Bireylerin Beslenme Alışkanlıkları, Vejetaryen Diyetler ve Diyet Algısının COVID-19 Kaygısıyla İlişkisinin Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 3, 174 - 188, 25.09.2025

Özlem Demirel Bozkurt , Azime Gülsoy

Öz

Amaç: Bireylerin beslenme alışkanlıkları, benimsedikleri vejetaryen diyet türleri ile diyet algılarının koronavirüs kaygı düzeyleriyle ilişkisini belirlemektir.
Gereç Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişkisel tiptedir. Örneklemini, Türkiye genelinde internet kullanan 18 yaş üstü 416 birey oluşturmuştur. Veriler online form ile 15 Mart-15 Mayıs 2021 tarihleri arasında Tanıtıcı Bilgi Formu ve Koronavirüs kaygı ölçeği ile toplanmıştır. Pandemi öncesi ve sırasında takviye besin kullanımları ile beslenme durumları değerlendirilmiştir. Veri analizinde; sayı, yüzde, ortalama, bağımsız t testi, tek yönlü varyans analizi, çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Sonuçlar %95 güven aralığında, anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirilmiştir.
Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 29.90±9.17 olup, 18–30 yaş grubunda koronavirüs kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu (p=0.047) saptanmıştır. Beslenme alışkanlıkları ve diyet türlerinin koronavirüs kaygı düzeyleriyle anlamlı ilişkisi olmadığı bulunmuştur. Pandemi sürecinde D vitamini ve C vitamini takviyesi kullanımında artış gözlenirken, B12, demir ve magnezyum kullanımında azalma tespit edilmiştir. Vejetaryen diyetin koronavirüs kaygısı üzerinde doğrudan anlamlı bir etkisi saptanmazken; bazı sağlık göstergeleri (demir ve D vitamini eksikliği), yaş grubu ve bireysel beslenme algıları ile kaygı düzeyleri arasında anlamlı ilişkiler (p<0.05) olduğu bulunmuştur.
Sonuç: Vejetaryen diyet türlerinin koronavirüs kaygı düzeyi üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunmamıştır. Demir eksikliği, D vitamini eksikliği, yaş grubu ve bireylerin diyet yeterliliğine yönelik algıları ile koronavirüs kaygı düzeyleri arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur (p<0.05). Bu bulgular, bireylerin mevcut sağlık durumları ve beslenmeye yönelik öznel algılarının, pandemi sürecinde kaygı düzeylerini etkileyebileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs , Kaygı , Beslenme , Vejetaryen Diyet , Hemşirelik

Determining the Relationship between Individuals' Eating Habits, Vegetarian Diets, and Diet Perception and COVID-19 Anxiety

Öz

Aim: To determine the relationship between individuals' nutritional habits, the types of vegetarian diets they adopt, their dietary perceptions, and their coronavirus anxiety levels.

Materials and Methods: This study is descriptive and correlational. The sample consisted of 416 individuals aged 18 and older who use the internet across Turkey. Data were collected online between March 15 and May 15, 2021, using an Introductory Information Form and a Coronavirus Anxiety Scale. Supplement use and nutritional status were assessed before and during the pandemic. Data analysis included number, percentage, mean, independent t-test, one-way analysis of variance, and multiple linear regression analysis. Results were evaluated at a 95% confidence interval, with a significance level of p<0.05.
Results: The mean age of the participants was 29.90±9.17, and the 18–30 age group had a higher level of coronavirus anxiety (p=0.047). Nutritional habits and diet types were not found to be significantly related to coronavirus anxiety levels. During the pandemic, an increase in the use of vitamin D and vitamin C supplements was observed, while a decrease in the use of B12, iron, and magnesium was observed. While a vegetarian diet did not have a direct significant effect on coronavirus anxiety, significant relationships (p<0.05) were found between some health indicators (iron and vitamin D deficiency), age group, individual nutritional perceptions, and anxiety levels.
Conclusion: Vegetarian diet types did not have a statistically significant effect on coronavirus anxiety levels. Significant relationships were found between iron deficiency, vitamin D deficiency, age group, and individual perceptions of dietary adequacy and coronavirus anxiety levels (p<0.05). These findings suggest that individuals' current health status and subjective perceptions of nutrition may influence anxiety levels during the pandemic.

