BİR ZAHİRETÜ’L-MÜLUK TERCÜMESİ HİLYETÜ’L-MÜLUK’UN DİL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 80 - 105, 30.06.2020

Ertuğrul Kaya

Öz

Osmanlı Türkçesinin klasik devri, Türk dilinin yazılı kaynaklar açısından zengin olduğu bir zaman dilimidir. Bu devirde gerek manzum gerek nesir olarak pek çok eser yazılmıştır. Tez çalışmamız 17. yy. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış, siyasetname konulu bir eser olan Hilyetü’l-Müluk’tur. İnceleme konumuz Hilyetü’l-Müluk, yazıldığı dönemin standartlaşmış dil özelliklerini göstermekle birlikte kendinden önceki devirlere ait dil özellikleri de göstermektedir. 17. yy.’ın ilk yarısında tercüme edilmiş Hilyetü’l-Müluk, sözcük ve ek düzeyinde ikili, yer yer ikiden fazla kullanımların tespit edilmiş olmasıyla Osmanlı Türkçesinin henüz tam olarak klasikleşmiş bir yazımının ve dil kullanımının görülmediği bir örneğidir. Çalışmamızın giriş bölümünü el yazması eser ve müstensihi hakkında verilen detaylı bilgi oluşturmaktadır. Dil incelemesinde devrin genel özelliğinden ziyade metnin kendine has dil özellikleri örneklendirilmiştir. Tez çalışmamızın ağırlıklı kısmını transkripsiyon ve dizin oluşturmaktadır. Ayrıca, ekler kısmına çalışmamız sırasında yararlandığımız yazma eserlere ait örnek bazı görseller ilave edilmiştir. Bu çalışmada doktora tezi çalışmamız olan Hilyetü’l-Müluk (İnceleme, Transkripsiyon-Dizin)’un bulguları ve sonuçlarından yararlanılmış olup doktora tezimizin tanıtımı da hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hilyetü’l-Müluk, Zahiretü’l-Müluk, Osmanlı Türkçesi, Siyasetname, Eski Anadolu Türkçesi, ahlak

Kaynakça

• Akar, A. (2018). Oğuzların Dili, Eski Anadolu Türkçesine Giriş, Ötüken Neşriyat, İstanbul
• Aksan, D. (2004). Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınevi, Ankara
• Atalay, B. (yay.) (1946). Bergamalı Kadri, Müyessiretü’l-Ulum, Tıpkıbasım-Çeviri-Yazılı Metin ve Dizin), TDK, İstanbul
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin Grameri, TDK, Ankara
• Birinci, N., vd., (haz.) (2009). Ali Nazima-Faik Reşad, Mükemmel Osmanlı Lügati, TDK, İstanbul
• Bursalı Mehmed Tahir (1342). Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul
• Çınarlı M. N. (2009). “Tebriz Milli Kütüphanesinde Bulunan Türkçe El Yazmalarına Ek”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol.2 issue 2, Winter, 61-72
• Develi, H. (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, TDK, Ankara
• Devellioğlu, F. (1988). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Feryal Matbaacılık, Ankara.
• Duman, M. (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri, TDK, Ankara
• Ergin, M. (1998). Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara
• Gülsevin, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK, Ankara
• Hacıeminoğlu, N. (1971). Türk Dilinde Edatlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
• Hüseyin Remzi, (h.1305/1887). Lugat-ı Remzi, (Cilt I-II), Matbaa-ı Hüseyin Remzi, Bayezid No. 99, İstanbul
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü, Say, İstanbul
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yayınları, İstanbul
• Karamanlıoğlu, A. F. (haz.) (1989). Seyf-i Sarayi Gülistan Tercümesi (Kitab-ı Gülistan bi’t-Türki), TDK, Ankara
• Kartal, A. (haz.) (2009). Lügat-i Naci, TDK, Ankara
• Kaya, E. (2020) Hilyetü’l-Müluk (İnceleme-Transkripsiyon-Dizin), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli
• Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK, Ankara
• Steingass, F. (1963). A Conprehensive Persian-English Dictionary, Fifth İmpression, Routledge & Kegan Paul Limited, London
• Steingass, F., The Student’s Arabic-English Dictionary, Crosby Lockwood And Son, London
• Şemsettin Sami (1995). Kamus-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul
• Timurtaş, F. K. (1999). Tarih İçinde Türk Edebiyatı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul
• Toparlı R., vd., (haz.) (2011). Raif Necdet Kestelli, Resimli Türkçe Kamus, TDK, Ankara
• Tulum, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, TDK, Ankara.
• Yazıcı T. (1998). “Hemedânî, Emîr-i Kebîr”, İslam Ansiklopedisi, C. 17, İstanbul, 186-188
• Yılmaz, N. (2003). Hadisler Işığında Yönetim İlkeleri Yönetici Nitelikleri (Zahiratü’l-Müluk), Darulhadis, İstanbul