الأبعاد الفلسفية لنظرية التاو عند لاوتسو

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 109 - 125, 31.12.2023

إبراهيم الوجره

https://doi.org/10.51605/mesned.1358199

Öz

ركز بحثنا هذا على إحدى أهم الرؤى الفلسفية في تاريخ الفكر الفلسفي الصيني، والتي كان لها أثر كبير على الحياة الروحية، والفكرية، والسياسية، والاقتصادية، والاجتماعية في المجتمع الصيني، قديماً، وحديثا، ومعاصراً، ألا وهي فلسفة (التاو /اليانغ واليّن)، ولصعوبة هذا الموضوع و سبر أغواره، حددنا موضوعه بـــــ(الأبعاد الفلسفية لنظرية التاو عند لاوتسو )، وهو واحد من أهم حكماء الصين، فبعد تحديد المصطلحات الهامة داخل البحث، شرَّعنا بتناول الموضوع بأبعاده الثلاثة: البعد الأول : هو البعد الأنطولوجي( الوجودي)، والبعد الثاني: هو البعد الأبستمولوجي( المعرفي)، والبعد الثالث: هو البعد الأكسيولوجي ( القيمي و الأخلاقي)، تناولنا في البعد الأول ( الأنطولوجي ): أثر فلسفة التاو على فكر لاوتسو وكيف نظر لاوتسو إلى التاو وما هي صفاته وأفعاله، وما علاقة التاو باليانغ واليّن، وما علاقة اليانغ واليّن بعناصر الطبيعة الخمسة: النار،الماء، والهواء، والتراب، والخشب، و تطرقْنا من خلال هذا المبحث إلى نظرية الفيض والصدور عند الفيلسوف اليوناني ( أفلوطين ) محددين أوجه التشابة والافتراق بين نظرية ( التاو ) عند لاوتسو، ونظرية ( الفيض الإلهي ) عند افلوطين. وتناولنا في البعد الثاني الأبستمولوجي: نظرية المعرفة عند لاوتسو، فقد آمن لاوتسو بأن التاو العظيم هو من منح الإنسان الوجود، وهو من يكسبه المعرفة، ولا يتأتى للإنسان الحصول على المعرفة الحقيقية إلا من خلال تجنب إغواء الحواس وجموح العقل؛ والغوص في أعماق أعماق نفسه، ولا يمكن له ذلك إلا من خلال التأمل، التأمل المعتمد على التنفس الهادئ والخفيف، الذي يوصله الى مرحلة الصفاء الذهني؛ وعندها يمكنه الوصول إلى مرحلة الغبطة والسكينة وهي مرحلة اللاتفكير، مرحلة التجرد التي يتجرد فيها من كل مصدر معرفي، عدا مصدر واحد فقط ، وهو مرحلة الاتصال بالتاو العظيم؛ الذي يفيض عليه العلوم والمعارف، فيصير حكيماً تاوياً أي: (حكيماً إلهياً)، وتناولنا في البُعد الثالث: البعد الأكسيولوجي ( القيمي والأخلاقي)، وهو بعدٌ له من الأهمية بمكان في فكر لاوتسو، فالقيم الأخلاقية عند لاوتسو تختلف عن القيم والأخلاق في فكر كونفوشيوس، فإذا كانت الأخلاق عند كنفوشيوس أخلاق رتيبة مكيانيكة آلية، تتصف بأبعاد مجتمعية أكثر منها روحية، فإنها عند لاوتسو أخلاق ذات مبادئ وأسس روحية تمتاز بالبساطة والفردية، وبالتالي فهي أخلاق ديناميكية ذاتية، لذلك فالحكيم التاوي ليس معلماً أخلاقياً بل هو مؤدب روحي. فهو يعمل الأعمال الخيرة والصالحة دون أن ينتظر من أحد شكراً أو ثواباً أو مدحاً، للأنه يؤمن بأن الطبيعة تسير وفق قانون عام، هذا القانون العام يتوجب على التاوي أن يسير عليه، فلا يخالف ما تسير عليه الطبيعة، أي انه يقف موقفا وسطاً في الطبيعة، فهو ليس متطرفاً في افعاله وسلوكه، كما إنه يعرف أين يقف حتى لا يهوي فيسقط، ويعرف متى يتحرك حتى لا ينحني فيُكسر، وعندها يصل إلى مرحلة الكمال الإنساني. وذكرنا ايضاً في ثنايا هذا البحث ناحية هامة في الفلسفة التاوية وهي مسألة العلاقة الجنسية بين الرجل والمرأة، فهي ليست علاقة جنسية بهيمية، بل هي علاقة لها أهداف وغايات تسير وفق الطبيعة الكونية، فإلى جانب تكوين الأسرة المكونة من الأب والأم والأبناء، لها جانب صحي حسب الفلسفة التاوية وهي: الصحة وإطالة العمر. كما أشرنا في ثنايا البحث أيضاً إلى فكرة أو معتقد التناسخ، الذي آمنت به الأديان والفلسفات الشرقية القديمة قديماً، وحديثاً، ومعاصراً، ولكن هذا المعتقد عند لاوتسو أخذ طابعاً آخر تماماً، فقد رأى أن مسالة التطهر لا تحتاج الى تقمصات طويلة، فبإمكان الإنسان أن يصل إليها في لحظة تأمل وصفاء روحي خالص وهي مرحلة الغبطة واللاتفكير.