Anahtar Kelimeler

Coronavirus , Anxiety , Nutrition , Vegetarian Diet , Nursing

Kaynakça

• Gökçen M, Aksoy YÇ, Özcan BA. Vegan beslenme tarzına genel bakış. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi. 2019;1(2):50-4. https://doi.org/10.33308/2687248X.201912152
• Ayaz Z. Beslenmede farklı yaklaşımlar. The Journal of Turkish Family Physician. 2018;9(3):85-92. https://doi.org/10.15511/tjtfp.18.00385
• Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA). T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Sağlık Bakanlığı Yayın No:1132. Ankara; 2019.
• Tunçay GY. Sağlık yönüyle vegan/vejetaryenlik. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;1(1):25-9.
• Key T, Appleby P, Rosell M. Health effects of vegetarian and vegan diets. Proc Nutr Soc. 2006;65(1):35-41. https://doi.org/10.1079/PNS2005481
• Ceyhun Sezgin A, Ayyıldız S. Gastronomi alanında vejetaryen/vegan yaklaşımı; Giresun yöre mutfağının vejetaryen mutfak kapsamında incelenmesi. Siyasi Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya. 2019;1(1):505-53.
• Türk Vegan Derneği (TVD). Veganlık nedir? 2020. Erişim adresi: https://tvd.org.tr/veganlik-nedir/ Erişim tarihi: 13.05.2024.
• Özcan T, Baysal S. Vejetaryen beslenme ve sağlık üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2016;30(2):101-16.
• Boaz M, Navarro DA, Raz O, Kaufman-Shriqui V. Dietary changes and anxiety during the coronavirus pandemic: Differences between the sexes. Nutrients. 2021;13(12):4193. https://doi.org/10.3390/nu13124193
• Coletro HN, Mendonça RD, Meireles AL, Coelho GLLM, Menezes MC. Ultra-processed and fresh food consumption and symptoms of anxiety and depression during the COVID-19 pandemic: COVID Inconfidentes. Clin Nutr ESPEN. 2022;47:206-14. https://doi.org/10.1016/j.clnesp.2021.12.013
• Banerjee S, Srivastava S, Giri AK. Possible nutritional approach to cope with COVID-19 in Indian perspective. Adv Res J Med Clin Sci. 2020;6(6):207-19.
• Acar Tek N, Koçak T. Koronavirüsle (COVID-19) mücadelede beslenmenin bağışıklık sisteminin desteklenmesinde rolü. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020:18-45.
• Bozkurt Y, Zeybek Z, Aşkın R. COVID-19 pandemisi: Psikolojik etkileri ve terapötik müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;19(37):304-18.
• Peteet JR. COVID-19 anxiety. J Relig Health. 2020;59:2203-4. https://doi.org/10.1007/s10943-020-01041-4
• Roy D, Tripathy S, Kar SK, Sharma N, Verma SK, Kaushal V. Study of knowledge, attitude, anxiety & perceived mental healthcare need in Indian population during COVID-19 pandemic. Asian J Psychiatr. 2020;51:102083. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2020.102083
• Akkuzu H, Yumuşak FN, Karaman G, Ladikli N, Türkkan Z, Bahadır E. Koronavirüs Kaygı Ölçeği’nin Türkçe güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi. 2020;2(2):63-7. https://doi.org/10.35365/ctjpp.20.2.09
• Göksu Ö, Kumcağız H. COVID-19 salgınında bireylerde algılanan stres düzeyi ve kaygı düzeyleri. Electronic Turkish Studies. 2020;15(4). https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44397
• Hou YC, Su WL, Chao YC. COVID-19 illness severity in the elderly in relation to vegetarian and non-vegetarian diets: a single-center experience. Front Nutr. 2022;9:837458. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.837458
