İktisadi Büyümede Kamu Borçlarının Rolü: Türkiye Örneği (2000-2024)

Yıl 2025, Sayı: 123, 188 - 209, 01.04.2025

Oğuz Acar , Nazım Öztürk

Öz

Maliye politikası araçlarından olan kamu borçlanmasındaki değişimler, kamu finansmanının sürdürülebilirliğinin önemli göstergelerindendir. Bu nedenle kamu borçluluğundaki değişimin ekonomi üzerindeki etkisinin takibi önem taşımaktadır. Çalışmada Türkiye’de kamu borçlarının iktisadi büyüme üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Bu amaçla, kamu borçlarının gayrisafi yurt içi hasıladaki payı ile reel gayrisafi yurt içi hasıla arasındaki ilişki En Küçük Kareler yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Analiz sonucunda kamu borç stokundaki değişimin gayrisafi yurt içi hasıla üzerinde negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir etkiye sahip olduğu tahmin edilmiştir. Bulgular karar vericilere alınan borçların verimli alanlarda ve doğru biçimde kullanılması durumunda ekonomik büyüme üzerinde olumlu katkısının olabileceğini ima etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu borcu, reel GSYH, ekonomik büyüme, borçlanma politikası

The Role of Public Debt in Economic Growth: The Case of Türkiye (2000-2024)

Öz

Since changes in public debt are indicators of the sustainability of public finances, it is important to monitor the effects of changes on the economy. The study analyzes the impact of public debt on economic growth in Türkiye. The relationship between the share of public debt in gross domestic product and real gross domestic product is examined using the OLS method and it is found that changes in public debt stock have a negative effect on gross domestic product. The findings imply to decision-makers that if borrowed funds are used correctly, they could have a positive contribution to economic growth..