Anahtar Kelimeler

الفلسفة, الحكمة الصينية, التاوية, اليانغ, الين, لاوتسو

Lao Tzu'nun Tao Düşüncesinde Felsefi Boyutlar

Öz

Araştırmamız; Çin toplumunun manevi, entelektüel, politik, ekonomik ve sosyal yaşamı üzerinde önemli bir etkiye sahip olan antik, modern ve çağdaş Çin felsefi düşünce tarihindeki en önemli felsefi vizyonlardan biri olan Tao/Yang ve Yin felsefesine odaklanmaktadır. Konunun zorluğu ve derinliği nedeniyle çalışmamızı, Çin'in en önemli bilgelerinden biri olan Lao Tzu'ya göre Tao teorisinin felsefi boyutları ile sınırladık. Araştırmamızdaki önemli terimleri belirledikten sonra konuyu şu üç boyutuyla ele almaya çalıştık: Ontolojik (varoluşsal), epistemolojik (bilişsel) ve aksiyolojik (değer ve etik) boyut. Birinci (ontolojik) boyutta Tao felsefesinin Lao Tzu düşüncesi üzerindeki etkisi, Lao Tzu'nun Tao'ya nasıl baktığı, nitelikleri ve eylemlerinin neler olduğu, Tao'nun Yang ve Yin ile ilişkisinin neler olduğu tartışılmıştır. Ayrıca Yang ve Yin'in doğanın beş unsuruyla (ateş, su, hava, toprak ve ağaç) ilişkisi ortaya konulmuştur. Bu çalışma aracılığıyla Yunan filozofu Plotinus’a göre sudur teorisine değinerek Lao Tzu'nun Tao teorisi ile sudur teorisi arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit etmeye gayret ettik. İkinci boyutta Lao Tzu'nun bilgi teorisi tartışıldı. Lao Tzu, insana varoluşu verenin ve ona bilgi verenin Yüce Tao olduğuna ve duyuların ayartmasından ve zihnin vahşiliğinden kaçınmadıkça bir kişinin gerçek bilgiye ulaşmasının mümkün olmadığına inanıyordu. Ona göre insan, ruhunun derinliklerine dalabilir ve bunu ancak sakin ve hafif nefes almaya dayalı meditasyonla yapabilir. Bu da onu zihinsel berraklık aşamasına getirir. O zaman düşünmeme aşaması olan mutluluk ve huzur aşamasına, tek bir kaynak dışında her türlü bilgi kaynağından sıyrıldığı kopuş aşamasına, yani bilgi ve marifetin üzerine aktığı büyük Tao ile bağlantı aşamasına ulaşır. Böylece bu aşamadan geçen insan Taocu bir bilge, (ilahi) olur. Lao Tzu'nun düşüncesinde büyük önem taşıyan üçüncü boyutta belirtildiği üzere aksiyolojik boyutu (değer ve ahlak) ele aldık. Lao Tzu'nun ahlaki değerleri Konfüçyüs'ün düşüncesindeki değer ve ahlaktan farklıdır. Konfüçyüs'e göre ahlak, manevi boyutlardan ziyade toplumsal boyutlarla karakterize edilen monoton, mekanik bir ahlak iken Lao Tzu için basitlik ve bireysellik ile karakterize edilen ilkelere ve manevi temellere sahip bir ahlaktır. Bu nedenle dinamik, öznel ahlak olarak nitelendirilebilir. Dolayısıyla Taocu bilge, bir ahlak öğretmeni değil; manevi bir eğitimcidir. Doğanın genel bir yasaya göre işlediğine inandığı için kimseden teşekkür, ödül, övgü beklemeden iyilik ve salih işler yapar. Taocu bilge bu genel yasaya uymak zorundadır. Böylece o, doğanın gidişatına karşı çıkmaz. Yani doğada orta bir pozisyon alır. Eylem ve davranışlarında aşırılığa kaçmaz, tökezleyip düşmemek için nerede durması gerektiğini, eğilip kırılmamak için ne zaman hareket etmesi gerektiğini bilir ve sonra insanî kemal mertebesine ulaşır. Bu araştırma sırasında ayrıca Taocu felsefenin önemli bir yönüne, kadın ve erkek arasındaki cinsel ilişkiye değindik. Bu, hayvanî bir cinsel ilişki değil; evrensel doğaya uygun amaç ve hedefleri olan bir ilişkidir. Baba, anne ve çocuklardan oluşan bir aile oluşturmanın yanı sıra Taocu felsefeye göre cinselliğin sağlıkla ilgili bir yönü de vardır ki o da sağlıklı ve uzun yaşamdır. Araştırma boyunca antik ve modern çağda Doğu din ve felsefelerinin inandığı reenkarnasyon fikrine veya inancına da değinildi. Ancak Lao Tzu'ya göre bu inanç bambaşka bir karaktere bürünüyordu. O, arınma meselesinin uzun reenkarnasyonlar gerektirmediğinin farkına vardı. Çünkü bir insan, sözkonusu arınmaya bir lahzalık tefekkür ve saf ruhi dingilik ile ulaşma imkanına sahiptir. Bu da mutluluk ve düşünmeme aşamasıdır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Çin bilgeliği, Taoizm, Yang, Yin, Lao Tzu, Meditasyon

