Mitik Tasavvurun Siyer Kültürüne Etkileri: Muîniddin el-Miskin’in Meâricü’n Nübüvve fi Medârici’l Fütüvve’si Örneği

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 1, 58 - 77, 25.06.2018

Mustafa Arslan

https://doi.org/10.17131/milel.436838

Öz

Bu makalede Muînüddîn el-Miskîn’in (ö. 907/1501)
Meâricü’n Nübüvve fi Medârici’l Fütüvve adlı siyer
eserindeki mitsel motifler incelenmiş, eserin Türkçe çevirisinde meşhuru olan
Altıparmak Mehmet’inki esas alınmıştır. Eser diğer siyer kitaplarından farklı olarak
Nûr-ı Muhammedî kavramını merkeze
almakta, sadece Hz. Muhammed’in hayatını konu edinmeyip kozmolojik konuları
mitik tarzda ele almaktadır. Yaratılış konusunun eserin başında mitik anlatımla
işlenmesi, Nûr ve diğer başka (kalem,
ağaç, kuş-ruh kuşu vb.) sembollerin kozmolojik konuların anlatımında
kullanılması esere mitik karakter kazandırmaktadır. Ancak bu mitik nitelik
sadece eserin başında değil, Nûr’un ele alındığı bölümlerde de (Miraç, Hz.
Peygamberin doğumu vb.) de kendisini göstermektedir. İslam geleneğindeki birçok
kavramın arketiplerine değinilmektedir. Eser Türk ve Mezopotamya
kültürlerindeki mitik etkiyi barındırması, evrenin varoluşu, yaratılış, doğuş,
ölüm gibi anlatımı zor kozmolojik konuları Hz. Muhammed (sav) merkezli ve mitik
söylem tarzıyla ele alışı kitlelerin esere olan ilgisini artırmıştır

Anahtar Kelimeler

Din, mitos, İslam mitolojisi, Muînüddîn el-Miskîn, Meâricü’n Nübüvve, Al-tıparmak Muhammed Efendi, Nûr-ı Muhammedî

