OKUL YÖNETİCİLERİ VE ÖĞRETMENLERDE AZİM VE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 230, 445 - 460, 04.05.2021

Ali Sonkur

https://doi.org/10.37669/milliegitim.677847

Cited By: 3

Öz

Öğretmenlik okulda üstlenilen görev bakımından ve çalışılan pozisyon açısından kendi içinde sınıflandırılmaktadır. Bu araştırmada öğretmenlerin okullarda üstlendikleri görev bakımından (yönetici veya öğretmen) ve çalışma pozisyonları açısından (kadrolu veya sözleşmeli) sınıflandırılmalarında azim ve psikolojik sağlamlığın rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Katılımcıların üstlendikleri görev bakımından 235’i yönetici, 324’ü ise öğretmen olarak çalışmakta olup; çalışma pozisyonları açısından ise 309’u kadrolu olup 250’si sözleşmeli olarak çalışmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, kısa azim ölçeği ve kısa psikolojik sağlamlık ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada bağımlı ve bağımsız değişkenler binary lojistik regresyon analizi ile test edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda azmin öğretmenleri üstlendikleri görev ve çalıştıkları pozisyon açısından sınıflandırmada manidar bir şekilde çalıştığı ancak psikolojik sağlamlığın öğretmenleri üstlendikleri görev bakımından manidar bir şekilde sınıflandırmazken çalışılan pozisyon açısından manidar bir şekilde sınıflandırdığı test edilmiştir. Kurulan modelde azim ve psikolojik sağlamlığın öğretmenleri yönetici veya öğretmen olarak % 85.70; kadrolu ve sözleşmeli öğretmen olarak ise % 83.20 doğru sınıflandırdığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yönetici öğretmen, Öğretmen, Kadrolu Öğretmen, Sözleşmeli Öğretmen, Azim, Psikolojik Sağlamlık, Binary Lojistik regresyon analizi