Anahtar Kelimeler

Public debt, real gdp, economic growth, public debt policy

Kaynakça

• Adıyaman, A. T. (2006). Dış borçlarımız ve ekonomik etkileri. Sayıştay Dergisi, (62), 21-45. https://dergipark.org.tr/en/pub/sayistay/issue/61519/918893
• Akpan, E., & Moffat, I. (2018). Modeling the autocorrelated errors in time series regression: a generalized least squares approach. Journal of advances in mathematics and computer science, 26(4), 1-15. https://doi.org/10.9734/JAMCS/2018/39949.
• Avrupa Konseyi (2025). Maastricht Convergence Criteria. https://www.consilium.europa.eu/ en/policies/joining-the-euro-area/convergence-criteria/ E.T. 11.01.2025.
• Bahmani-Oskooee, M. (1991). Is there a long-run relation between the trade balance and the real effective exchange rate of LDCs? Economics Letters, 36(4), 403–407. https://doi.org/10.1016/0165- 1765(91)90206-Z.
• Bakkal, S., & Gürdal, T. (2007). İç borçlanmanın Türkiye ekonomisi üzerine etkileri. Akademik İncelemeler Dergisi, 2(2), 147-173.
• Bayır, M. (2020). Dış Borçlanmanın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 382-395.
• Bayraktar, Y. (2010). Kasım 2000-Şubat 2001 Krizi Sonrasında Alınan Önlemlerin Borç Kompozisyonuna Yansımaları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 463-480.
• Bayraktar, Y. (2015). İç Borçlanmanın Ekonomik ve Sosyal Etkileri: 1980 Sonrası Türkiye Deneyimi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (34), 285-313.
• Bilginoğlu, M. A. ve Aysu, A. (2015). Dış Borçların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (31). Temmuz-Aralık 2008. ss. 1-23.
• Buchanan, J. (1999). Kamu Borçlanması, Çeviren: Haluk Tandırcıoğlu, Maliye Yazıları, Nisan-Haziran, Sayı:63.
• Buchanan, J. M. (1994). Notes on the Liberal Constitution. Cato Journal. Cato Institute. Vol. 14(1). Spring/Summer. pp: 1-9.
• Croux, C., and Dehon, C. (2001). Robust Linear Discriminant Analysis Using S-estimators. Canadian Journal of Statistics, 29(3), 473-493.
• Croux, C., Dhaene, G., and Hoorelbeke, D. (2004). Robust Standard Errors for Robust Estimators. CES- Discussion paper series (DPS) 03.16, 1-20.
• Çataloluk, C. (2009). Kamu Borçlanması, Gerçekleşme Biçimi Ve Makro Ekonomik Etkileri (Teorik Bir Yaklaşım, Türkiye Örneği). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), Haziran, ss.240-258.
• Çelik, F. (2017). Foreign Borrowing, Reasons And Results Turkey Sample. 2nd World Conference on Technology, Innovation and Entrepreneurship (WCTIE-2017), V.4, p.319-326. DOI: 10.17261/Pressacademia.2017.550.
• Çeştepe, H., Tay Bayramoğlu, A. ve Sümer, E. (2021). Dış Borçlanma, İktisadi Büyüme, Cari Açık ve Finansal Gelişme İlişkisi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(60), 419-445. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.970296.
• Çoban, O. & Doğanalp, N. & Uysal, Doğan (2008). Türkiye’de Kamu İç Borçlanmasının Makro Ekonomik Etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(20), 245-255.
• Çobanoğulları, G. (2024). Kamu Borcu ve Ekonomik Büyüme Dinamiklerinin Dalgacık Analizi: 6 Avro Bölgesi Ekonomisinden Kanıt. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(4), 925-943. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1486346.
• Demir, M. & Sever, E. (2008). Kamu İç Borçlanmasının Büyüme, Faiz Ve Enflasyon Oranı Üzerindeki Etkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(25), 170-196.
• Doğanalp, N. (2015). Kamu İç Borcu ve Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(33), 181-188.
• Eberhardt, M. and Presbitero, A. F. (2015). Public debt and growth: Heterogeneity and non-linearity. Journal of International Economics. Volume 97. Issue 1. Pages 45-58. https://doi.org/10.1016/j.jinteco.2015.04.005.
• Eichengreen, B. ve Hausmann, R. (1999). Exchange Rate and Financial Fragility. NBER Working Paper 7418. ( http://www.nber.org/papers/w7418).
• Erdoğan, S. (2006). Türkiye’nin İhracat Yapısındaki Değişme ve Büyüme İlişkisi: Koentegrasyon ve Nedensellik Testi Uygulaması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 30-39.
