‘Yapısöküme’ Uğramış Mekân: Dijital Sanat ve Teknoloji Bağlamında Geleceğin Kentleri

Yıl 2023, , 47 - 79, 15.09.2023

Ümmühan Molo

https://doi.org/10.56720/mevzu.1317677

Öz

İnsanın yaşamda mekân ile kurduğu derin ilişkinin en önemli göstergelerinden biri kentlerdir. Bu yerler, bir zamansallık dâhilinde var olmakta, tarihsel olma özelliğiyle kendisine kimlik yaratmakta ve yaşam dinamiklerindeki değişimlerle birlikte yeniden anlam kazanmaktadır. Kente dair bu nitelikler, onun sanata ilham olmasını sağlamakta ve bir mekân olarak kent çok defa sanat aracılığıyla yorumlanmaktadır. Günümüzdeki gelişmeler neticesinde teknoloji ve dijitalleşmenin yaşamı kuşatıcı etkisi, kentin sanattaki görünümünde yeni biçimler yaratmaktadır. Teknik düzeyde bir değişim halinde olan sanat kendisine alternatif yollar yaratırken, kent ortamını da bir içerik olarak kullanmaya devam etmektedir. Bu çalışma, dijital sanat eserlerinde yer alan kent mekânını konu edinmekte ve bir zamansallık zemininde estetik değer kazanan kenti, gelecekteki görünümüyle anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın örneklemini, Cihan Engin’in dijital sanat eserleri arasından seçilen, İstanbul ve Ankara illeri oluşturmaktadır. Sanatçının bu illeri geleceğin olasılıkları üzerinden kurgulama biçimi ve bu kurguda oluşan yeni anlam, Derrida’nın yapısöküm analiz yöntemiyle incelenmektedir. Bu yöntemle, eserdeki göstergelerin görünen anlamları ve karşıtlıkları ortaya koyulmakta, içi oyulan yapılar yeni anlamlarla tekrar kurulmaktadır. Analizden elde edilen sonuçlara göre geleceğin kentleri, zaman sıralamasını takip eden ve bu süreçte distopik görünümüyle göze çarpandır. Aynı zamanda bu yerler, insanı kent mekânının geri planında konumlandırdığı gibi, geçmiş ve gelecekten kente giriş yapan “ötekiler”le birlikte tekinsiz bir gelecek mekânı kurgulamaktadır. İnsanın, yaşamı var kılmak için mücadele içerisinde bile bulunmadığı bu güvensiz ortamlar, kentin yok olduğu ortamlardır.

Anahtar Kelimeler

Kent, Dijital Sanat, Teknoloji, Derrida, Yapısöküm

Spaces Subjected to ‘Deconstruction’: Future Cities in the Context of Digital Art and Technology

Öz

Cities are one of the most significant indicators of the profound relationship that humans establish with space. They possess a historical and cultural dimension, thereby embodying an identity. Furthermore, cities undergo changes and acquire meaning in tandem with the developments occurring within society. The characteristics associated with the city have always provided inspiration for art, and the city as a living space has been repeatedly interpreted through the medium of art. As a result of contemporary developments, the pervasive impact of technology and digitalization on human life has engendered novel forms in the artistic representation of the city. During the process of undergoing technical transformations, art generates alternatives for its own development and maintains its utilization of the urban environment as a subject matter and content. The purpose of this study is to examine the cities depicted in digital art pieces. Additionally, the aim is to understand these cities, which acquire aesthetic value within a temporal framework, along with their future appearances. To accomplish this objective, the research sample comprises digital art pieces by Cihan Engin, selected from his collection, focusing on the cities of Istanbul and Ankara. The artist's method of conceptualizing these cities based on the possibilities of the future and the new meanings derived from this construction are examined through Derrida's deconstruction analysis methodology. With this method, the explicit and opposing meanings of the indicators in the artwork are revealed. The findings of the analysis obtained from that analysis future cities exhibit a dystopian appearance. Furthermore, it is observed that future cities exclude individuals from the urban environment. These places, along with the “others” who come to the city from the past and the future, construct an uncanny space for the future. These insecure cities, where individuals do not even strive to sustain life, are spaces where the city itself does not exist.

