ÜSTÜN YETENEKLİ ERGENLERİN BAZI PSİKOLOJİK BELİRTİLERİNİN BETİMLENMESİ VE GENEL ERGEN POPÜLASYONU İLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2018, ÜSTÜN-ÖZEL YETENEKLİLERİN EĞİTİMİ, 53 - 66, 07.11.2018

Şefika Erdem Mustafa Baloğlu

Öz

Bu çalışma tarama deseniyle yapılmış olup üstün yetenekli lise öğrencilerinin depresyon, kaygı (anksiyete), olumsuz benlik, bedenselleştirme (somatizasyon) ve öfke-düşmanlık (hostilite) gibi bazı psikolojik özelliklerini incelenmeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın evrenini Türkiye’deki Bilim ve Sanat Merkezleri’nde lise düzeyinde öğrenim gören öğrenciler, örneklem grubunu ise evrenden kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen 72 erkek (%44,72) ve 89 kız (%55,28) olmak üzere toplam 161 üstün yetenekli lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu ve Kısa Semptom Envanteri (KSE) kullanılmıştır. Bulgular, Türkiye’deki üstün yetenekli lise öğrencilerinin, KSE Türkiye ergen formu normundaki ortalama değerlerden depresyon ve kaygı alt boyutlarında daha düşük; olumsuz benlik, bedenselleştirme ve öfke-düşmanlık alt boyutlarında ise daha yüksek ortalamalara sahip olduğu göstermiştir. Bununla beraber, üstün yetenekli lise öğrencilerinde en fazla görülen psikolojik belirtinin öfke-düşmanlık ve depresyon; en az görülenin ise bedenselleştirme olduğu bulunmuştur. Üstün yeteneklilerin incelenen psikolojik belirti düzeylerinde cinsiyete göre anlamlı fark bulunmazken; sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık ortaya çıkmıştır. Sonuçlar güncel alanyazın bağlamında tartışılmış ve psikolojik danışmanlar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