THE ROLE OF GRİT AND RESİLİENCE IN SCHOOL MANAGERS AND TEACHERS

Öz

Kaynakça

• Aliyev, R. (2015). Azim. Tekinalp, B. ve Terzi, Ş. (Yay. Haz). Eğitimde pozitif psikoloji uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi. Altuntaş, S. ve Genç, H. (2018). Mutluluğun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık: öğretmen örnekleminin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Advance online publication. doi: 10.16986/HUJE.2018046021. Atasoy, D. (2001). Lojistik regresyon analizi ve bir uygulama denemesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. Aydın, İ. (2002). İş yaşamında stres (2. baskı). Ankara: Pegem A. Aydın, M. ve Egemberdiyeva, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(1) 37-53. Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayınları. Baumeister, R. F. ve Exline, J. J. (2000). Self-control, morality and human strength. Journal of Social and Clinical Psychology, 19, 29-42. Beasley, M., Thompson, T. ve Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: the effects of coping style and cognitive hardiness. Personality and Individual Differences, 34, 77-95. Benard, B. (2004). Resiliency: What we have learned. San Francisco: WestEd Publishers. Blum, D. (2001). Zorlukların üstesinden gelmek için gerekli gücü bulmak. Güncel Psikoloji, 1(2), 66-75.
• Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events? American Psychologist, 59(1), 20-28. Brewin, C. R., Andrews, B., & Valentine, J. D. (2000). Meta–analysis of risk factors for Posttraumatic Stress Disorder in trauma–exposed adults. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 748–766. Bulut, S., Doğan, U., & Altundağ Y.(2013) Adolescent Psychological Resilience Scale: Validity and reliability study, Portal of Scientific Journals of Crioatia, 16 (1). Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 11. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık. Carver, C. S. (1998). Resilience and thriving: Issues, models, and linkages. Journal of Social Issues, 54, 245-266. Cerit, Y., Kadıoğlu Ateş, H. ve Kadıoğlu, S. (2018). İlkokul müdürlerinin bakım liderliği davranışları ile öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(74), 223-238. Chan, D. (2003). Hardiness and its role in the stres-burnout relationship among prospective teachers in Hong Kong. Teacher and Teacher Education, 19, 381-395. Cohan, L., Sills, C. ve Stein, B. (2006). Relationship of resilience to personality, coping and psychiatric symptoms in young adults. Behaviour Research and Therapy, 44, 585-599. Çakar, F. S., Karataş, Z., ve Çakır, M. A. (2014). Yetişkin yılmazlık ölçeği: Türk kültürüne uyarlanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 22 – 39. Çataloğlu, B. (2011). Madde kullanan ve kullanmayan ergenlerin psikolojik sağlamlık ve aile işlevleri açısından karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Çetin, E. (2019). Öğretmenlerin psikolojik dayanıklılığı ile stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (2.Baskı). Pegem Yayınları: Ankara. Demir, S., ve Dilek, A. (2016). The Normative analysis of the Cluster of İzmir (IACC) Industrial Air Conditioning and Cooling. Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102. Drapeaua, S., Saint-Jacques, M., Le´pinea, R., Be´gin, G. ve Bernard, G. (2007). Processes that contribute to resilience among youth in foster care. Journal of Adolescence, 30, 977-999. Duckwoerth, A., Peterson, C., Matthews, M. ve Kelly, D. (2007). Grit: Perseverance and passion for long term goals. Journal of Personality and Social Psycholohy, 92, 6, 1087-1101. Duckworth, A. (2018). Azim sabır, tutku ve kararlılığın gücü (1. Baskı). İstanbul: Pegasus Yayınları. Duckworth, A. L., & Quinn, P. D. (2009). Development and validation of the Short Grit Scale (Grit-S). Journal of Personality Assessment, 91(2), 166-174. Eminağaoğlu, N. (2006). Güç koşullarda yaşayan sokak çocuklarında dayanıklılık (sağlamlık) (Yayınlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Erarslan, Ö. (2014). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlık ile depresif belirtiler ve yaşam memnuniyeti arasındaki ilişkide benlik saygısı, pozitif dünya görüşü ve umudun aracı rolünün incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Eryılmaz, S. (2012). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlığı yordamada yaşam doyumu, benlik saygısı, iyimserlik ve kontrol odağının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla. Fergusson, D. M. ve Lynskey, M. T. (1996). Adolescent resiliency to family adversity. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 37, 281-292. Gizir, C. A. (2004). Akademik sağlamlık: Yoksulluk içindeki 8. sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına katkıda bulunan koruyucu faktörlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128. Gürgan, U. (2006). Grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yılmazlık düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Gürgan, U. (2006). Yılmazlık Ölçeği (YÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39 (2) ,45-74. Haynes, N. M. (2005). Personalized leadership for effective schooling. 23 Aralık 2019 tarihinde www.atdp.berkeley.edu/haynes_keynote_04.ppt adresinden elde edilmiştir. Henderson, N., & Milstein, M. M. (1996). Resiliency in schools: Making it happen for Students and educators. Thousand Oaks, CA: Corwin Press, Inc. Hoşoğlu, R., Fırıncı Kodaz, A., Yılmaz Bingöl, T. ve Vural Batık, M. (2018). Öğretmen adaylarında psikolojik sağlamlık. Uluslararası Toplum Araştırmalar Dergisi, 8(14), 217-239. Izgar, H., & Irmak, M. (2015). Matematik öğretmenlerinin yılmazlık düzeyleri üzerine bir inceleme. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2). İlhan, M., & Çetin, B. (2014). LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli (yem) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 26-42. Karabulut, N. ve Balcı, A. (2017). Okul yöneticilerinin yılmazlık düzeyi ve denetim odağı ile ilişkisi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 196-214. Karaırmak, Ö. (2007). Investigation of personal qualities contributing to psychological resilience among earthquake survivors: A model testing study (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Karaırmak, Ö. ve Korkut, F. (2009). Tinsellik ölçeğinin psikometrik özellikleri: açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi. X. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Kitapçığı. 21-23 Ekim, Çukurova University, Adana, Türkiye. (s.153). Karaırmak, Ö. ve Siviş-Çetinkaya, R. (2009). Deprem deneyimini yaşamış yetişkinlerin bağlanma stilleri ve psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişki. XVII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı Kitapçığı. 