Anahtar Kelimeler

Urban, Digital Art, Technology, Derrida, Deconstruction

Kaynakça

• Akbulut, Doğan. “Dijital Çağda Sanatın ve Sanatçının Konumu”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi 8/17 (Haziran 2018), 117-123. https://doi.org/10.16950/iujad.449731
• Aydınalp, Esra Başak. “Jacques Derrida’da Yazı ve Anlam Oyunu”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 38 (2017), 151-160. https://doi.org/10.21497/sefad.376980
• Aytaç, Ömer. “Kent, Metropol ve Değişen Yer/Mekân İmajları”. Mukaddime 8/1 (2017), 1-23. https://doi.org/10.19059/mukaddime.325935
• Balkin, Jack. “Yapısöküm”. çev. Kasım Küçükalp. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (2004), 318- 329.
• Becermen, Metin. “Kent ve Felsefe İlişkisi Üzerine”. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 25 (2015), 9-18. https://doi.org/10.20981/kaygi.288011
• Benjamin, Walter. Pasajlar. çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Yapıkredi Yayınları, 2002.
• Blight, David. “Bellek Patlaması: Neden ve Neden Şimdi?” çev. Yonca Aşçı Dalar. Zihinde ve Kültürde Bellek. ed. Cumhur Öztürk. 301-319. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 2015.
• Çakır, Mukadder. “Yeni İletişim Teknolojilerinin Gelişimi Bağlamında Kent”. Etkileşim 3 (2019), 12-27. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2019.3.42
• Calvino, Italo. Görünmez Kentler. çev. Işıl Saatçıoğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Çınar, Semih – Köse, Özkan. “Dijital Kurulumlar ve Etkileşimli Mekânlar”, Art-e Sanat Dergisi 14/27 (Haziran 2021), 223-238. https://doi.org/10.21602/sduarte.883648
• Critchley, Simon. “Yapıbozum ve Pragmatizm: Derrida Özel İronist Mi Yoksa Kamusal Liberal Mi?”. çev. Tuncay Birkan. Yapıbozum ve Pragmatizm. 35-68. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Derrida, Jacques. Göstergebilim ve Gramatoloji. çev. Tülin Akşin. İstanbul: Afa Yayınları, 1994.
• Derrida, Jacques. “Kendime Karşı Savaştayım”. Derrida: Yaşamı Yeniden Düşünürken-Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi Sayı: 47-48 (2006), 174-185.
• Derrida, Jacques. “Yapıbozum ve Pragmatizm Üzerine Düşünceler”. çev. Tuncay Birkan, Yapıbozum ve Pragmatizm. 125-142. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Direk, Zeynep. “Giriş”. Derrida: Yaşamı Yeniden Düşünürken-Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi sayı 47-48 (2006), 9-15.
• Drucker, Johanna. “Is There a Digital Art History?” Visual Resources 29 (2013), 5-13. https://doi.org/10.1080/01973762.2013.761106
• Erbarıştan, Tufan. Türk Edebiyatında Örneklerle Yapısöküm Çözümlemeleri. Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık, 2021.
• Groh, Jennifer. Mekân Yaratmak. çev. Gürol Koca. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Köksal, Tuba. “Dijital Dünya’da Suretsiz Toplum”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25/3 (2021), 1249-1259.
• Kolektif Yazar. Mitoloji Kitabı. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Alfa Yayınları, 2022.
• Köseoğlu, Gisele Durero. İstanbul’dan Pencereler. çev. Aysen Altınel. İstanbul: Gita Yayınları, 2014.
• Küçükalkan, Gülhanım. Derrida ve Yapısöküm. İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 2020.