üstün yetenek; ergenlik; psikolojik semptomlar; Bilim ve Sanat Merkezi

Kaynakça

• Akarsu, F. (2001). Yetişemediğimiz çocuklar: Üstün yetenekli çocuklar ve sorunları. Ankara: Eduser Yayınları.
• Alsop, G. (2003). Asynchrony: Intuitively valid and theoretically reliable. Roeper Review, 25(3), 118-127.
• Alver, B., Dilekmen, M. ve Ada, Ş. (2009). Üniversite öğrencilerinin akademik değişkenlere göre psikolojik belirtileri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 248-273.
• Aydın, O. ve Konyalıoğlu, P. (2011). 18-21 yaş grubu bireylerin genel zekâ düzeyleri ile psikolojik semptom düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 1(1), 77-103.
• Baker, J. A. (1995). Depression and suicidal ideation among academically talented adolescents. Gifted Child Quarterly, 39(4), 218-223.
• Barlow, D. H. (2002). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic (2nd ed.). New York, NY, US: Guilford Press.
• Batıgün, A. D., & Şahin, N. H. (2003). Öfke, Dürtüsellik ve Problem Çözme Becerilerindeki Yetersizlik Gençlik İntiharlarının Habercisi Olabilir mi?. Türk Psikoloji Dergisi, 18(51), 37-52.
• Bayram, D. (1999). Bir grup gençte ruhsal belirti ile sosyal destek iliskisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Budak, S. (2000). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Carr, A. (2003). Abnormal psychology. Philadelphia, PA: Psychology Press.
• Clark, D. A., & Beck, A. T. (2010). Cognitive therapy of anxiety disorders: Science and practice. Guilford Press.
• Coşar Ciğerci, Z. (2006). Üstün yetenekli olan ve olmayan ergenlerde benlik saygısı, baskalarının algılaması ve psikolojik belirtiler arasindaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Cross, T. L., Cassady, J. C., Dixon, F. A. ve Adams, C. M. (2013). The psychology of gifted adolescents as measured by the MMPI-A. Gifted Child Quarterly, 52(4), 326-339.
• Dağ, İ. (1991). Belirti tarama listesi (Scl-90-R)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 2(1), 5-12. Şefika Erdem / Mustafa Baloğlu 64 Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018
• Davaslıgil, Ü. (2010). Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitimi. İçinde, G.Akçamete (ed.). Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (s.545). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Derogatis, L. R. (1992). The Brief Symptom Inventory-BSI administration, scoring and procedures manual-II. USA: Clinical Psychometric Research Inc.
• Düzgün, Ş. (2003). Öğrencilerin psikolojik belirtileri ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1-2), 149- 162.
• Erol, N. ve Şimsek, Z. (1998) Çocuk ve gençlerde ruh sağlığı: Yeterlik alanları, davranış ve duygusal sorunların dağılımı. İçinde, N.
• Erol, C. Kılıç, M. Ulusoy, M. Keçeçi ve Z. Şimsek (ed).Türkiye ruh sağlığı profili raporu (s. 25–75). Ankara: Eksen Tanıtım.
• Feldman, R. S. (2007). Essentials of understanding psychology. (7. Ed.). New York: The McGraw-Hill Companies, Inc.
• Forsyth, P. (1987). A study of self-concept, anxiety, and security of children in gifted, French immersion, and regular classes. Canadian Journal of Counselling, 22(3), 1153-156.
• Gall, M. D., Borg, W. R., & Gall, J. P. (1996). Educational Research White Plains. NY: Longman Publishers.
• Gerrig, R. J., ve Zimbardo, P. G. (2017). Psikoloji ve yaşam (Çev. Gamze Sart, 19. ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Grobman, J. (2006). Underachievement in exceptionally gifted adolescents and young adults: A psychiatrist’s view. Journal of Secondary Gifted Education, 17(4) 199-210.
• Gross, M. U. (2002). Social and emotional issues for exceptionally intellectually gifted students. The social and emotional development of gifted children: What do we know, 19-29.
• Guilford, J. P. (1956). The structure of intellect. Psychological Bulletin, 53, 267-293.
• Gürün, O. A. (1991). Psikoloji sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Hoge, R. D. ve Renzulli, J. S. (1993). Exploring the link between giftedness and self-concept. Review of Educational Research, 63(4), 449-465.
• Işıklı, B. (2013). Çatışma ve stres yönetimi-II Ç. Yenilmez (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Jackson, P. S. ve Moyle, V. F. (2008). Inner awakening, outward journey: The intense gifted child in adolescence. İçinde, Daniels, S. ve Piechowski, M.M. (ed.) Living with intensity: Understanding the sensitivity, excitability, and the emotional development of gifted children, adolescents, and adults. Tuscon, AZ: Great Potential Press.
• Karabekiroğlu, K. (2009). Anne babalar için ergen ruh sağlığı rehberi. İstanbul: Say Yayınları.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel arastirma yöntemi, Nobel Yayin Dagitim, 21. Basim, Ankara.
• Levent, F. (2011). Üstün yetenekli çocukların hakları el kitabı anne, baba ve öğretmenler için. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yayın Dizisi.
• Üstün Yetenekli Ergenlerin Bazı Psikolojik Belirtilerinin Betimlenmesi ve Genel... Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018 65
• Lehman, E. B., ve Erdwin, C. J. (1981). The social and emotional adjustment of young, intellectually- gifted children. Gifted Child Quarterly, 25(3), 134-137.
• Maddux, C. D., Scheiber, L. M. ve Bass, J. E. (1982). Self-concept and social distance in gifted children. Gifted Child Quarterly, 26(2), 77-81.
• Marland, S. P. (1971). Education of the gifted and talentes- Volume 1: Report to the congress of the United States by the U.S. Commissioner of Education. Washington, DC: U.S. Government Printing Office.
• Milgram, R. M. (ed.). (1991). Counseling gifted and talented children: A guide for teachers, counselors, and parents. Norwood, NJ: Ablex Publishing Corporation.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2007). Millî eğitim bakanlığı bilim ve sanat merkezleri yönergesi. Tebliğler Dergisi: Sayı 2593.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2013). Üstün yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı 2013 – 2017. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Neihart, M. (1991). Anxiety and depression in high ability and average ability adolescents. Unpublished doctoral dissertation: The University of Northern Colorado.
• Neihart, M. (1999). The impact of giftedness on psychological well-being: What does the empirical literature say? Roeper Review, 22(1), 10-17.
• Olszewski-Kubilius, P. M., Kulieke, M., J. ve Krasney, N. (1988). Personality dimension of gifted adolescents: a review of theempirical literature. Gifted Child Quarterly, 32, 347-352.
• Özsoy, Y. (1988). Üstün zekâlı ve üstün yetenekliler. İçinde, Y. Özsoy, M. Özyürek ve S. Eripek. Özel eğitime muhtaç çocuklar, özel eğitime giriş (s.146-171). Ankara: Karatepe Yayınları.
• Parker, W. (1996). Psychological adjustment in mathematically gifted students. Gifted Child Quarterly, 40(3), 154-157.
• Preus, L. J. ve Dubow, E. F. (2004). A comparison between intellectually gifted and typical children in their coping responses to a school and a peer stressor. Roeper Review, 26(2), 105-111.
• Rice, K. G., Ashby, J. S., & Slaney, R. B. (1998). Self-esteem as a mediator between perfectionism and depression: A structural equations analysis. Journal of counseling psychology, 45(3), 304.
• Sandström, C. I. (1982). Çocuk ve gençlik psikolojisi. (R. Uğurel Şemin, Çev.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Saranlı, A. G. ve Metin, N. (2012). Social-emotional problems observed in gifted children. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences,45(1), 139-163.
• Sayar, K., & Ak, I. (2001). The predictors of somatization: a review. Bull Clin Psychophar, 11, 266- 271.
• Schuler, P. A. (2003). “Gifted kids at risk: Who’s listening?” [Online]. Retrieved on 01-July-2018,at URL: http://campbellms.typepad.com/files/gifted_kids_at_risk_whos_listening.pdf Şefika Erdem / Mustafa Baloğlu 66 Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018
• Stuart, T., & Beste, A. (2010). Farklı olduğumu biliyorum “üstün yeteneklileri anlayabilmek.”(A. Gönenli, Çev.) (2. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şahin, N. ve Durak, A. (1994). Kisa Semptom Envanteri (Brief Symptom Invetory-BSI): Türk Gençleri Icin Uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi.
• Şahin, N. H., Durak-Batıgün, A. ve Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri: Ergenler için kullanımı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 21-32.
• Terman, L. (1926). Mental and physical traits of a thousand gifted children. Genetic studies of genius, Vols. 1 and 2. New Jersey: Stanford: Stanford University Press.
• Yeşilyaprak, B. (2007). İlköğretimde gelişimsel rehberlik. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Webb, J. T. (1993). Nurturing social-emotional development of gifted children. K. Heller, F.J.
• Mönks, A.H. Passow (Ed.), International handbook of research and development of giftedness and talent (s. 525-538) Oxford, UK: Pergamon Press.
• Whitmore, J. R. (1980). Giftedness, conflict, and underachievement. Boston: Allyn & Bacon.
• Vanmeerbeek, M., Van, S. O., Boüüaert, C., & Burette, P. (2006). Gifted children and the family physician. Presse medicale (Paris, France: 1983), 35(1 Pt 2), 86-90.