TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN SINIF İÇİ DİNLEME EĞİTİMİ UYGULAMALARINDA KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR VE BU SORUNLARA YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2019, TEMEL EĞİTİM, 57 - 80, 30.12.2019

Bora Bayram

Öz

Sosyal bir varlık olarak çevresiyle sürekli iletişim halinde olan insanoğlunun günlük hayatta
en sık kullandığı dil becerisi dinlemedir. Türkçe öğretiminin temel öğrenme alanlarından biri
olan dinleme, okullarda öğrencilerin de en çok kullandıkları öğrenme şeklidir. Dolayısıyla
geliştirilmesi gereken bir beceri olarak öne çıkmaktadır. Türkçe derslerinde dinleme becerisi
kazandırmaya dönük uygulamalarda öğrencinin kendisinden, öğretmenden, kullanılan metinden,
ortamdan ve diğer sorunlardan kaynaklanan kimi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu araştırmada Türkçe
öğretmenlerinin sınıf içi dinleme eğitimi uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar ve bu
sorunlara yönelik çözüm önerilerini tespit etmek amaçlanmıştır. Nitel özellikteki bu araştırma,
olgubilim desenine uygun yapılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formuyla elde edilen veriler,
içerik analiziyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre dinleme eğitiminde karşılaşılan
sorunlar dinleme öncesi, sırası, sonrası olarak üç kategoride incelenmiş olup tüm aşamalarda alt
kategoriler içinde sorunların daha çok öğretmen ve öğrenciden kaynaklandığı görülmüştür.
Öğrencilerden kaynaklanan sorunlar arasında dinleme öncesinde dikkat eksikliği, ilgisizlik gürültü;
dinleme sırasın- da dikkatini uzun süre toplayamama, not almayı bilmeme, yönergelere uyma- ma;
dinleme sonrasında etkinliklere katılmama öne çıkmaktadır. Öğretmenden kaynaklanan sorunlar
arasında dinleme öncesinde hedeften haberdar etmeme, öğrenciyi derse güdüleyememe, konunun yaşamla
ilişkilendirilmemesi; dinleme sırasında uygun stratejiyi kullanmama, yönergelere yer vermeme,
dinleme sonrasında dinlemeyi ölçmede yetersizlik, kitaptaki etkinliklerin dışına çıkmama gibi
sorunlar dikkat çekmektedir. Araştırmaya katılan Türkçe öğretmenleri öğrenciye, öğretmene, metne ve
diğer sorunlara yönelik toplam frekansı 115 olan 66 çözüm önerisi ileri sürmüşlerdir. En fazla
çözüm önerisi ise öğretmenden kaynaklanan sorunlara yönelik (%79,13) olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, dinleme eğitimi, öğretmen görüşü

Kaynakça

• AKTAŞ, Şerif ve GÜNDÜZ, Osman (2004). Yazılı ve Sözlü Anlatım Kompozisyon Sanatı (5. Baskı) Akçağ Yay. Ankara.
• AŞILIOĞLU, Bayram (2009). “Türkçe Öğretmen Adaylarına Göre Derslerde Karşılaşılan Başlıca Dinleme Engelleri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (29), ss.45-63.
• BAŞKAN, Ahmet ve DENİZ, Ercan (2015). “Ortaöğretim Öğrencilerinin Ders İçi Dinleme Sorunları” (Malatya İli Örneği), Turkish Studies, 10 (7), ss.179-196.
• BAYSEN, Engin; SOYLU, Hüseyin ve BAYSEN, Fatma (2003). “Soru Sorma ve Dinleme Süresi”, Gazi Üniversitesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 11 (1), ss.53-58.
• CERAN, Dilek (2015). “Seçici Dinleme ile Not Alarak Dinleme Yöntemlerinin Altıncı Sınıf Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Becerisine Etkisi”, Zeitschrift für die Welt der Türken (Journal of World of Turks), 7(1). Ss.205-219.
• ÇİFÇİ, Musa (2001). “Dinleme Eğitimi ve Dinlemeyi Etkileyen Faktörler”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), ss.165-177.
• DEMİREL, Özcan (2002). Türkçe Öğretimi, (4. Baskı), Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• DOĞAN, Yusuf (2010). “Dinleme Becerisini Geliştirmede Etkinliklerden Yararlanma”, TÜBAR XXVII, 2010 Bahar, ss.263-274.
• EMİROĞLU, Selim ve PINAR, F. Nur (2013). “Dinleme Becerisinin Diğer Beceri Alanları ile İlişkisi”, Turkish Studies, 8 (4), ss.769-782.
• EMİROĞLU, Selim (2013). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinleme Sorunlarına İlişkin Görüşleri”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6(11), ss.269-307.
• EPÇAÇAN, Cahit (2013). “Temel Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme ve Dinleme Eğitimi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6 (11), ss.331-352.
• GÜNEŞ, Firdevs (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma, Nobel Yayınevi, Ankara. KAPLAN, Hüseyin (2004). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerileri Üzerine BirAraştırma, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek LisansTezi), Ankara.
• KOCAADAM, Duygu (2011). Not Alarak Dinleme Eğitiminin İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerisi Üzerindeki Etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• MACKAY, Ian (1997). Dinleme Becerisi. (çev.: Aksu Bora ve Onur Cankoçak), İlkkaynak Kültür ve Sanat Ürünleri Ltd. Şti., Ankara.
• MADEN, Sedat ve DURUKAN, Erhan ( 2011). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinleme Stillerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (4), ss.101-112.
• MELANLIOĞLU, Deniz (2012). “Dinleme Becerisine Yönelik Ölçme Değerlendirme Çalışmalarında Üstbiliş Stratejilerinin Kullanımı”, Turkish Studies, 7 (1), ss.1583-1595.
• TABAK, Gürkan (2013). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinleme Stillerinin Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (22), ss.171-181.
• TÜRKEL, Ali (2012). “Dinleme Eğitimine İlişkin Teknikler ve Değerlendirmeleri”, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, ss.128-141.
• TÜZEL, Sait (2013). “Sınıf İçi Gürültünün Öğrencilerin Dinleme Sürecindeki Bilişsel Performansına Etkisi”, Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), ss.363-378.
• UNGAN, Suat (2009). Dinleme. A. Kırkkılıç ve H. Akyol (Ed.) İlköğretimde Türkçe öğretimi içinde (s. 135-161), Pegem Yayınları, Ankara.
• YALAR, Taha (2010). “İlköğretim 3.Sınıflarda Türkçe Dersi Öğretiminde Karşılaşılan Sorunların Öğretmen Görüşlerine Göre Belirlenmesi”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakül- tesi Dergisi, 15, ss.30-41.
• YANGIN, Banu (1998). Dinlediğini Anlama Becerisini Geliştirmede Elves Yönteminin Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.