Öğretmen Adaylarının Değer Yönelimleri: Eğitim ve İlahiyat Fakülteleri Arasında Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2025, Sayı: 14, 481 - 521, 15.09.2025

Meryem Karataş , Vahdeddin Şimşek

https://doi.org/10.56720/mevzu.1667946

Öz

Sosyal hayatı şekillendiren en önemli unsurlardan biri, bireylerin sahip olduğu değerlerdir. Söz konusu değerler, bireylerin düşünce biçimini ve davranışlarını şekillendirerek, bireysel ve toplumsal yaşam için önemli bir zemin hazırlar. Bu bağlamda araştırmanın amacı, Sakarya ve Kırıkkale Üniversitelerindeki Eğitim ve İlahiyat/İslami İlimler fakültelerinde öğrenim gören öğrencilerin değer algılarını Portre Değerler Ölçeği kullanarak incele-mektir. Farklı eğitim programlarına sahip olan bu fakültelerdeki öğrencilerin değer sıralamalarında ne ölçüde farklılaştığı veya hangi değerlerde bir ay-rışma görüldüğü, araştırmanın temel sorularını oluşturmaktadır. Üniversite öğrencilerinin değer algıları veya sıralamalarıyla ilgili literatürde çeşitli araş-tırmalar mevcut olsa da bu çalışma farklı illerde ve çeşitli bölümlerde eğitim gören öğrencilerin değer yönelimlerinin karşılaştırılmalı olarak incelemesi açısından özgün bir yer tutmaktadır. Aynı zamanda, gelecekte değer eğitimi verecek öğretmen adaylarının değer önceliklerini belirlemek, bu çalışmanın önemini artırmaktadır. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeline dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Açımlayıcı istatistikler kullanıla-rak verilerin genel özellikleri incelenmiş, ayrıca normallik testi (Kolmogorov-Smirnov Testi) uygulanarak verilerin normal dağılıma uygunluğu test edil-miştir. Araştırma sürecinde veri toplama aracı iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, demografik özelliklere yönelik soruları içeren Kişisel Bilgi Formu iken; ikinci bölüm, Schwartz Değerler Ölçeğinin Türkçe uyarlaması olan Portre Değerler Ölçeğini kullanarak araştırma konularına dair bilgi toplama veya ölçümler yapmak amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmanın evrenini, Sa-karya Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi ile Kırıkkale Üniver-sitesi İslami İlimler Fakültesi ve Eğitim Fakültesi'nde okuyan öğrenciler oluş-tururken örneklemi, bu öğrenciler arasında gelişigüzel bir şekilde seçilen 1196 öğrenci meydana getirmektedir. Katılımcıların %80,9'u kadın, %19,1'i ise erkeklerden oluşmaktadır. Yaş aralıkları 18-23 olarak belirlenmiştir. Ça-lışmanın sonucunda bazı hipotezlerin doğrulandığı, bazılarının ise doğru-lanmadığı tespit edilmiştir. Cinsiyet ve yaş durumuna göre katılımcıların değer önceliklerinin farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bazı bölüm-lerdeki öğrencilerin bireysel değerleri, sosyal değerlerden daha fazla öncele-dikleri anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Değer Eğitimi , Portre Değerler Ölçeği , Eğitim Fakültesi , İlahiyat /İslami İlimler Fakültesi

Etik Beyan

Kırıkkale Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’nun 9 nolu oturumuyla verilen etik izin dahilinde çalışma gerçekleştirilmiştir.

Value Orientations of Teacher Candidates: A Comparative Study Between Education and Theology Faculties

Öz

One of the most important elements shaping social life is the values of individuals. These values shape the way of thinking and behaviour of indi-viduals and provide an important basis for individual and social life. In this context, the aim of the study is to examine the value perceptions of students studying at the Faculties of Education and Theology / Islamic Sciences at Sakarya and Kırıkkale Universities by using the Portrait Values Scale. The main questions of the research are to what extent there are differences in the value rankings of the students in these faculties with different education programmes or in which values a divergence is observed. Although there are various studies in the literature on the value rankings of university stu-dents and perception of value, this study has a unique place in terms of examining the value orientations of students studying in different provinces and in various departments. At the same time, determining the value priori-ties of prospective teachers who will provide value education in the future increases the importance of this study. The research was carried out based on a comparative and survey model from quantitative research methods. The general characteristics of the data were examined by using exploratory statistics, and the normality test (Kolmogorov-Smirnov Test) was applied to test the conformity of the data to the normal distribution. In the research process, the data collection tool consists of two parts. The first part is the Personal Information Form, which includes questions about demographic characteristics, while the second part is the Portrait Values Questionnaire, which is the Turkish adaptation of the Schwartz Values Scale, was prepa-red to collect information or make measurements on the research topics. The population of the study consisted of students studying at Sakarya University Faculty of Education and Faculty of Theology and Kırıkkale Faculty of Isla-mic Sciences and Faculty of Education, while the sample consisted of 1196 students randomly selected among these students. 80.9% of the participants were female and 19.1% were male. Age ranges were determined as 18-23. As a result of the study, it was determined that some hypotheses were con-firmed and some were not. It was revealed that the value priorities of the participants differed according to gender and age status. In addition, it is understood that students in some departments prioritise individual values more than social values.

