SEÇİCİ DİNLEME STRATEJİSİ ÖĞRETİMİ İLE 5. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN DİNLEDİĞİNİ NOT ALMA VE ÖZETLEME BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2019, TEMEL EĞİTİM, 9 - 30, 30.12.2019

Halit Karatay Oğuzhan Uzun

Öz

Öz: Dinleme, çevreden gelen sesleri algılama ve tanımlama sürecidir. Bu süreci bilinçli olarak işletebilmek, okulda öğrenme ve akademik başarı için önem- lidir. Öğrenme
deneyimleri yetersiz olduğu için öğrenciler, derslerde önemli bilgileri ayırt etmekte
zorlanabilmektedirler. Öğrencilerin öğrenme sürecinde onlar için gerekli olan önemli bilgileri
seçme, dinlenen metinde işlenen konu ve ana fikri belirleyebilme becerileri geliştirilebilir. Bunun
için öğrencilerin anlama, önemli bilgileri seçme, not alma ve özetleme becerilerinin
geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Bu çalışmada, öğrencilerin not alma ve özetleme becerilerini
geliştirmek üzere seçici dinleme stratejisi öğretilmiştir. Sınıf içi eylem araştırması şeklinde
tasarlanan çalışma, temel eğitim 5. sınıfta olan iki dilli 23 öğrenci ile yürütülmüştür.
Öğrencilerin seçici dinleme becerilerini geliştirmek için 8 hafta boyunca dinleme metinleri
kullanılarak önemli bilgileri not alma ve özetleme becerileri geliştirilmiştir. Uygulama sonunda
öğrencilerin dinlediğini anlama becerilerinin geliştiği, uygulamadan 4 hafta sonra bile bu
becerilerinde gerilemenin olmadı- ğı belirlenmiştir. Ayrıca öğrenciler, bu uygulamadan sonra
dinleme sürecinde önemli bilgileri daha kolay seçebildiklerini, dinleme metinlerini daha iyi anla-
dıklarını belirtmişlerdir. Derslerine giren diğer öğretmenler de öğrencilerin bu uygulamadan sonra
derslerde daha dikkatli olduklarını, diğer sınıflardaki akranlarına göre öğrenme hızı ve
ilgilerinde bir iyileşmenin olduğunu belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