Kaynakça

• Arslan Mustafa (2009). “Söylem Mitos ve Tarih: Popüler Dinî Litera-türde Hz. Muhammed (sav) Tasavvuru-Muhammediye Ör-neği”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 6 Sayı 1: 195-219. Arslan, Mustafa (2012). İnsanlık Tarihindeki Ontolojik Hakikat Arayışlarının İslam Dünyasındaki İzdüşümü: İbn Arabi’nin Varlık Ağacı, Şeceret’ül Kevn’i”, Birey ve Toplum Dergisi, 2 (3): 171-178 Bekar, Beytullah (2016). “Kırgız Atasözlerinde Geçen Hayvan Adla-rı Üzerine Bir İnceleme”, Littera Turca Journal of Turkish Langu-age and Literature, 2, 2: 19 – 38. Bekki, Salahaddin (2004). “Türk Halk Anlatılarında Ölüm Ruhu Motifi”, Millî Folklor, 8, 62: 53-66. Beydili, Celal (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap-Yayın. Böcü, Ali (2005). Es-Suyûtî’nin Şerh’us-Sudûr bi şerhi Hâli’l-Mevtâ ve’l Kubûr adlı Eseri Bağlamında Kabir Hayatı ile İlgili Hadislerin İn-celenmesi, YL Tezi, Adana. Bultmann, R. (1961). “New Testament and Mythology”, Kerigma and Myth, Trans R.H.Fuller, Harper Torchbooks, New York, p. 1-44 (Türkçesi “Yeni Ahit ve Mitoloji”, Çev. E. Kuşçu, R. Bult-mann: Mitoloji ve Hermenötik Sorunu, Ed. C. Batuk-E. Kuşçu, 2013: 77-134) Çavuşoğlu, Ali, (2009). “Yaratılış-Hz. Muhammed İlişkisi Çerçeve-sinde Kullanılan “Nûr-ı Muhammed, Akl-ı Evvel” Kavramla-rı ve Edebî, Tasavvufî Metinlerdeki Yansımaları”, Kültür Coğ-rafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyumu Sakarya. Demirci Mehmet, (1997). “Hakikat-i Muhammediye” Türkiye Diya-net Vakfı İslâm Ansiklopedisi C. 15, Ankara: TDV: 179-180. Eliade, Mircea, (1994). Ebedi Dönüş Mitosu, (Çev. Ü. Altuğ), Ankara: İmge Yayınları. Erşahin, Seyfeddin, (2005). “Osmanlı Toplumunun Hz. Muham-med Hakkındaki Bilgi Kaynakları Üzerine Yaptığı Bibliyog-rafya Denemesi”, İslami Araştırmalar, C. 18, S. 3: 335-358. Eser, Oğuz (2012). İdris Peygamber’in İki Kitabı, İstanbul: İdil Yayın-cılık. Goldziher, Ignaz, (1997) “Hadis’te Yeni-Eflatunculuk ve Gnostik Unsurlar”, (Çev. Ömer Özsoy), A.Ü.İ.F.D., C. 36: 405-421. Gündüz, Şinasi (2009). Kutsal Hakkında Konuşmak: Dinsel Söy-lemde Mitos, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırma-ları Dergisi, Cilt VI, S. 1: 9-26. Halefullah, M. A. (1950). el-Fennu’l Kasasi, Kahire (Türkçesi, Kur’an’da anlatım Sanatı, Çev. Ş. Karataş), Ankara: Ankara Oku-lu Yayınları, 2002) Hançerlioğlu, Orhan, (1978). Felsefe Ansiklopedisi, IV, Remzi Kitabevi, İstanbul. Kılıç, Atabey (2007). “Altıparmak Mehmed Efendi ve Şerh-i Telhîs-i Miftâh’ında Şerh Metodu”, Turkish Studies / Türkoloji Araştır-maları, C. 2, S. 3: 332-339. Levi-Strauss, Claude (2013). Mit ve Anlam, (Çev. G.Y. Demir) 2. Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları. Malinowski Bronislav (1990). Büyü-Bilim ve Din, Çev. Saadet Özkal, İstanbul: Kabalcı Yayınları. Massignon, Louis (1964). Nûr-ı Muhammedî, İslâm Ansiklopedisi C. 9, İstanbul: MEB. Yayınları. Muhammed Efendi, Muhammed b. Muhammed, (1978). Altıparmak Peygamberler Tarihi, Çev. A. F. Meyan, 4. Baskı, İstanbul: Bere-kat Yayınevi. Nazlı, Atiye, (2011). Bin bir Gece Masallarının Anadolu Türk Masalları-na Etkileri Üzerine Bir Araştırma, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi. Ocak, A. Yaşar (2009). İslâm’ın Temel İnançları Etrafında Oluşan “Mitolojik” Kültür: “İslâm Mitolojisi” Yahut İslâm İlahiyatı-nın İhmal Edilmiş Önemli Bir Sorunsalı (Bir “mise-en-question” Denemesi), Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, S. 1: 137-163. Razi, Ebu Bekir (2011). Ruh Sağlığı, (Çev. H. Karaman) İstanbul: İz Yayıncılık. Sakaoğlu, Saim ve Duymaz, Ali (2002). İslamiyet Öncesi Türk Destan-ları, İstanbul: Ötüken Yayınları. Sarpkaya, Seçkin (2014). “Türkiye Sahası Efsanelerinde Ejder-ha” Yılan Kitabı. Ed. E. Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi, s. 505-519. Suyûtî, Celalettin (2016) Kabir Hayatı, (Çev. S. Erdoğmuş) İstanbul: Mercan Kitap. Şahin, Mustafa (2014). “Fâmî, Seyf-i Herevî ve İsfizârî’nin Eserlerin-de Herât Şehrinin Kuruluşu İle İlgili Rivâyetler”, JHS Journal of History Studies, C. 6, S. 3: 323-330. Şenel, Abdülkadir (2006). “Muîn el-Miskîn” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, C. 31: 88-89. Tekin, Gönül A. (1992). Çengnâme Ahmed-i Dâi, Harvard University. Tekin, Gönül A. (2008). “Güneşin Kuşları: Phoenix ve Ankâ”, TUBA/JTS 32/I: 425-446. Tekin, Gönül A. (2016). “Yakındoğu Mitolojisinde İki Ağaç: Hayat Ağacı ve Yasaklanan Bilgi Ağacı”, H. Cemal Sofuoğlu’na Ar-mağan, İzmir. Tuğ, Salih (1991). “Azâzil” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 4: 311-2. Uludağ, Süleyman (2009). “Sidretü'l-Müntehâ” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik-lopedisi, C. 37: 151-152 Vernant, Jean Pierre (1996). Eski Yunan'da Söylen ve Toplum, Ankara: İmge Yayınları. Vico, Giambattista (1725/2007). Yeni Bilim, (Çev. S.Ö. Akkaş), Anka-ra: Doğu Batı Yayınları. Wensinck A.J. (1921). Tree and Bird as Cosmological Symbols in Western Asia”, Leiden: E.J. Brill