Anahtar Kelimeler

Religious Education , Value Education , Portrait Values Scale , Faculty of Edu-cation , Faculty of Theology /Islamic Sciences

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınla-rı, 1975.
• Arslan, Mustafa - Tunç, Esra. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yöne-limlerindeki Farklılaşmalar”. Değerler Eğitimi Dergisi 11/26 (Aralık 2013), 25-27.
• Aydın, Aydan - Soyer, Ufuk. “Özel Eğitim Öğrencilerinin Öz Duyarlık ve Sürekli Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 35/35 (Ekim 2012), 15.
• Aytaç, Gökhan vd. “X, Y, Z Kuşaklari Perspektifinden Çalışma Değerleri ve İş-Yaşam Dengesi”. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi 58/3 (2023), 1736-1751.
• Bacanlı, Hasan. Değer Bilinçlendirme Yaklaşımı. İstanbul: Çizgi Kitabevi Ya-yınları, 2017.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pe-gem Akademi, 2024.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Coşku, Mehmet Kamil. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adayları-nın Değer Yönelimleri: İlahiyat- DKAB Karşılaştırması”. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler 5/2 (2017), 513.
• Demirutku, Kürşad. “Beşerî Değerler: Temel Kavramlar, Kuramlar, Görgül Çalışmalar ve Değer Eğitimi Önerileri”. Karakter ve Değerler Eğitimi (Ed. Figen Ersoy, Perihan Ünüvar). 60. Ankara: Anı Yayıncılık, 2021.
• Demirutku, Kürşad. Parenting Styles, Internalization of Values and the Self-Concept. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Doktora Tezi, 2007.
• Demirutku, Kürşad - Sümer, Nebi. “Temel Değerlerin Ölçümü: Portre De-ğerler Anketinin Türkçe Uyarlaması”. Türk Psikoloji Yazıları 13/25 (Ha-ziran 2010), 17-25.
• Dewey, John. Demokrasi ve Eğitim. İstanbul: Yeryüzü Yayınevi, 2004.
• Dilmaç, Bülent vd. “Öğretmen Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değiş-kenler Açısından İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 6/16 (Aralık 2008), 85.
• Erkılıç, Turan Akman. “Değişim ve Değerler Eğitiminin Gerekçeleri”. Karak-ter ve Değerler Eğitimi. 8. Ankara: Anı Yayıncılık, 2021.
• Fidan, Nurettin - Erden, Münire. Eğitime Giriş. İstanbul: Alkım Yayınları, 1998.
• Hökelekli, Hayati. Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• İpek, Yasemin vd. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Öğretim Süreçlerinin Kariyer Eğilimi ve Stresi Açısından İncelenmesi”. MANAS Sosyal Araş-tırmalar Dergisi 13/1 (2024), 365-398.
• Karabulut, Alpaslan vd. “Özel Eğitim Bölümünde Öğrenim Gören Öğret-men Adaylarının Öz Yeterlik İnançlarının Belirlenmesi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 23/2 (2019), 555-574.
• Kaya, Ferda Şule. “Üniversite Gençliğinin Öz-Duyarlık, Değer Yönelimleri ve Dindarlık Eğilimleri (Devlet ve Vakıf Üniversiteleri Karşılaştırması)”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 21/2 (Ekim 2018), 169.
• Kızılgeçit, Muhammed vd. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yöne-limleri ve Dindarlık-Değer İlişkisi (Rize Örneği)”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2015), 78.
• Kurtdere Fidan, Nuray. “Karakter ve Değerler Eğitiminde Yararlanılan Yöntem ve Teknikler”. Karakter ve Değerler Eğitimi. 216. Ankara: Anı Yyaıncılık, 2021.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “Gençlik, Değerler ve Din”. Küreselleşme Ahlak ve Değerler. 311. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “İlâhiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindarlık-Değer İlişkisi (M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Örneği)”. , M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 30 (2006), 167.
• Schwartz, Shalom H. “Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values?” Journal of Social Issues 50/4 (1994), 22.
• Schwartz, Shalom H. vd. “Refining the Theory of Basic Individual Values”. Journal of Personality and Social Psychology 103/4 (2012), 7.
• Shalom H. Schwartz – Anat Bardi - Bardi, Anat. “Value Hierarchies across Cultures: Taking a Similarities Perspective”. Journal of Cross Cultural Psychology 32 (Mayıs 2001), 269-270.
• Vefikuluçay, Duygu vd. “Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Kafkas Üniversitesi Son Sınıf Öğrencilerinin Top-lumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Bakış Açıları”. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 36.