Varlığı Anlamlandıran İnsan, ‘Makinedeki Hayalet’in Peşinde

Yıl 2024, Sayı: 12, 675 - 701, 15.09.2024

Filiz Bayoğlu Kına

https://doi.org/10.56720/mevzu.1503092

Öz

Felsefe tarihinde merkezi bir sorun olan zihin-beden ilişkisi, modern dönemde yeni bir biçimde Rene Descartes ile ortaya çıkar. Descartes ve ta-kipçilerinin zihin ve bedenin birbirine bağımlı iki cevher olduğu görüşü, sa-dece düşünürler arasında değil sıradan insanlar arasında da oldukça yay-gındır. Bu yaygınlığından dolayı Gilbert Ryle, bu görüşü “resmi öğreti” ola-rak adlandırarak, öğretinin “kategori hatası” adı verilen özel bir tür hata yaptığını söyler. Ona göre mantıksal türleri bakımından ayrılık gösteren kavramlar ya da ifadelerin birleştirilmesi yanlıştır. Descartesçı düalizmin, insan davranışlarının kökenlerinin maddi bir varlığa sahip olmayan tözde yattığını iddia etmesi, bu tür bir yanlışın kapalı bir biçimde işlenmesi üstüne kuruludur. Çalışmaları ile Kartezyen ikiliğin tabutuna son çiviyi çaktığı id-dia edilen Ryle’a göre felsefenin en önemli görevi, yanlış kurgu ve saçma teorilerin, bu teorilerde geçen dilsel deyimlerin sonucu olduğunu göstermek-tir. 1949’da yayımlanan The Concept of Mind adlı eseri bu düşüncesini açık-lama girişimidir ve felsefi bir sorunun hangi sorularla oluşturulup çözüldü-ğü üzerine olan ilk dönem yazılarının “gerçekten işleyen bir yöntem örne-ği”ne evrilmesidir. Ryle eserinde, zihinlere ilişkin yeni bilgiler vermek yerine, insanın zaten sahip olduğu bilgisinin “mantıksal coğrafyasını” düzeltme işine girişir. Kavram analizinden oluşan felsefi argüman anlayışına ulaşa-rak, anlamlı olanı anlamsızdan ayıracak bir ölçüt bulmaya çalışır. Bu çalış-ma Descartes’ın düalistik zihin teorisini Ryle’ın bakış açısından inceler ve resmi öğretiyi reddediş gerekçelerini ve önerilerini ortaya koyar. Ancak ça-lışma, Ryle’ın zihin alanını yetenekler ve davranışlarla sınırlandırdığı ve bu nedenle yaratıcı düşünme, nesnelerin bütünsel vizyonu ve sanatsal hayal gücü gibi daha yüksek zihin süreçlerini açıklayamadığı, sonucuna varır.

Anahtar Kelimeler

Gilbert Ryle, İnsan, Makinedeki Hayalet, Zihin, Descartes, Düalizm

Humankind Pursues the “Ghost in the Machine” in Making Sense of Existence

Öz

The mind-body relationship, a central issue in the history of philosophy, emerges with a new dimension in the modern era with René Descartes. Gil-bert Ryle, who refers to the view of Descartes and his followers that the mind and body are two interdependent substances as the “official doctrine” due to its widespread acceptance among both scholars and ordinary people, argues that this theory commits a special kind of error known as a “category fallacy”. According to Ryle, it is wrong to combine concepts or propositions that differ in their logical types. He claims that Descartes’ dualism errone-ously locates the origins of human behavior in a non-material substance, thereby implicitly committing this type of error. According to Ryle, whose work is claimed to have definitively refuted Descartes’ dualism, the most important task of philosophy is to demonstrate that false notions and absurd theories arise from the linguistic expressions used in these theories. Ryle’s The Concept of Mind, published in 1949, aims to elaborate on this idea and represents an evolution of his earlier writings on how philosophical prob-lems should be posed and solved, providing “an example of a method that actually works”. Rather than introducing new knowledge about the mind, Ryle seeks to correct the “logical geography” of existing knowledge of hu-mankind. Ryle attempts to establish a criterion for distinguishing the mean-ingful from the meaningless by developing a philosophical argument based on conceptual analysis. This study investigates Descartes' dualistic theory of mind from Ryle’s perspective, outlining his reasons for rejecting the official doctrine and his proposed alternatives. The study concludes, however, that Ryle’s focus on abilities and behaviors limits his account of the mind and fails to address higher mental processes such as creative thinking, holistic perception of objects, and artistic imagination.

Anahtar Kelimeler

Gilbert Ryle, Man, Ghost in the Machine, Mind, Descartes, Düalism

Kaynakça

• Barrett, William. Death of the Soul : From Descartes to the Computer : William Barrett. Oxford : Oxford University Press, 1986. http://archive.org/details/deathofsoulfromd0000barr_m1a4
• Cevizci, Ahmet. Aydınlanma Felsefesi. Paradigma Yayınları, 2002.
• Churchland, Paul M. Madde ve Bilinç. çev. Berkay Ersöz. İstanbul: Alfa Ya-yınları, 2012.
• Çelebi, Vedat. “Gilbert Ryle’ın Düalizm Eleştirisi ve Kategori Hatası Sapta-ması”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 3 (01 Temmuz 2015), 138-157.
• Çelik, Sara. Gilbert Ryle’in zihin kavramı. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=-eRz9Qzjzs2wew7qKtdnSQ&no=- eRz9Qzjzs2wew7qKtdnSQ
• Descartes, Rene. Felsefenin İlkeleri. çev. Mehmet Karasan. İstanbul: Meb Ya-yınları, 1988.
• Descartes, Rene. Kurallar Meditasyonlar. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1997.
• Günday, Şeref. Zihin Felsefesi. Bursa: Asa Kitabevi, 2002.
• Kalın, İbrahim. Açık Ufuk İyi, Doğru ve Güzel Düşünmek Üzerine. İnsan Ya-yınları, 2021.
• Lyons, William. “Gilbert Ryle and Logical Behaviourism”. Philosophy of Mind : The Key Thinkers. ed. Andrew Bailey. Bloomsbury Academicers, 2014.
• Nath, Shanjendu. “Ryle as a critique of Descartes’ Mind-Body Dualism” 3/7 2013.
• Reid, Thomas. İnsan Zihni Üzerine. çev. Erdinç Boyacı. Ankara: Folkitap, 2022.
• Ruggiero, Vincent Ryan. Eleştirel Düşünme İçin Bir Rehber. çev. Çağdaş De-deoğlu. İstanbul: Alfa Kitap, 2017.
• Ryle, Gilbert. The Concept of Mind. London ; New York: Routledge, 2009.
• Ryle, Gilbert. Zihin Kavramı. çev. Sara Çelik. Doruk Yayınları, 2011.
• Tanney, Julia. “Rethinking Ryle: A Critical Discussion of the Concept of Mind”. The Concept of Mind. London ; New York: Routledge, 2009.
• Toon, Adam. “The Story of the Ghost in the Machine”. Art, Representation, and Make-Believe: Essays on the Philosophy of Kendall L. Walton. ed. Sonia Sedivy. Routledge, 2021.
• Twain, Mark. İnsan Nedir? çev. Esra Damla İpekçi. İstanbul: Dedalus Kitap, 2019.