Philosophical Dimensions of Lao Tzu's Tao Thought

Öz

Our research focused on one of the most important philosophical visions in the history of Chinese philosophical thought, which had a significant impact on the spiritual, intellectual, political, economic, and social life in Chinese society, ancient, modern, and contemporary, which is the philosophy of (Tao/Yang and Yin). Due to the difficulty of this topic and exploring its depths, we defined its topic as (the philosophical dimensions of the theory of Tao according to Lao Tzu), who is one of the most important Chinese sages. After defining the important terms within the research, we began to address the topic in its three dimensions: The first dimension: is the ontological (existential) dimension, and the second is the epistemological (cognitive) dimension, and the third is the axiological (value and ethical) dimension. In the first (ontological) dimension, we discussed the impact of the philosophy of the Tao on Lao Tzu’s thought, how Lao Tzu viewed the Tao, what are its attributes and actions, and what is the relationship of the Tao to yang and yin. And what is the relationship of yang and yin to the five elements of nature: fire, water, air, earth, and wood. Through this study, we touched on the theory of emanation according to the Greek philosopher (Plotinus), identifying the similarities and differences between Lao Tzu’s theory of Tao and the theory of emanation according to Plotinus. In the second epistemological dimension, we discussed Lao Tzu’s theory of knowledge. Lao Tzu believed that the Great Tao is the one who gave man existence, and is the one who gives him knowledge, and it is not possible for a person to obtain true knowledge except by avoiding the temptation of the senses and the wildness of the mind. And he can dive into the depths of his soul, and he can only do this through meditation, meditation based on calm and light breathing, which brings him to the stage of mental clarity. Then he can reach the stage of bliss and tranquility, which is the stage of nonthinking, the stage of detachment in which he is stripped of every source of knowledge, except for only one source, which is the stage of connection with the Great Tao; To whom science and knowledge are poured, he becomes a Taoist sage, i.e. (divine sage). We discussed the third dimension: the axiological dimension (value and moral), which is a dimension of great importance in Lao Tzu’s thought. Lao Tzu’s moral values differ from the values and morals in Confucius’ thought. If morality, according to Confucius, is a monotonous, mechanical, mechanical morality, characterized by societal rather than spiritual dimensions, then for Lao Tzu it is morality with principles and spiritual foundations characterized by simplicity and individuality, and therefore it is a dynamic, subjective morality. Therefore, the Taoist sage is not a moral teacher, but rather a spiritual educator. He does good and righteous deeds without expecting any thanks, reward, or praise from anyone, because he believes that nature proceeds according to a general law. This general law must be followed by the Tawi, so he does not go against what nature proceeds. That is, he takes a middle position in nature. He is not extremist in his actions and behavior, and he knows where to stand so that he does not stumble and fall, and he knows when to move so that he does not bend and break, and then he reaches the stage of human perfection. We also mentioned in the course of this research an important aspect in Taoist philosophy, which is the issue of the sexual relationship between a man and a woman. It is not an animalistic sexual relationship, but rather a relationship that has goals and objectives that go in accordance with universal nature. In addition to forming a family consisting of a father, mother, and children, it has a healthy aspect according to Taoist philosophy: health and longevity. We also referred throughout the research to the idea or belief of reincarnation, which ancient Eastern religions and philosophies believed in, ancient, modern, and contemporary. However, this belief according to Lao Tzu took on a completely different character. He saw that the issue of purification does not require long reincarnations, as a person can achieve to her in a moment of contemplation and pure spiritual serenity, which is the stage of bliss and thoughtlessness.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Chinese wisdom, Taoism, Yang, Yin, Lao Tzu, Meditation

