REHBERLİK ÖĞRETMENİ ADAYLARINDA DİKKAT KONTROLÜNÜN SİBER ZORBALIĞA İLİŞKİN DUYARLILIK ÜZERİNDEKİ YORDAYICI ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 225, 343 - 368, 18.02.2020

Adem Peker

Öz

: Bu çalışma da rehberlik öğretmeni adaylarının öz düzenlemenin dikkat kontrolü boyutunun siber
zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeyleri üzerindeki yordayıcı ilişkisi incelenmiştir. Ayrıca
araştırmada rehberlik öğretmeni adaylarının siber zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeylerinin
cinsiyete ve sınıf düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığı ortaya ko- nulmuştur. Araştırmanın
çalışma grubunu Atatürk Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık programında 1 ila 4.
sınıflar arasında öğrenim gören 346 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada siber zorbalık duyarlılık
ölçeği ve öz düzenlemenin dikkat kontrol boyutunu ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde
cinsiyete göre farklılıklar için bağımsız örneklemler için t testi, sınıf düzeyine göre
farklılıklar için varyans analizi kullanılmıştır. Rehberlik öğretmeni adaylarının öz düzenlemenin
dikkat kontrolü boyutunun siber zorbalığa ilişkin duyarlılık üzerindeki yordayıcı ilişkisi ise
yapısal eşitlik modeli ile test edilmiştir. Araş- tırmanın sonucunda kadın öğrencilerin siber
zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeylerinin erkek öğrencilerden anlamlı olarak daha fazla olduğu
saptanmıştır. Birinci ve ikinci sınıfta öğrenim gören öğrencilerin siber zorbalığa ilişkin
duyarlılık puanları üçüncü sınıflardan anlamlı olarak daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.
Çalışmadan elde edilen diğer bir bulguda rehberlik öğretmeni adaylarının öz düzenlemenin dikkat
kontrolü boyutu ile siber zorbalığa ilişkin duyarlılık puanları arasında düşük düzeyde, zayıf ve
anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkarılmıştır. Araştırmanın diğer bir sonucunda öz düzenlemenin
dikkat boyutunun, siber zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeyini düşük düzeyde, pozitif ve an- lamlı
olarak yordadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rehberlik öğretmeni adayları, siber zorbalığa ilişkin duyarlılık, dikkat kontrolü, öz düzenleme

