Nationalization of Universal Religion: Anglicanism and Turkish Islam

Yıl 2010, Cilt: 7 Sayı: 3, 9 - 38, 01.09.2010

Şinasi Gündüz

Öz

Throughout world it is possible to see various examples of the universal religions which have strong nationalistic echoes. We notice such examples particularly in Christian tradition. Anglican Church is an example of national and local adaptation of Christianity that has strong influence of English nationalism. It is known that there appeared some sectarian movements within Islamic tradition mainly due to various social and cultural backgrounds. In this context, it is noticeable particularly from late Ottoman period onwards Islamic understanding stressing Turkish culture and identity came into prominence in Anatolia, which is so-called “Turkish Islam” today. Popular ideology of Westernisation and nationalism of that time seemed quite influential in this understanding. After the collapse of the Empire, newly founded Republic carried out a policy concerning religion, mainly Islam, aiming to create an understanding of religion which is harmonious with the founding philosophy of the Republic, mainly Westernisation, nationalisation and secularism. That is why the State changed all present institutions concerning religion founding the new ones in accord to its policy, and tried to change traditional understanding of religion sometimes by force. However, the efforts forcing people to adapt the policy of religion have generally been unsuccessful. The characteristics of Islam have certainly played an important role in this. However, the period of multi-political parties has been a turning point since during this period the people have experienced a freedom in social and cultural context in some degree. During this period, it is noticeable that Islamic understanding with strong emphasis of Turkish culture and identity, so-called “Turkish Islam”, has been adapted not only the religious institutions of the State but also by some religious communities.

Anahtar Kelimeler

Universal religions, Anglican Church, Islam, Turkish Islam, nationalism

Evrensel Dinin Millileştirilmesi: Anglikanizm ve Türk İslamı

Öz

Evrensel dinlerin güçlü ulusal/milliyetçi vurgular taşıyan çeşitli örneklerine dünya genelinde rastlamak mümkündür. Örneğin böylesi örnekleri özellikle Hıristiyan geleneğinde bulabiliriz. İngiliz milliyetçiliğinin güçlü etkisi hissedilen Anglikan Kilisesi Hıristiyanlığın yerel ve ulusal adaptasyonuna bir örnektir. İslami gelenek içerisinde de genellikle çeşitli sosyal ve kültürel arka planlarla ilişkili olarak bazı akımların ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu bağlamda, Osmanlı döneminin sonlarından itibaren Türk kültürünü ve kimliğini ön plana çıkaran ve günümüzde “Türk İslamı” olarak adlandırılan bir İslami anlayışın Anadolu’da tezahür ettiği dikkati çekmektedir. Zamanın batılılaşma ve ulusalcılık gibi popüler ideolojilerinin bu anlayışın gelişiminde önemli ölçüde etkili olduğu görülmektedir. İmparatorluğun çöküşü sonrası yeni kurulan Cumhuriyet, yeni devletin kuruluş felsefesinin ana hatlarını oluşturan Batılılaşma, ulusalcılık ve sekülerizmle uyum içinde olan bir din anlayışı oluşturmak amacıyla bir din, İslam, politikası yürürlüğe koydu. Bu nedenle devlet bu politikaya uygun şekilde mevcut dini kurumları yenileriyle değiştirdi ve geleneksel din anlayışını zaman zaman güç kullanmak suretiyle de olsa değiştirmeye çalıştı. Buna rağmen halkın din politikalarını kabullenmesi konusunda genelde başarısız oldu. İslamın karakteristik özellikleri bunda önemli bir rol oynadı. Bununla birlikte çok parti dönemi bu konuda adeta bir dönüm noktası oldu; zira halk sosyal ve kültürel konuda nispeten bir özgürlük ortamına kavuştu. Bu dönemde, Türk kültürü ve kimliği vurgusunu ön plana çıkaran ve “Türk İslamı” denilen bir İslami anlayış, yalnızca devlete bağlı resmi dini kuruluşlarca değil bazı dini cemaatler tarafından da benimsendi.

Anahtar Kelimeler

Evrensel dinler, Anglikan kilisesi, İslam, Türk İslamı, milliyetçilik, ulusalcılık

Kaynakça

• Akçura, Y, Üç Tarzı Siyaset, İstanbul: Lotus Yayınevi, 2008.
• Aksiyon, 15-21 Kasım 1997, 154.
• Aktay, Y., Türk Dininin Sosyolojik İmkanı, İstanbul: İletişim, 1999.
• Chadwick, O., The Reformation, London: Pelican, 1964.
• Daniel-Rops, H., The Protestan Reformation, London: J. M. Dent&Sons ltd., 1963.
• Mortimer, E., Faith and Power The Politics of Islam, London: Faber and Faber 1982.
• Berkes, N. The Development of Secularism in Turkey, Montreal: McGill Uni- versity Press, 1964.
• Neil, S., Anglicanism, London: Oxford University Press, 1977.
• Olgun, H., Luther ve İslam: Teolojik Uyum Sorunu, İstanbul: Ağaç, 2008.
• Smart, N., The Religious Experience of Mankind, New York: Collins, 1968.
• Yazçiçek, R., Milli Din Arayışı ve Türk Müslümanlığı, İstanbul: Ekin, 2007.