1-3 Ekim Ege Üniversitesi, Kuşadası. (s. 74-75). Karaırmak, Ö. ve Siviş-Çetinkaya, R. (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: Duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 30-43. Kumpfer, K. L. (1999). Factors and processes contributing to resilience: The resilience framework. In M. D. Lucas, G.M., Gratch, J., Cheng, L., & Marsella, S. (2015). When the going gets tough:Grit predicts costly perseverance. Journal of Research in Personality, 59, 15-22. Lufi, D., & Cohen, A. (1987). A scale for measuring persistence in children. Journal of personality assessment, 51(2), 178-185. Luthar, S. S. (1999). Measurement issues in the empirical study of resilience: An overview. In M. Glanz, & J. L. Johnson (Eds.), Resilience and development: Positive life adaptations (pp. 129-160). New York: Plenum. Luthar, S., Cicchetti, D. ve Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. Magnus, K. B., Cowen, E. L., Wyman, P. A., Fagcn, D. B., & Work, W. C. (1999). Correlates of resilient outcomes among highly stressed African American and White urban children. Journal of Community Psychology, 27(4), 473-488. Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience process in development. American Psychologist, 56, 227-238. Murray, C. (2003). Risk factors, protective factors, vulnerability, and resilience: A framework for understanding and supporting the adult transitions of youth with high-incidence disabilities. Remedial and Special Education, 24(1), 16–26. Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. Parker, G. R., Cowen, E. L., Work, W. C. ve Wyman, P. A. (1990). Test correlates of stress-resilience among urban school children. Journal of Primary Prevention, 11, 19-35. Parmaksız, İ. (2019). İyimserlik, özgecilik ve medeni durumun psikolojik dayanıklılık üzerindeki etkileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, doi 10.9779/pauefd.576186. Pennings, S. M., Law, K. C., Green, B. A., & Anestis, M. D. (2015). The impact of grit on the relationship between hopelessness and suicidality. International Journal of Cognitive Therapy, 8(2), 130-142. Peterson, C. ve Seligman, M. E. (2004). Karakter güçlü ve erdemleri: Bir el kitabı ve sınıflandırma (Cilt 1). Ankara: Oxford Üniversitesi Yayınları. Proyer, R. T., Gander, F., Wellenzohn, S., & Ruch, W. (2014). Positive psychology interventions in people aged 50–79 years: long-term effects of placebo-controlled online interventions on well-being and depression. Aging & Mental Health, 18(8), 997-1005. Rahat, E. (2014). Benlik kurgusu, sosyal destek, başa çıkma stilleri ve yılmazlığın üniversite yaşamına uyumu yordama güçlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat. Robertson-Kraft, C., & Duckworth, A. L. (2014). True grit: Trait-level perseverance and passion for long-term goals predicts effectiveness and retention among novice teachers. Teachers College record (1970), 116(3). Rutter, M. (1999). Resilience concepts and findings: implications for family therapy. Journal of Family Therapy, 21(2), 119-144. Sarıçam, H., Çelik, İ. ve Oğuz, A. (2016). Kısa azim (sebat) ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(2), 927-935. Sezgin, F. (2010). Psikolojik dayanıklılığı düşük ve yüksek öğretmenlerde örgütsel bağlılık üzerine bir araştırma. 19. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı Bildiri Özetleri, Lefkoşa, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Sezgin, K. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ve dindarlık düzeylerinin incelenmesi (Dicle Üniversitesi örneği)( yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır. Singh, K., & Jha, S. D. (2008). Positive and negative affect, and grit as predictors of happiness and life satisfaction. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 34(2), 40-45. Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194–200. Steinhardt, M. ve Dolbier, C. (2008). Evaluation of a resilience intervention to enhance coping strategies and protective factors and decrease symptomatology. Journal of American College Health, 56(4), 445-453. Suzuki, Y., Tamesue, D., Asahi, K., & Ishikawa, Y. (2015). Grit and work engagement: A cross-sectional study. PloS one, 10(9), e0137501. Şahin, D. (2014). Öğretmenlerin öz duyarlıklarının psikolojik sağlamlık ve yaşam doyumu açısından incelenmesi (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Şişman, M. (2005). Öğretmenliğe giriş (8. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Tanyeri, E. (2016). 23 yaş ve üzeri heteroseksüel ve homoseksüel bireylerin erken dönem uyumsuz şemalarının ilişkilerde yükleme tarzları ve psikolojik sağlamlık üzerine etkisi (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Taşğın, E. ve Çetin, F. Ç. (2006). Ergenlerde major depresyon: Risk etkenleri, koruyucu etkenler ve dayanıklılık. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 13(2), 87-94. Taşğın, ö., Bozgeyikli, H. ve Boğazlıyan, E. E. (2017). Üniversite gençlerinin işsizlik kaygıları ile psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişki. Emek ve Toplum Dergisi,6(16), 551-567. TDK (2019). Büyük Türkçe sözlük. 25.11.2019 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.56d4c216bbd452 53474962 sitesinden alınmıştır. Terzi, Ş. (2006). Kendini toparlama gücü ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26(3), 77-86. Toprak, H. (2014). Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. Tusaie, K., & Dyer, J. (2004). Resilience: A historical review of the construct. Holistic Nursing Practice, 18, 3–8. Uçan, A. (2001). Türkiye’de öğretmenlik mesleğine genel bakış. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimde Kalite Paneli (22 Kasım 2000). Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara, 53-102. Uçar, T. (2014). Özel eğitim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin ve mesleki sosyal destek düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (İstanbul İli Avrupa Yakası Örneği) Yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, İstanbul. Vela, J. C., Lu, M. T. P., Lenz, A. S., & Hinojosa, K. (2015). Positive psychology and familial factors as predictors of Latina/o students’ psychological grit. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 37(3), 287-303. Wagnild, G. M., & Young, H. M. (1993). Development and psychometric evaluation of the resilience scale. Journal of Nursing Measurement, 1, 165–178. Wolters, C. A., & Hussain, M. (2015). Investigating grit and its relations with college students’ self-regulated learning and academic achievement. Metacognition and Learning, 10(3), 293-311. Yalım, D. (2007). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinin uyumu: Psikolojik sağlamlık, başa çıkma, iyimserlik ve cinsiyetin rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilinler Enstitüsü, Ankara. Yılmaz-Irmak, T. (2008). Çocuk istismarı ve ihmalinin yaygınlığı ve dayanıklılıkla ilişkili faktörler (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Yoncalık, O. (2018). Lise öğrencilerinde azim, mutluluk ve umutsuzluğun yaşam doyumları ve akademik başarılarına etkisi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.