• Parva NR, Tadepalli S, Singh P, Qian A, Joshi R, Kandala H, et al. Prevalence of vitamin D deficiency and associated risk factors in the US population (2011-2012). Cureus. 2018;10(6):e2741. https://doi.org/10.7759/cureus.2741
• Özenoğlu A, Gülbahar SDG. COVID-19 pandemisinde fiziksel ve mental sağlığın korunmasında beslenme ve mikrobesinler. In: Ulutaşdemir N, Ed. COVID-19 Tedavi Belirleyicileri. İstanbul: Delta Yayıncılık; 2020. p.35-123.
• Louca P, Murray B, Klaser K, Graham MS, Mazidi M, Leeming ER, et al. Modest effects of dietary supplements during the COVID-19 pandemic: Insights from 445 850 users of the COVID-19 Symptom Study app. BMJ Nutr Prev Health. 2021 Apr 19;4(1):149–157 https://doi.org/10.1136/bmjnph-2021-000250
• Mikulic M. Adults in the U.S. taking dietary supplements by gender 2020. Statista. October 2020. Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/308333/dietary-supplement-usage-us-adults-by-gender/Erişim tarihi: 13.08.2021.
• Kaya S, Uzdil Z, Cakiroğlu FP. Evaluation of the effects of fear and anxiety on nutrition during the COVID-19 pandemic in Turkey. Public Health Nutr. 2021;24(2):282-9. https://doi.org/10.1017/S1368980020003845
• Eskici G. COVID-19 pandemisi: Karantina için beslenme önerileri. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi. 2020;25(Special Issue on COVID-19):124-9. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.722546
• Türk Diyetisyenler Derneği (TDD). Türkiye Diyetisyenler Derneği’nin Koronavirüs (COVID-19) hakkında beslenme önerileri. 2020. Erişim adresi: https://keff.no/uploads/TDD-KORONA-VI%CC%87RU%CC%87S-REHBERI%CC%87.pdf. Erişim tarihi: 13.05.2024.
• World Health Organization (WHO). Coronavirus disease (COVID-19): Nutrition and food safety. 14 August 2020. Erişim adresi: https://www.who.int/teams/nutrition-and-food-safety/covid-19. Erişim tarihi: 13.05.2024.
• Hawk S, Englehardt K, Small C. Risks of iron deficiency among vegetarian college women. Health. 2012;4:113-9. https://doi.org/10.4236/health.2012.43018
• Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (SBTHSK). Türkiye Beslenme Rehberi 2015 (TÜBER) (Turkish Nutrition Guide 2015). 2016. Erişim adresi: https://okulsagligi.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_01/27102535_tyrkiye_beslenme_rehberi.pdf. Erişim tarihi: 13.05.2024.
• Sağlık Bakanlığı (SB). COVID-19 Nedir? (What is COVID-19?). 2020. Erişim adresi: https://covid19.saglik.gov.tr/tr-66300/covid-19-nedir-.html. Erişim tarihi: 13.05.2024.
• Baig JA, Sheikh SA, Islam I, Kumar M. Vitamin D status among vegetarians and non-vegetarians. J Ayub Med Coll Abbottabad. 2013;25(1-2):152-5.
• Durmuş H, Çetinkaya F. Vitamin D status of adults in Kayseri, Turkey: Summer time population based cross-sectional study. J Clin Anal Med. 2017;1:325-9.
• Michalak J, Zhang XC, Jacobi F. Vegetarian diet and mental disorders: Results from a representative community survey. Int J Behav Nutr Phys Act. 2012;9(1):67. https://doi.org/10.1186/1479-5868-9-67
• Beezhold B, Radnitz C, Rinne A, DiMatteo J. Vegans report less stress and anxiety than omnivores. Nutr Neurosci. 2015;18(7):289-96. https://doi.org/10.1179/1476830514Y.0000000164
• Kaufman-Shriqui V, Navarro DA, Raz O, Boaz M. Dietary changes and anxiety during the coronavirus pandemic: A multinational survey. Eur J Clin Nutr. 2021;1-9. https://doi.org/10.1038/S41430-021-00897-3