dinleme eğitimi, seçici dinleme, not alma, özet çıkarma, iki dilli öğrenciler

Kaynakça

• Açıkgöz, K. ve Çetingöz, K. (2009). “Not Alma Stratejisinin Öğretiminin Tarih Başarısı ve Hatırda Tutma Üzerindeki Etkileri”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (15), 60, ss. 577- 600.
• Aksu, D. (2013). Bütünleştirici Dinleme Uygulamalarının İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerilerine Etkisi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Arslan, Ş. (2017). Dinlediklerini Özetlemede Hikâye Haritası Yönteminin Etkisi, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bartın.
• Balaban, S. (2017). İki Dinleme Stratejisi Olarak Gölgeleme ve Not Almanın Karşılaştırılması ve Bu İki Stratejinin İngilizceyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenler Üzerindeki Etkisi, Yeditepe
• Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İngiliz Dili Eğitimi Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Yayıncılık, Ankara. Ceran, D. (2015). “Seçici Dinleme ile Not Alarak Dinleme Yöntemlerinin Altıncı Sınıf Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Becerisine Etkisi”, Zeitschriftfür die Welt der Türken, (7), 1,ss. 205-219.
• Chomsky, N. (1968). Language and Mind, Harcourt Brace Jovanovich, New York. Cüceloğlu, D. (2015) İnsan İnsana, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Demirel, Ö. (2003). Türkçe Öğretimi, Pegem Yayıncılık, Ankara. Doğan, Y. (2016). Dinleme Eğitimi, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Doğan, Y. ve Özçakmak, H. (2014). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinlediğini Özetleme Becerilerinin Değerlendirilmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 28, ss. 153-176.
• Durukan, E. ve Maden, S. (2010). “Kavram Haritaları ile Not Tutmanın İlköğretim Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Becerisi Üzerine Etkisi”, ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD), (1), 2, ss.63-70.
• Er, O. (2011). İlköğretim Sekizinci Sınıf Türkçe Dersi Öğretim Programı Dinleme/İzleme Alanının Öğretmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana.
• Erdem, İ. (2013). Konuşma Eğitimi Esnasında Karşılaşılan Konuşma Bozuklukları ve Bunları Düzeltme Yolları”, Journal of Social Sciences Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 11, ss.415-452.
• Fidan, D. ve Gerçek, Ş. (2017). 2017 Türkçe Öğretim Programında ve Ortaokul Türkçe 5. Sınıf Ders Kitabında Özetleme Becerisi, Current Debates in Education, Volume (5), IJOPEC Publication Limited, United Kingdom.
• Göçer, A. (2010). “Türkçe Öğretiminde Çok Uyaranlı Bir Öğrenme Ortamı Oluşturmak İçin Seçkin Edebî Ürünlerden Yararlanma”, Tübar, (27), Bahar.
• Göçer, A. (2016). Yazma Eğitimi, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Göğüş, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi, Gül Yayınevi, Ankara.
• Graham, S. ve Weintraub, N. (1996). “A Review of Handwritting Research: Progress and Prospects from 1980 to 1994”, Educational Psychology Review, 8(1), ss. 7-87.
• Karabacak, E. (2014). Seçici Dinleme Eğitiminin 6. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerileri Üzerindeki Etkisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı Türkçe Eğitimi Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
• Karadüz, A. ve Tabak, G. (2016). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinlerken Not Alma Stilleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(1), 73-83.
• Karatay, H. ve Okur, S. (2012). “Öğretmen Adaylarının Öyküleyici ve Bilgilendirici Metinleri Özetleme Becerileri”, The Journal of Academic Social Science Studies, (5), 7, ss. 399-420.
• Katrancı, M. Ve Yangın, B. (2013). “Üstbiliş Stratejileri Öğretiminin Dinlediğini Anlama Becerisine ve Dinlemeye Yönelik Tutuma Etkisi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Dergisi, (11), ss. 773-771.
• Kocaadam, D. (2011). Not Alarak Dinleme Eğitiminin İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerisi Üzerindeki Etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Kurudayıoğlu, M. ve Soysal, T. (2016). “Cornell Not Alma Tekniği’nin 6. Sınıf Öğrencilerinin Dinlediklerini Anlama Düzeylerine Etkisi”, 9. Uluslarası Türkçenin Eğitimi- Öğretimi Kurultayı, Burdur.
• Mackay, I. (1997). Dinleme Becerisi, (çev. Aksu Bora ve Onur Cankoçak), İlkkaynak Kültür ve Sanat Ürünleri Ltd. Şti., Ankara.
• MEB (2006). Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6-8. Sınıflar), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Melanlıoğlu, D. (2013). “Ortaokuldaki Dinleme Eğitiminin Niteliğine İlişkin Fenomografik Bir Araştırma”, Okuma Yazma Eğitimi Araştırmalar, 1(1), ss. 34-44.
• Mc.Niff, J. & Whitehead, J. (2002) Action Research: Principles and Practice, (second edition).Routledge Falmer, London.
• Özbay, M. (2005). Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Eğitimi, Akçağ Yayınları, Ankara. Özçakmak, H. (2015). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Not Alarak Dinlemede Özetleme Stretejilerini Kullanma Becerileri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Öztürk, K., B. (2017). “Ortaokul Öğrencilerinin Dinleme Becerisine Yönelik Olarak Kullandıkları Üstbiliş Stratejilerinin Belirlenmesi”, Eğitimde Kuram ve Uygulama, 13(1), 152-182.
• Rost, M. (2014). Listening in Action (Prentice Hall/Action).
• Şahin, A., Aydın, G. ve Sevim, O. (2011). “Cornell Not Alma Tekniğinin Dinlenilen Metni Anlamaya Kalıcılığı ve Etkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, ss. 29-36.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük (11. baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Uzun, O (2018). Seçici Dinleme Stratejisinin İki Dilli 5. Sınıf Öğrencilerinin Not Alma ve Özet Çıkarma Becerilerine Etkisi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bolu.
• Sever, S. (2006). Türkçe Öğretiminin Çözülemeyen Sorunları. Varlık, Ekim, 8(16). Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Yargı Yayınevi, Ankara.
• Yalçın, A. (2012), Türkçe Öğretim Yöntemleri Yeni Yaklaşımlar, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Yıldız, N. (2015). Dinleme Stratejileri Öğretiminin Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Dinlediğini Anla-ma Becerilerine Etkisi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe
• Eğitimi Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale.