TÜRKİYE’DE YOKSULLUK VE SOSYAL YARDIM UYGULAMALARI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 6 - 24, 28.12.2018

Adem Ceren , Tevfik Erdem

Öz

Bu çalışma, Türkiye’deki yoksulluk profilini
resmetmekte ve yoksullukla mücadelede hızlı ve etkili sonuçlar ortaya koyması
yönüyle önemli bir sosyal politika aracı olarak görülen sosyal yardım
uygulamalarının işlevselliğini ele almaktadır. Bu amaçla çalışmada ilk olarak
yoksulluk olgusunun kavramsal boyutuna ilişkin kısa bir bilgi verilmiş,
ardından Türkiye’nin yoksulluk profili ortaya konulmak istenmiştir. Çalışmanın
devamında sosyal yardım uygulamalarıyla ön plana çıkan sosyal yardım aktörleri
olarak merkezi idare, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları incelenmiştir.
Sosyal devlet vasfının bir yansıması olarak, bireylerin ayni ve nakdi yönlerden
desteklenerek ihtiyaçlarının karşılanması noktasındaki en önemli kurumsal yapılardan
biri olarak görülen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın kurulmasıyla
sosyal yardımların kapsam ve miktarında bir artış meydana gelmiştir. Çalışmada,
Türkiye’de sosyal yardım alanında önemli kurumsal adımların atıldığı ve sosyal
yardımlara ayrılan bütçenin arttığı, bununla birlikte milli gelir paylaşımında
büyük farklılıkların olduğu, belediyelerin sosyal yardım harcamalarına ayırdıkları
payın çok az olduğu ve iyi örgütlenmiş sivil toplum kuruluşlarının sosyal
yardım hizmetlerinde önemli yan katkılar sağlayabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Yardım, Yoksulluk Profili, Yoksullukla Mücadele, Sosyal Yardım Uygulamaları, Sosyal Yardım Aktörü

Kaynakça

• Açıkgöz, R., Yusufoğlu, Ö. Ş. (2012). “Türkiye’de Yoksulluk Olgusu ve Toplumsal Yansımaları”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 76-117.
• Adıyaman, A. T. Demirel, S. (2011). “Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği”. Dış Denetim Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran, 115-129.
• Ashford, N. (2009). Özgür Toplumun İlkeleri. Ankara: Liberte Yayınları.
• ASPB. (2013). 2013 Yılı İdare Faaliyet Raporu. Ankara.
• ASPB. (2015). 2015 Yılı İdare Faaliyet Raporu. Ankara.
• ASPB. (2016). 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara.
• Aydın, M. (2008). Sosyal Politika ve Yerel Yönetimler. İstanbul: Yedirenk Yayıncılık.
• Barrientos, Armanda. (2013). Social Assistance in Developing Countries. United Kingdom: Cambridge Universty Press.
• Başbakanlık. (2017). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. Web: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf adresinden 12 Ekim 2017’de alınmıştır.
• Bilgili, A. E., Altan, İ. (2003, 31 Mayıs-1 Haziran). Bir Yardım Yönetim Modeli: Deniz Feneri Örneği. Yoksulluk Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul: Deniz Feneri Yayınları, (Cilt III), 62-107.
• Cumhurbaşkanlığı. (2016). Sosyal Yardımlarda Dönüşüm. Sosyal Yardımlar Çalıştayı, Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Sunumu (04.02.2016), Ankara: Cumhurbaşkanlığı Külliyesi.
• Çevik, H. H., Demirci, S. (2008). Kamu Politikası. Ankara: Seçkin Kitabevi.
• Dilik, S. (1980). “Sosyal Yardımlar -İki Anlamlı Bir Terim-”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1), 55-72.
• Eğilmez, M. (2015). Mikro Ekonomi. (2. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ekim, B. (2007). “Sosyal Dışlanma ile Mücadelede Hak Temelli Yaklaşım: Avrupa Yoksulluk ile Mücadele Ağı”. TES-İŞ Dergisi, Haziran, 81-82.
• Ensari, S. (2010). “TÜİK’in Yoksulluk Analizleri Üzerine”. Maliye Finans Yazıları, Yıl 24, (87), 9-15.
• Erdem, T. (2009). “Yoksulluk”. Feodaliteden Küreselleşmeye, 3. Baskı (Ed. T. Erdem), Lotus Yayınları, Ankara.
• Eurostat. (2017). Gini Coefficient of Equivalised Disposable İncome. Web: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do adresinden 13 Eylül 2017’de alınmıştır.
• Gökbayrak, Ş. ( 2017). “Değişen Refah Devletleri ve Sosyal Yardımlar”. Sosyal Güvenlik Dergisi, 7(1), 71-90.
• Güner, O. (2004). “Yoksulluk, Din ve Sivil toplum”. Köprü Dergisi, (88), 37-42.
• İçişleri Bakanlığı. (2018). Derneklerin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı. Ankara: Dernekler Dairesi Başkanlığı. Web: https://www.dernekler.gov.tr/tr/AnasayfaLinkler/calisan-sayisi.aspx adresinden 1 Haziran 2018’de alınmıştır.
• İçişleri Bakanlığı. (2018). Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri. Ankara. Web: https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx adresinden 1 Haziran 2018’de alınmıştır.
• Karatay, A. (2010). Türkiye’de Yoksulluk, Yoksullukta Değişmeler ve Sosyal Hizmetlerin Artan Önemi., P. Uyan Semerci. (Derleyen). İnsan Hakları İhlali Olarak Yoksulluk. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, s. 21-55.
• Kleinman, M. (2011). Kriz Mi? Ne Krizi? Avrupa Refah Devletlerinde Süreklilik ve Değişim., A. Buğra ve Ç. Keyder. (Derleyenler). Sosyal Politika Yazıları. (5. baskı). İstanbul. İletişim Yayınları, s.159-193.
• Lewis, D. (January, 2013). Building The Welfare Mix Or Sidelining The State? Non-Governmental Organizations in Developing Countries as Social Policy Actors. 1-27. Web: https://www.researchgate.net/publication/286564636 adresinden 26 Nisan 2016’da alınmıştır.
• Marshall, T. H. (2011). Yurttaşlık ve Sosyal Sınıf., A. Buğra ve Ç. Keyder. (Derleyenler). Sosyal Politika Yazıları. (5. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları, s. 19-32.
• Özbek, N. (2002). “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”. Toplum ve Bilim Dergisi, (92), 7-33.
• Özer, E. E., Balseven, H. (2015, 10-11 Aralık). Son Dönem Sosyal Devlet Anlayışı ve Sosyal Harcamaların Eleştirel Bir Analizi. VII. Sosyal İnsan Hakları Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara: Sosyal Güvenlik Denetmenleri Derneği Yayınları, 257-279.
• Öztürk, N. (2003, 31 Mayıs-1Haziran). Yoksulluk ve Sivil Toplum Kuruluşları. Yoksulluk Sempozyumu Bildiriler Kitabıv, İstanbul: Deniz Feneri Yayınları, (Cilt III), 8-21.
• Öztürk, N., Öztürk Y. (2010). Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Parlak, B. (2011). Kamu Yönetimi Sözlüğü. Bursa: MKM Yayıncılık.
• Parr, S. F. (2006). The Human Poverty Index: A Multidimensional Measure. UNDP International Poverty Centre, Poverty In Focus, December, 7-9.
• Ryfman, P. (2006). Sivil Toplum Kuruluşları. (Çev. İ. Yerguz). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin orijinali 2004’te yayımlandı).
• SYGM. (2014). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Yapısı. Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü. Web: http://www.sosyalyardimlar.gov.tr/sosyal-yardimlasma-ve-dayanisma-vakiflari/sydvlerin-yapisi adresinden 19 Kasım 2017’de alınmıştır. Teber, V. (2017). Sosyal Yardımların Çalışma Hayatındaki Olumsuz Etkileri: Tembellik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• TESEV. (2009). Yerel Yönetim Sistemleri Türkiye ve Fransa, İspanya, İtalya, Polonya, Çek Cumhuriyeti. İstanbul: TESEV Yayınları.
• TÜİK. (2014). Yoksulluk Çalışması Sonuçları. Ankara.
• TÜİK. (2015b). Yoksulluk Çalışması Sonuçları. Ankara.
• TÜİK. (2015c). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması. Ankara.
• TÜİK. (2017a). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmaları. (2010-2016). Ankara.
• TÜİK. (2017b). Sosyal Koruma İstatistikleri. Ankara.
• TÜRK-İŞ. (2018). Açlık ve Yoksulluk Sınırı. Haber Bülteni. (25 Mayıs 2018), Ankara: Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu.
• Türkoğlu, İ. (2013). “Sosyal Devlet Bağlamında Türkiye’de Sosyal Yardım ve Sosyal Güvenlik”. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(3) 275-305.
• Üzümcü, A., Korkat M. (2014). “Türkiye’de Gelir Dağılımı Adaletsizliği ve Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardımların Gelişimi (2003-2012)”. Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(8), 135-166.
• Yılmaz, H., Çoban, K. (2017). “6360 sayılı Kanun Sonrası Belediyelerin Sosyal Harcamaları”. İller ve Belediyeler Dergisi, (829-830), 24-28.