The Roles and Dynamics of Special Education School Administrators: A Systematic Review

Yıl 2024, Sayı: Ö2 - Özel Eğitimde Disiplinlerarası Çalışmalar, 75 - 102, 31.12.2024

Mustafa Taktak

https://doi.org/10.56720/mevzu.1581206

Öz

This This study aims to analyse the postgraduate theses on special education administrators in Turkey in a thematic framework. In the study, 41 theses accessed from the YÖKTEZ database were analysed; a systematic evaluation was made in line with the profile characteristics of the theses, the universities where they were published, the data collection tools used, the main themes, the aims and the suggestions they presented. The findings show that leadership behaviours, professional competence, managerial problems, job satisfaction, organisational commitment and legislation are the most prominent topics in studies on special education administrators. It was determined that the theses were mostly at master's level and quantitative research method was preferred to a great extent. The aims of the studies were categorised under five main themes. The most common suggestions for practitioners include organising in-service trainings for administrators to improve themselves and their stakeholders, while researchers are advised to conduct new studies with different samples and methods. Policy makers, on the other hand, are advised to create a simple and comprehensible legislation for special education, to make up-to-date legal arrangements and not to leave the arrangements regarding the personal rights of employees to the managers of the institutions

Anahtar Kelimeler

Special Education, Manager, Director, Administrator, Systematic Review

Özel Eğitim Okul Yöneticilerinin Rolleri ve Dinamikleri: Sistematik Bir İnceleme

Öz

Bu araştırma, Türkiye’deki özel eğitim yöneticileri üzerine yapılmış lisansüstü tezleri tematik bir çerçevede analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada YÖKTEZ veri tabanından erişilen 41 tez incelenmiş ; tezlerin profil özellikleri, yayımlandıkları üniversiteler, kullanılan veri toplama araçları, ana temalar, amaçlar ve sundukları öneriler doğrultusunda sistematik bir değerlendirme yapılmıştır. Bulgular, özel eğitim yöneticileriyle ilgili çalışmalarda liderlik davranışları, mesleki yeterlilik, yönetsel sorunlar, iş doyumu, örgütsel bağlılık ve mevzuat gibi başlıkların öne çıktığını göstermektedir. Tezlerin çoğunlukla yüksek lisans düzeyinde olduğu ve büyük oranda nicel araştırma yönteminin tercih edildiği tespit edilmiştir. Çalışmaların amaçları beş ana tema altında toplanmıştır. Uygulayıcılara yönelik en yaygın öneriler arasında, yöneticilerin kendilerini ve paydaşlarını geliştirecek hizmet içi eğitimlerin düzenlenmesi yer alırken, araştırmacılara farklı örneklem ve yöntemlerle yeni çalışmalar yapmaları önerilmektedir. Politika yapıcılara ise, özel eğitime yönelik sade ve anlaşılır bir mevzuatın oluşturulması, güncel yasal düzenlemeler yapılması ve çalışanların özlük haklarına ilişkin düzenlemelerin kurum yöneticilerine bırakılmaması gerektiği tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel Eğitim, Yönetici, Müdür, İdareci, Sistematik Derleme