• Francq, B. G. and Govaerts, B. B. (2014). Measurement Methods Comparison With Errors-in-Variables Regressions. From Horizontal to Vertical OLS Regression, Review and New Perspectives. Chemometrics and Intelligent Laboratory Systems, 134, 123-139. https://doi.org/10.1016/j.chemolab.2014.03.006.
• Gürdal, T. ve Yavuz, H. (2015). Türkiye’de Dış Borçlanma-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2013 Dönemi. Maliye Dergisi Sayı 168, Ocak-Haziran
• Güven, A. ve Oskay, C. (2018). Fonksiyonel Maliye Temelinde Kamu Borçlanması Ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: Türkiye Örneği. Yönetim Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(2), 21-40. https://doi.org/10.11611/yead.377235.
• Güvenoğlu, H. (2024). Türkiye’de Kamu ve Özel Sektör Dış Borçları ile Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 137-157.
• Han, A. (2024). Korku ve Güvenin Yatırımcı Davranışlarına Etkisi: Kırılmalı Testlerden Kanıtlar. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 344-369. https://doi.org/10.21180/iibfdkastamonu.1496649
• Han, A. ve Güngör, M. (2024). Ridge-Robust-Boosting Topluluk Regresyon Yaklaşımı. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik & Aktüerya, 17(2), 30-45.
• Hayes, A. F. and Cai, L. (2007). Using Heteroskedasticity-Consistent Standard Error Estimators in OLS Regression: An Introduction and Software İmplementation. Behavior Research Methods, 39, 709-722. https://doi.org/10.3758/BF03192961.
• Holtfrerich, C. (2013). Government Debt in Economic Thought of the Long 19th Century. Diskussionsbeiträge, 2013(4). Freie Universität Berlin, Fachbereich Wirtschaftswissenschaft, Berlin
• Işık, S. & Duman, K. & Korkmaz, A. (2016). Türkiye Ekonomisinde Finansal Krizler: Bir Faktör Analizi Uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 45-69.
• İlter, Ş. ve Günsoy, B. (2024). Türkiye’de Kamu ve Özel Sektör Dış Borçları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 227-246. https://doi.org/10.18037/ausbd.1271595.
• Kamacı, A. (2016). Dış Borçların Ekonomik Büyüme ve Enflasyon Üzerine Etkileri: Panel Eşbütünleşme ve Panel Nedensellik Analizi. Uluslararası Kültürel Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(Special Issue 1), 165-175.
• Karadut, İ. C. (2014). Anayasal İktisat ve Ufuktaki Yeni Anayasa: Anayasal İktisat Perspektifinden 1982 Anayasası ve Yeni Anayasa Yapım Süreci. Gümrük ve Ticaret Dergisi. 1(2). s. 71-81.
• Kaya İnceiplik, G. (2023). Anayasal İktisat Teorisi Açısından Maastricht Kriterleri ve Türkiye Değerlendirmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi. 15(1). s. 70-88. https://doi.org/10.55827/ebd.1278043.
• Kaya, L. & Çadırcı, Ç. (2022). Kamu İç Borç Stoku Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin Nedensellik Analizi. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 5(1), 130-139. https://doi.org/10.46737/emid.112304.
• Knief, U. & Forstmeier, W. (2021). Violating the Normality Assumption may be the lesser of two evils. Behavior Research Methods, 53(6), 2576-2590. https://doi.org/10.3758/s13428-021-01587-5.
• Kol, E. N. & Karaçor, Z. (2012). 2001 Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ve İstihdam Üzerine Etkileri. Maliye Dergisi, 162, 379-395.
• Krugman, P. (1988). Financing vs. forgiving a debt overhang. Journal of Development Economics, Volume 29, Issue 3, p 253-268. https://doi.org/10.1016/0304-3878(88)90044-2.
• Kumar, N. K. (2023). Autocorrelation and Heteroscedasticity in Regression Analysis. Journal of Business and Social Sciences, 5(1), 9-20. https://doi.org/10.3126/jbss.v5i1.72442.
• Küçükkara, E. & Acet, H. (2023). The Effect of External Debt on Economic Growth: A Review on Turkey. Journal of Current Researches on Business and Economics, 2023, 13 (1), 73-88.
• Li, J., Hu, Q., Ai, M., & Wang, S. (2021). A Geometric Estimation Technique Based on Adaptive M- estimators: Algorithm and Applications. IEEE Journal of Selected Topics in Applied Earth Observations and Remote Sensing, 14, 5613-5626. Doi: 10.1109/JSTARS.2021.3078516.
• Malak, M. (2022). Kamu Borcunun Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: AB Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 13-28.