Kaynakça

• Alwajrah, Ebrahim Mohammed Hussein. “Felsefetü'l-nefs’inde İbn Sinâ” Diyanet Arapça İlmi Dergi, 2/2 (2020), 188-233.
• Alwajrah, Ebrahim Mohammed Hussein. Nazariyetü’l-fayz ve tesiruhâ fi’l-ma’rife ‘inde İbn Sinâ. Bey-rut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2022.
• Bedevî Abdurrahman. Harif'ül-fikr el-Yunanî. Kahire: Mektebetü'l-Nehda el-Mısriyye, 1970.
• Ebû Zeyd, Münâ. el-Feyzü’l-Eflâtûnî beynel- fikri’l-Mesîhî ve’l-İslamî. Kahire: Ayni’ş-Şems Üniversite-si, Doktora Tezi, 1988.
• Fân Berâc. Hikmetü's-Sîn. Tercüme, Muvaffaku'l- Meşnûk. Şam: el-Ahâlî li’t-Tibaâ, ts.
• İbn Kudâme el-Makdîsî, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed. Kitâbü’t-Tevvâbîn, thk. Abdülkadir el-Arnaût. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye 1987.
• Lao Tzu. Kitabu’t-Tao Tî - Ching. İncilü’l-Hikme fi’s-Sîn. Tercüme, Firâs es-Sevvâh. Şam: Dâr Alaed-dîn, 1998.
• Lao Tzu. Kitabu’t-Tao. Tercüme, Hâdî el-Alevî. Lübnan: Dârül-Kunûz, 1995.
• Lao Tzu. Tao - Te - Çing. Kitabu't-tarik ve'l-fadile, Tercüme, Abdulgaffar Mekavî. Kahire: Müessesetü Hindavî, 2022.
• Matar, Emire. el-Felsefe inde’l-Yunân. Kahire: Dârü’n-nahdati’l-Arabiyye. 1974.
• Mecmu’a mine’l-akademiyyîn el-Arap. Mevsûatü'l-abhâs el-felsefiyye. Cezayir: Menşûrâti'l-İhtilaf, 2014.
• Selîbâ, Cemil, el-Mucemu’l-felsefî, Beyrut: Dârü’l-kitâb el-Lübnanî, 1982.
• Şibl, Fuâd Muhammed. Hikmetü's-Sîn. Kahire: Darü’l-Maârif. y.y., ts.
• Şiyumi Tang, “Felsefetü'l-ahlak beyne Konfüçyusiyye ve et-Taviyye”. Mecelletü Vadi’n-Nîl li’d-Dirasât ve'l-Buhusi’l-İnsaniyye ve'l-İctimaiyye, 29/29, (2021), 727-784.
• Zevavî, et-Tâhir Ahmed, Tertîbül-kamûs'ül-muhît. y.y. ts.