-368. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Ceyhan, Semih. “ Selâvî, Ahmed b. Muhammed”. TDV İslam Ansiklopedisi. 36: 360-361. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Dernîka, Muhammed Ahmed. et-Tarîkütü’ş-Şâzilîyye ve A’lâmühâ. Beyrut: 1990.
• el-Beylûnî, Mahmud. Muhtasaru Rihleti İbn Battûta. İzmir Millî Kütüphane, nr. 1753.
• Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâeddin. Mecmû’atü’l-ahzâb. İstanbul: yy.1311/1894.
• Güven, Mustafa Salim. Ebu’l-Hasan Şazili ve Şaziliye. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 1999.
• Hasan H. İbrahim. İslam Tarihi. Trc. İsmail Yiğit. 5. İstanbul: yy. 1992.
• İbn Battûta. er-Rihle. nşr. Abdülhâdî et-Tâzî. Rabat: 1417/1997.
• İbn Battûta. Terceme-i Seyahatnâme-i İbn Battûta. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi nr. 508-4904.
• İbn Battûta. Rıhlet’ü İbn Battuta Tuhfetü’n-Nuzzar fi Garâibi’l- Emsar. Editör: Talâl Harb. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2011.
• İbn Battûta. İbn Battuta Seyahatnamesi. Çev. A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
• İbn Battûta. Şark İslam Klasîkleri İbn Batuta Seyahatnamesi, Seçmeler. Haz. İsmet Parmaksızoğlu. İstanbul: MEB Yayınları, 1989.
• İbn Iyad Ahmed b. Muhammed eş-Şafiî. el- Mefâhiru’l-aliyye fi’l meâsiri’ş-Şâziliyye. Mısır. 1993.
• İbnü’l-İmâd Hanbelî. Şezerâtü’z-Zeheb. ed-kritik. Abdulkadir Arnaût-Mahmut Arnaût 8.Beyrut: 1992.
• İbn Sabbağ Muhammed b. Ebu’l-Kasım el-Himyeri. Dürretü’l-esrâr ve tuhfetü’l-ebrâr. Kahire: 2001.
• İbn Tağrîberdî. en-Nücûmu’z-Zâhire fi Mülûkî Mısır ve’l-Kahire. 9. Kahire: yy. 1956.
• Kafesoğlu, İbrahim. “ İbn Battûta”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: tarihsiz.
• Kara, Mustafa. “Mürsî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 32: 55-56. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Köse, Saffet. “İbn-i Merzûk el-Hatîb”. TDV İslam Ansiklopedisi. 20: 186. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Münâvî, Abdurraûf. el-Kevâkibü’d-dürriye. 2. Kahire: yy. tarihsiz
• Suyûtî, Celâleddin. Husnü’l-Muhâdara. Beyrut: yy. 1997.
• Özcan, Tahsin. “Konevî, Alâeddin”. TDV İslam Ansiklopedisi. 1: 302. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Özel, Ahmet Murat. “Şazelî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 38: 385-387. İstanbul, 2010.
• Özel, Ali Murat. “Şâzelîyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. 38: 387-390. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Razûk, Muhammed. “Hasenîler”. TDV İslam Ansiklopedisi. 32: 55-56. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Şeşen, Ramazan. “Eyyûbiler”. Büyük İslam Tarihi. 6. İstanbul: yy.1992.
• Uysal, Mehmet. Hizbu’l-Bahr. İstanbul: Endülüs Kitap, 2012.
• Uludağ, Süleyman. “Abdüsselâm b. Meşîş el-Hasenî”, TDV İslam Ansiklopedisi. 1: 302. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Zâfîr, Muhammed. el-Envâr’ul-kudsiyye fî-tenzîhi Turukı’l-kavmi’l-aliyye. İstanbul: Matbaa-i Behiyyetü’l-Osmâniyye, 1302.