Kaynakça

• Aktan, E. ve Çakmak, V. (2015). Halkla ilişkiler öğrencilerinin sosyal medyadaki siberzorbalık duyarlılıklarını ölçmeye ilişkin bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 159-176.
• Arıcak, M.T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Education Research, 34, 167-184.
• Ata, R. ve Adnan, M. (2016). Cyberbullying sensitivity and awareness among entrye- vel university students. Journal of Human Sciences, 13(3), 4258-4267.
• Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2011). Exploring the teachers’ cyberbullying perception in terms of various variables. International Online Journal of Educational Sciences, 3(2), 619-640.
• Balakrishnan, V. (2018). Actions, emotional reactions and cyberbullying- From the lens of bullies, victims, bully-victims and bystanders among Malaysian young adults. Telematics and Informatics, 35, 1190-1200.
• Balakrishnan, V. ve Fernandez, T. (2018). Self-esteem, empathy and their impacts on cyberbullying amongyoung adults. Telematics and Informatics 35, 2028-2037.
• Balakrishnan, V. (2017). Unraveling the underlying factors Sculpting cyberbullying be- haviours among Malaysian young adults. Computer Human Behaviour, 75, 194- 205.
• Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.
• Beran, T.N., Rinaldi, C., Bickham, D.S. ve Rich, M. (2012). Evidence for the need to support adolescents dealingwith harassment and cyber-harassment: Prevalen- ce, progression, and impact. School Psychology International, 33(5), 562-576.
• Berson, I.R., Berson, M. J. (2005). Challenging online behaviors of youth. Social Science Computer Review, 23(1), 29-38.
• Bonanno, R.A. ve Hymel, S. (2013). Cyber bullying and internalizing difficulties: Abo- ve and beyond the impact of traditional forms of bullying. Journal Youth Ado- lescent, 42, 685-697.
• Bottino, S.M.B., Bottino, C., Regina, C.G., Correia, A.V.L. ve Ribeiro, W.S. (2015). Cyberbullying and adolescent mental health: systematic review. Cad Saúde Pública, 31(3), 463-475.
• Bowers, E. P., Gestsdottir, S., Geldhof, G. J., Nikitin, J., Von Eye, A. ve Lerner, R. M. (2011). Developmental trajectories of intentional self-regulation in adolescence: The role of parenting and implications for positive and problematic outcomes among diverse youth. Journal of Adolescence, 34, 1193-1206.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Campbell, M.A. (2005). Cyber bullying: An old problem in a new guise? Australian Journal of Guidance Counselling, 15(1), 68-76.
• Caravaca, F., Falcon, M., Navarro-Zaragoza, J., Ruiz-Cabello, A. L., Rodriges, O., et al. (2016). Prevalence and patterns of traditional bullying victimization and cy- berteasing among college population in Spain. BMC Public Health, 16, 176-185.
• Carver, C. S. ve Scheier, M. F. (2011). Self-regulation of action and affect. In K. D. Vohs& R. F. Baumeister (Eds.), Handbook of self-regulation: Research, theory, andapplications (2nd ed., pp. 3–21). New York, NY: Guilford Press.
• Creswell, J. W. (2011). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantita- tive and qualitative research (Dördüncü Baskı). Boston: Pearson Press.
• Çevik, Y.D., Haşlaman, T., Mumcu, F.K. ve Gökçearslan, Ş. (2015). Öz düzenlemenin dikkat kontrolü boyutu: Bir ölçek uyarlama çalışması. Başkent Unıversity Journal of Education, 2(2), 229-238.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. SPSS ve lisrel uygulamaları. Anlara: Pegem Yayıncılık.
• Dikmen, M. ve Çağlar, A. (2017). Öğretmen adaylarının siber zorbalığa yönelik du- yarlılıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 101-111.
• Dikmen, M. (2015). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmen adaylarının bilgisayar öz-yeterlik algıları ile siber zorbalık duyarlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İs- tanbul.
• Dilmaç, B. (2009). Psychological needs as a predictor of cyber bullying: A preliminary report on college students. Educational Sciences: Theory and Practice, 9, 1307- 1325.
• Elçi, A. ve Seçkin, Z. (2016). Cyberbullying awareness for mitigating consequences in higher education. Journal of Interpersonal Violence, 34(5), 1-15.
• Eisenberg, N. ve Spinrad, T.L. (2004). Emotion-related regulation: Sharpening the definition. Child Development, 75(2), 334-339.
• Erişti, B. ve Akbulut, Y. (2019). Reactions to cyberbullying among high school and uni- versity students. The Social Science Journal, 56, 10-20.
• Gestsdottir, S. ve Lerner, R.M. (2008). Positive development in adolescence: The development and role of intentional selfregulation. Human Development, 51, 202-224.
• Gezgin, D.M. ve Çuhadar, C. (2015). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğrencilerinin siber zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeylerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 93-104.
• Holt, M.K., Vivolo-Kantor, A.M., Polanin, J.R., Holland, K.M., Degue, S., Matjasko, J.L., Wolfe, K. ve Reid, G. (2015). Bullying and suicidal ideation and behaviors: A meta analysis. Pediatrics, 135, 496-509.
• Hong, F.Y. ve Cheng, K.T. (2018). Correlation between university students’ online trolling behavior and online trolling victimization forms, current conditions, and personality traits. Telematics and Informatics, 35, 397-405.