• Maronna, R. A., Martin, R. D., Yohai, V. J., & Salibián-Barrera, M. (2019). Robust Statistics: Theory and Methods (with R). John Wiley & Sons.
• Mirzade, K. ve Şirinler İ. (2023). Türkiye’de Devlet Borçlanması Ve Ekonomik Büyüme 2002-2008/2008- 2019 Karşılaştırması. First Edition, November. IJOPEC Publication No: 2023/10. London
• Noyan, E. ve İdikut Özpençe, A. (2021). Kamu İç Borç Stoku ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1980-2020 Türkiye Örneği. Kamu Ekonomisi Ve Kamu Mali Yönetimi Dergisi, 1(1), 1-9.
• OECD Data (2025). Indicators, General government debt, https://www.oecd.org/en/data/indicators/general-government-debt.html. E.T. 04.01.2025
• Ortiz, M. C., Sarabia, L. A., & Herrero, A. (2006). Robust Regression Techniques: A Useful Alternative for the Detection of Outlier Data in Chemical Analysis. Talanta, 70(3), 499-512. https://doi.org/10.1016/j.talanta.2005.12.058.
• Özdemir Gündüz, F. ve Çelikay, F. (2019). Kamu Borç Yükünün Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Seçilmiş Ülkeler Örnekleminde Bir İnceleme. Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık. 177: 247-275.
• Öztürk, N. (2020). Maliye Politikası. Genişletilmiş 5. Baskı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Panizza, U. (2008). Domestic And External Public Debt In Developing Countries. United Nations Conference on Trade and Development Discussion Paper No. 188, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1147669 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1147669
• Panizza, U. and Presbitero, A. F. (2014). Public debt and economic growth: Is there a causal effect? Journal of Macroeconomics. 4121-41).. https://doi.org/10.1016/j.jmacro.2014.03.009.
• Phelps, E. (2022). Public Debt: My Dissent from “Keynesian” Theories. Journal of Government and Economics. Volume 5. 100029. ISSN 2667-3193. https://doi.org/10.1016/j.jge.2022.100029.
• Phillips, P. C. & Hansen, B. E. (1990). Statistical Inference in Instrumental Variables Regression with I (1) Processes, The Review of Economic Studies, 57(1), 99-125. https://doi.org/10.2307/2297545.
• Reinhart, C., & Rogoff, K. (2010). Debt and growth revisited. MPRA Paper 24376, University Library of Munich, Germany.
• Salsman, R. M. (2017). Chapter 3: Keynesian theories of public debt. Monograph Chapter. Economics 2017. 24 Feb. pp. 94–152. DOI: https://doi.org/10.4337/9781785363382.00010.
• Turan, T. (2020). Kamu Borcunun Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Türkiye İçin Eşbütünleşme Analizi. Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık 2019; 177:1-27.
• Türkay, M. (2020). Kamu Borcu ve Büyüme İlişkisi: Heterojen Panel Veri Analizi. Yaşar Üniversitesi E- Dergisi, 15(60), 692-707. https://doi.org/10.19168/jyasar.761132.
• Ünüvar, İ. & Aktaş, H. (2022). Dünya’da ve Türkiye’de Covid-19 Pandemisinin Ekonomik Etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. 25 s.124-140. 10.29249/selcuksbmyd.1017717.
• Ünsal, M. E.(2020). Kamu Harcamaları, Kamu Gelirleri ve Kamu Borçlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: OECD Ülkeleri Üzerine Panel Veri Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(64), 53-64.
• Wilcox, R. R. (2017). Introduction to Robust Estimation and Hypothesis Testing (4th ed.). Academic Press.
• Yıldırım, S. (2010). 2008 Yılı Küresel Ekonomi Krizinin Dünya ve Türkiye Ekonomisine Etkileri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(1), 47-55.
• Yıldız, F. Ve Sağdıç, E. N. (2021). Dış Borç ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kamu ve Özel Sektör Dış Borçları Açısından BRICS-T Ülkeleri Analizi. Alanya Akademik Bakış, 5(2), 839-863. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.867124.
• Yılmaz, V. (2019). Sürdürülebilir Kalkınma ve Döngüsel Ekonominin Bibliyometriği. Enderun Dergisi, 3(2), 60-72.
• Yılmaz, Ö. ve Kaya, V. (2005). Kamu Harcama Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(9), 257-271.
• Zerenler, M. (2003). Devletin Dış Borçlanmasının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(5), 186-214.