Kelâm’ın Ana Konularına Birûnî’nin Bakışı

Yıl 2013, Cilt: 10 Sayı: 3, 225 - 248, 17.12.2014

Mehmet İlhan

Öz

Ebu Reyhan el-Birûnî pek çok sahada kendini yetiştirmiş önemli bir Müs-lüman-Türk âlimdir. Bîrûnî’nin Kelâm disiplini açısından özellikle farklı din ve mezheplere karşı yaklaşımı hayli dikkat çekmektedir. O, taklîde karşı çıkmış ve en önemli eserlerinden birine isim olarak “Tahkîk”i seç-miştir. Bir hüküm vermeden önce birinci elden sahih bilgiye dayanmayı, muhalif bile olsa önce karşıdakinin ifade ettiğini doğru anlamayı şiar edin-miştir. İnançla ilgili tutum ve davranışlardan bahsederken onların altında yatan birtakım sâiklere de temas etmiştir. Bahsettiği konunun anlaşılması için sade, anlaşılır bir dil kullanmış ve karşılaştırmalara sıkça başvur-muştur. Bu tavrıyla günümüz ilim adamları için de güzel bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

Bîrûnî, Epistemoloji, Ulûhiyet, Meâd, Kelâm

Al-Biruni’s Approach to Major Themes of Teology

Öz

Al-Biruni is one of the prominent Muslim-Turk scholar who studied on different disciplines such as history, astronomy, mathematics, jeology, pharmacy etc. Especially his approach to different cultures, religions and religious sects is very interesting from the teological perspective also. For he rejects every kinds of “taqlid” and choses “tahkîk” as a title of his master work, Tahkiku ma li’l-Hind. He adopted as a motto “try to under-stand the others correctly -even against you- before judging them”. His way of explaining subjects is simple, understandable and comparative. We can say that he is a good example for today's scientists even he lived ten centuries ago.

Anahtar Kelimeler

Al-Beruni, Epistemology, Divinity, Eschatology, Theology

Kaynakça

• Bhagavad-Gita with Commentary of Sankaracarya, trans. by S. Gambhinananda, Advaita Ashrama, Calcutta, 1991.
• Bîrûnî, Ebû Reyhan, Maziden Kalanlar (El-Âsâr el-Bâkiye), çev. D. A. Batur, Selenge Yay., İstanbul, 2011.
• Bîrûnî, Ebû Reyhan, “Kitâbu Batenceli'l-Hindî fi'l-halâsi mine'l-emsâl” (Arapça) tercümesi, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa Koleksiyonu, 34 Fa 1589/105, 412a-419a hâmişinde.
• Bîrûnî, Ebû Reyhan, Kitabu Batencel el-Hindi (Patanjali), tah. Hellmut Ritter, (al-Bīrūnī's übersetzung des Yoga-Sūtra des Patañjali Oriens), Vol. 9, No. 2 (Dec. 31) Leiden 1956.
• Bîrûnî, Ebû Reyhan, Tahkiku ma li'l-hind min makule makbule fi'l-akl ev merzule; ed. Edward Sachau, Fuat Sezgin Frankfurt am Main: Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 1993 (London: 1887’nin tıpkıbasımı)
• Bîrûnî, Ebû Reyhan, Alberuni’s India, (I-II), trans. and ed. by, E. Sachau, New Delhi, 2007.
• Eş'ari, Ebu'l-Hasen, Makâlâtü'l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü'l-musallîn; tsh. Hellmut Ritter, Wiesbaden, 1963.
• İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelam, sadeleştiren: Sabri Hizmetli, Ankara 2013.
• Lawrence, Bruce B., “Biruni, Abu Rayhan viii. Indology”, Encyclopædia Iranica, Vol. IV, Fasc. 3, ss. 285-287.
• Pines, Shlomo ve Tuvia Gelblum, “Al-Biruni’s Arabic Version of Patanjali’s “Yogasutra”, Bulletin of the School of Orieantal and African Studies, University of London, vol. 29, no:2 (1966), ss. 302-325.
• Pines, Shlomo ve Tuvia Gelblum, “Al-Biruni’s Arabic Version of Patanjali’s “Yogasutra”: A Taranslation of the Second Chapter and a Comparison with Related Text”, Bulletin of the School of Orieantal and African Studies, 40, no:3 (1977), ss. 522-549.
• Pines, Shlomo ve Tuvia Gelblum, “Al-Biruni’s Arabic Version of Patanjali’s “Yogasutra”: A Translation of the Third Chapter and a Comparison with Related Text”, Bulletin of the School of Orieantal and African Studies, 46, no:2 (1983), ss. 258-304.
• Pines, Shlomo ve Tuvia Gelblum, “Al-Biruni’s Arabic Version of Patanjali’s “Yogasutra”: A Translation of the Fourth Chapter and a Comparison with Related Text”, Bulletin of the School of Orieantal and African Studies, 52, no:2 (1989), ss. 265-305.
• Ritter, Hellmut, “al-Bīrūnī's übersetzung des Yoga-Sūtra des Patañjali”, Oriens, Vol. 9, No. 2 (Dec. 31, 1956), s. 165-200.
• Topaloğlu, Bekir, Kelâm İlmine Giriş, İstanbul 1991.
• Tümer, Günay, Biruni’ye Göre Dinler ve İslam Dini, Ankara-1991.
• Yavuz, Salih Sabri, İslam Düşüncesinde Nübüvvet, İstanbul, tsiz.