• Horzum, M.B. ve Ayas, T. (2013). Rehber öğretmenlerin sanal zorbalık farkındalık düzeyinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fa- kültesi Dergisi, 28(3), 195-205.
• İğdeli, F. (2018). Üniversite öğrencilerinin siber zorbalık, siber mağduriyet ve siber zorbalık duyarlılıklarının çeşitli değişkenler bağlamında incelenmesi. Yayımlanmamış yük- sek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• King, K.M., Lengua, L.J. ve Monahan, K.C. (2013). Individual differences in the development of self-regulation during preadolescence: Connections to context and adjustment. Journal of Abnormal Child Psychology, 41, 57-69.
• Kokkinos, C.M., Antoniadou, N. ve Markos, A. (2014). Cyber bullying: An investigati- on of the psychological profile of university student participants. Journal App- lied Development Psychology, 35, 204-21Kowalski, R.M., Giumetti, G.W., Schroeder, A.N. ve Lattanner, M.R. (2014). Bullying in the digital age: A critical review and meta-analysis of cyberbullying research among youth. Psychology Bulletin, 140(4), 1073-1137.
• Kozan, M. (2018). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fırat Üniversi- tesi, Elazığ.
• Kristin, L.M., Laura, M.P.V ve Debra, R.B. (2018). Dimensions of short-term and longterm self-regulation in adolescence: Associations with maternal and paternal parenting and parentchild relationship quality. Journal of Youth and Adolescence, 47, 1409-1426.
• MacDonald, C.D. ve Roberts-Pittman, B. (2010). Cyberbullying among college stu- dents: Prevalence and demographic differences. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 9, 2003-2009.
• Martin, J. (2004). Self-regulated learning, social cognitive theory, and Agency. Educational Psychologist, 39(2), 135-145.
• McKennie, S.W. (2017). A phenomenological study of college students subjected to cyberbul- lying. Unpublished doctoral dissertation. Northcentral Universitesi, Arizona.
• Milyavskaya, M., Inzlicht, M., Hope, N. ve Koestner, R. (2015). Saying “no” to tempta- tion: Want-to motivation improves selfregulation by reducing temptation rat- her than by increasing self-control. Journal of Personality and Social Psychology, 109(4), 677-693.
• Munawar, R., Inam-Ul-Haq, M. A., Ali, S. ve Maqsood, H. (2014). Incidence, nature and impacts of cyber bullying on the social life of university students. World Applied Sciences Journal, 30, 827-830.
• Musharraf, S. ve Anis-ul-Haque, M. (2018). Cyberbullying in different participant roles: exploring differences in psychopathology and well-being in university stu- dents. Pakistan Journal of Medical Research, 57(1), 33-39.
• Odacı, H. ve Çelik, Ç.B. (2018). Öğretmen adaylarının siber zorbalığa ilişkin duyarlı- lıklarının cinsiyet rolleri ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1174-1187.
• Olweus, D. ve Breivik, K. (2014). Plight of victims of school bullying: The opposite of well being. In: Ben-Arieh, A., Casas, F., Frønes, I., Korbin, J.E. (Eds.), Handbook of Child Well Being. Springer, Netherlands, pp. 2593-2616.
• Ozden, M.S. ve Icellioglu, S. (2014). The perception of cyberbullying and cybervictimi- zation by university students in terms of their personality factors. Procedia-Soci- al and Behavioral Sciences, 116, 4379-4383.
• Özek, M.B. (2018). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Sabella, R. A., Patchin, J. ve Hinduja, S. (2013). Cyberbullying myths, realities. Compu- ters in Human Behavior, 29, 2703-2711.
• Schwartz, H.E. (2013). Cyber bullying. Mankato, Minnesota, USA.
• Schenk, A.M., Fremouw, W.J. ve Keelan, C.M. (2013). Characteristics of college cyberbullies. Computer in Human Behavior, 29(6), 2320-2327.
• Smith, J. ve Yoon, J. (2013). Cyberbullying presence, extent, and forms in a midwestern post-secondary institution. Information Systems Education Journal, 11(3), 52-78.
• Smith, P.K., Mahdavi, J. ve Carvalho, M. (2008). Cyberbullying: Its nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychological Psychiatry, 49, 376-385.
• Swearer, S.M., Wang, C., Berry, B. ve Myers, Z.R. (2014). Reducing bullying: Applicati- on of social cognitive theory. Theory Into Practice, 53, 271-277.
• Subrahmanyam, K. ve Greenfield, P. (2008). Online communication and adolescents relationships. The Future of Children, 18(1), 121-146.
• Uysal, İ., Duman, G., Yazıcı, E. ve Şahin, M. (2014). Öğretmen adaylarının siber zorbalık duyarlılıkları ve siber zorbalık duyarlılık ölçeğinin bazı psikometrik özellik- leri. Ege Eğitim Dergisi, 15(1), 191-210.
• Yılmaz, H. (2010). An examination of preservice teachers’ perceptions about cyberbullying. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 6(4), 263-270.
• Yılmaz, R. ve Karaoğlan-Yılmaz, F.G. (2012). Cyber bullying and teachers’ awareness.Internet Research, 25(4), 674-687.
• Wensley, K. ve Campbell, M. (2012). Heterosexual and nonheterosexual young Univer- sity Students’ Involvement in traditional and cyber forms of bullying, Cyberps- ychology, Behavior, and Social Networking, 15(12), 649-654.
• Willard, N. E. (2007). Cyberbullying and cyberthreats: Responding to the challenge of online social aggression and distress. Champaign, IL: Research Press.
• Willard, N. (2008). Should schools be able to regulate off campus cyber bullying? CQ Researcher Online, 20(48), 23-24.