Kaynakça

• Akbaş, Mehmet Akif. Özel Eğitim Okullarında Yöneticilerin İş Doyumunun İncelenmesi: İzmir Bölgesi Uygulaması. İstanbul: Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2016.
• Alagözoğulları, Özlem. Özel Eğitim Okullarında Görev Yapan Okul Yöneticileri ve Özel Eğitim Öğretmenlerinin Çokkültürlü Yeterlik Algıları. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2024.
• Alp, Özlem - Şen, Sedat. “Eğitim yönetimi ve denetimi alanında yazılan lisansüstü nicel tezlerin incelenmesi: Bir sistematik derleme”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 19/1 (2021), 24-53.
• Ataman, Ayşegül. Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. Ankara: Gündüz Yayınevi., 2009.
• Aydoğdu, Fatih - Kılıç, Durmuş. “Sınıf, okul öncesi ve özel eğitim öğretmenlerinin aile katılımına ilişkin tutumlarının incelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/1 (2016), 265-274.
• Binbir, Ümit - Arastaman, Gökhan. “Eğitim hakkı: bir sistematik derleme çalışması”. OPUS International Journal of Society Researches 18/Eğitim Bilimleri Özel Sayısı (2021), 5067-5098.
• Boyraz, Âdem. Özel Eğitim Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Okul Kültürü Ve İklimine Etkisi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2018.
• Doğan, Soner - Koçak, Osman. “Okul yöneticilerinin sosyal iletişim becerileri ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki”. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi 20/2 (2014), 191-216.
• Görgülü, Muzaffer. Özel Eğitim Kurumlarında Çalışan Yöneticilerin Okulu Yönetme Yeterlikleri. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2016.
• Hallinger, Philip. “Surfacing a Hidden Literature: A systematic review of research on educational leadership and management in africa”. Educational Management Administration & Leadership 46/3 (Mayıs 2018), 362- 384. https://doi.org/10.1177/1741143217694895
• Higgins, Julian Pt - Sally Green (ed.). Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions: Cochrane Book Series. Wiley, 1. Basım, 2008. https://doi.org/10.1002/9780470712184
• Himmetoğlu, Beyza - Venera Shıkhkamalova - Coşkun Bayrak. “Özel eğitim öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunların çözümünde okul yöneticilerinin rolü”. Trakya Eğitim Dergisi 12/3 (2022), 1597-1618.
• İftar, Elif Tekin - Derya Genç Tosun-Arzu Özen. “Özel eğitim öğretmenlerinin bilimsel-dayanaklı uygulamalara ilişkin bilgileri, deneyimleri ve mesleki gelişim gereksinimleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 58 (2023), 3209-3235.
• İmert, Sevil. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerindeki Yöneticilerin Öğretmenlerle İletişim Düzeyleri ile Etik Liderlikleri Arasındaki İlişki. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2019.
• Kocaman, Ahmet. Özel Eğitim Okul Yöneticilerinin Karşılaştıkları Sorunların İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2015.
• Oakley, Ann. “Social Science and Evidence-Based Everything: The Case of Education”. Educational Review 54/3 (Kasım 2002), 277-286. https://doi.org/10.1080/0013191022000016329
• Öksüz, Kadir. “Özel eğitim kurumlarında görev yapan yöneticilerin karşılaştıkları personel kaynaklı problemler ve çözüm stratejileri”. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi (ULED) 2/2 (2019).
• Selvi, Hasan Hüseyin. Özel Eğitim Kurumlarında Yönetsel Sorun Analizi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Tabak, Mehmet. Okul İdarecileri ve Özel Eğitim Öğretmenlerinin Özel Eğitim Programlarının Uygulanmasında İdareci-Öğretmen İşbirliğine Yönelik Görüşleri. Edirne: Trakya Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2021.
• Tiryakioğlu, Özlem. Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlerinin Özel Eğitim Bölümünün Sorunlarını Algılamaları. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2009.
• Veysel Üstündaş - Gündoğan Tanboğa - Ali Analay - Ayfer Altunç. “2014-2019 yılları arasında okul iklimi ile ilgili yapılan tezlerin incelenmesi”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 9/4 (2022), 1799-1817.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin., 2016.
• Yıldız, İsmail - Bakioğlu, Fuad. “Özel eğitim kurumu yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile iş doyumu arasındaki ilişkide iş motivasyonunun aracılık rolü”. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi 10/2 (2022), 115-132.
• Yılmaz, Tahsin. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan müdürlerin liderlik davranışlarının öğretmen algısına göre değerlendirilmesi" İstanbul ili anadolu yakası örneği. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, YüksekLisans, 2015.