• Küçükalp, Kasım. “Derrida ve Dekonstrüksiyon”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. ed. Şamil Öçal. 597-624. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Laclau, Ernesto. “Yapıbozum, Pragmatizm, Hegemonya”. çev. Tuncay Birkan. Yapıbozum ve Pragmatizm. ed. Kerem Ünüvar. 79-112. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Mouffe, Chantal. “Yapıbozum, Pragmatizm ve Demokrasinin Siyaseti”. çev. Tuncay Birkan. Yapıbozum ve Pragmatizm. ed. Kerem Ünüvar. 7-24. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Örselli, Erhan – Akbay, Can. “Teknoloji ve Kent Yaşamında Dönüşüm: Akıllı Kentler”. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi 2/1 (2019), 228-241. https://doi.org/10.33712/mana.544549
• Ricoeur, Paul. Hafıza, Tarih, Unutuş. çev. Mehmet Emin Özcan. İstanbul: Metis Yayınları, 2000.
• Rorty, Richard. “Yapıbozum ve Pragmatizm Üzerine Düşünceler”. çev. Tuncay Birkan. Yapıbozum ve Pragmatizm. 25-33. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Rutli, Evren Erman. “Derrida’nın Yapısökümü”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi sayı 5 (Temmuz 2016), 49-68.
• Sağlam, Firdevs. “Peter Kogler’ın Dijital Mekânları”. Sanat ve Tasarım Dergisi 10/1 (2020), 52-67. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.830550
• Özel Sağlamtimur, Zühal. “Dijital Sanat”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/3, (2010), 213-238.
• Şakrak, Bilgehan Ece. “Batı Kökenli Popüler Korku Filmlerindeki Fantastik Korku İkonları: Toprağın Kabul Etmediği Lanetliler”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 11/24 (2018), 178-193.
• Sınmaz, Serkan. “Gelişen İletişim Teknolojilerinin Kentsel Yaşam ve Kamusal Mekânlar Üzerindeki Yansımaları”. Tasarım+ Kuram 11/20 (2015), 63-75. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239583
• Sivri, Oğuzhan – Çınar, Semih. “Resim Sanatında Dijital Ortamlar Üzerine İnceleme”. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat 3/5 (2018), 173-182.
• Talen, Emily. “The Social Goals of New Urbanism”. Housing Policy Debate 13/1 (2002), 165-188.
• Tatar, Hüsniye Canbay. “Sürgünler Mekânı Dünya: Göç, Çokkültürlülük ve Ötekileştirme”. Humanities Sciences 8/1 (2013), 72-81.
• Türk, Seçil Mine. “20. Yüzyıl Kent Kuramları”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/3 (2015), 41-59.
• Vargün, Özlem. “Kentsel Göstergebilim Kültürel Yansımalar ve Sanat Üretimlerinde Kentsel Göstergeleri Yeniden Okumak”. Akdeniz Sanat 16/29 (2022), 51-76. https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.930671
• Vlahov, David. - Galea, Sandro. “Urbanization, Urbanicity, and Health”. Journal of Urban Health 79/4 (2002), 1-12.
• Weber, Max. Modern Kentin Oluşumu. çev. Musa Ceylan. İstanbul: Bakış Yayınları, 2010.
• Wilkinson, Philip. Efsaneler&Mitler. çev. Emel Lakşe. İstanbul: Alfa Yayınları, 2021.
• Winter, Jay. “Tarihçiler ve Bellek Mekânları”. çev. Yonca Aşçı Dalar. Zihinde ve Kültürde Bellek. ed. Cumhur Öztürk. 321-343. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Wirth, Louis. “Urbanism as a Way of Life”. American Journal of Sociology 44/1 (1938), 1-24.
• Yanık, Hayrullah. “Yapısöküm Üzerine Birkaç Not”. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi 1/2 (2016), 91-98.