Meslek Lisesi Öğrencilerinin Öz-Yeterliklerinin Yordayıcısı Olarak İnsani Değerler

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 236, 3181 - 3209, 11.11.2022

Ercan Yılmaz , Burak Güner , Nuri Caner

https://doi.org/10.37669/milliegitim.938186

Öz

Bu araştırmanın amacı meslek lisesi öğrencilerinin insani değerlerinin öz-yeterliklerini yordama gücünü belirlemektedir. Araştırmanın örneklemini meslek lisesinde öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Bu çalışmada, değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak için nicel araştırma modellerinden biri olan korelasyonel desen kullanılmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenleri meslek lisesi öğrencilerinin insani değer düzeyleri, bağımlı değişken ise meslek lisesi öğrencilerinin öz yeterlikleridir. Araştırma örneklemine dâhil edilen öğrenci sayısı 626’dır. Öğrencilerden toplanan veriler normal dağılım gösterdiği için çalışma parametrik testler ile sınanmıştır. Veri setinin analizinde meslek lisesi öğrencilerinin öz-yeterlik ve insani değerleri arasındaki ilişki Pearson Moment Çarpım Korelasyon Katsayısı ile test edilmiştir. Araştırmada bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkeni yordayıcılığı çoklu regresyon ile test edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre meslek lisesi öğrencilerinin öz-yeterlikleri ile insani değerleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Diğer bir araştırma bulgusunda ise meslek lisesi öğrencilerinin insani değerlerinin öz-yeterliklerini yordadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

öz-yeterlik, insani değerler, değerler, meslek lisesi, öğrenciler

Kaynakça

• Ahmad, Z. R., Yasien, S. ve Ahmad, R. (2014). Relationship between perceived social self-efficacy and depression in adolescents. Iranian journal of psychiatry and behavioral sciences, 8(3), 65.
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akgül, T. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algıları ile insani değerleri benimseme düzeyleri arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Akın, A. ve Başören, M. (2015). Algılanan Empatik Öz-Yeterlik ve Sosyal Öz-Yeterlik Ölçeği’nin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 603.
• Alessandri, G., Caprara, G. V., Eisenberg, N. ve Steca, P. (2009). Reciprocal relations among self-efficacy beliefs and prosociality across time. Journal of Personality, 77, 1229–1259.
• Alessandri, G., Perinelli, E., De Longis, E., Schaufeli, W. B., Theodorou, A., Borgogni, L. ve Cinque, L. (2018). Job burnout: The contribution of emotional stability and emotional self‐efficacy beliefs. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 91(4), 823-851.
• Ardiany, M., Wahyu, W. ve Supriatna, A. (2017). Enhancement of self efficacy of vocational school students in buffer solution topics through guided inquiry learning. International Conference on Mathematics and Science Education (ICMScE).
• Argyropoulou, E. P., Sidiropoulou-Dimakakou, D. ve Besevegis, E. G. (2007). Generalized self-efficacy, coping, career ındecision, and vocational choices of senior high school students in Greece: Implications for career guidance practitioners. Journal of Career Development, 33(4), 316-337.
• Arseven, A. (2016). Özyeterlilik: Bir kavram analizi. Turkish Studies, 11(19) 63- 80.
• Atik, A. D., Tan, Ş., Doğan, Y. ve Erkoç, F. (2018). Lise öğrencilerinin biyolojiye yönelik tutum, öz-yeterlik ve akademik başarıları arasındaki ilişki. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 170-187.
• Ayllón, S., Alsina, Á. ve Colomer, J. (2019). Teachers’ involvement and students’ self-efficacy: Keys to achievement in higher education. PloS one, 14(5).
• Bağcı, S. C., Cameron, L., Turner, R. N., Morais, C., Carby, A., Ndhlovu, M. ve Leney, A. (2020). Cross-ethnic friendship self-efficacy: A new predictor of cross-ethnic friendships among children. Group Processes & Intergroup Relations, 23(7), 1049-1065.
• Bahar, H. H. (2019). Academic achievement prediction power of academic self-efficacy perception in classroom teacher candidates. Elementary Education Online, 18(1), 149-157.
• Bai, B. ve Wang, J. (2020). The role of growth mindset, self-efficacy and intrinsic value in self-regulated learning and English language learning achievements. Language teaching research, 1362168820933190.
• Bai, X., Wang, X., Wang, J., Tian, J. ve Ding, Q. (2020). College students' autonomous learning behavior in blended learning: Learning motivation, self-efficacy, and learning anxiety. In 2020 International Symposium on Educational Technology (ISET), 155-158. IEEE.
• Balcı, A. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma. Pegem Yayıncılık.
• Bandura, A. (1977). Self- efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191- 215.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. NY: Freeman.
• Barni, D., Danioni, F. ve Benevene, P. (2019). Teachers’ self-efficacy: The role of personal values and motivations for teaching. Frontiers in Psychology, 10.
• Betz, N. E. (2000). Self- efficacy theory as a basis for career assessment. Journal of Career Assessment, 8(3), 205- 222.
• Biasutti, M. ve Concina, E. (2018). The effective music teacher: the influence of personal, social, and cognitive dimensions on music teacher self-efficacy. Musicae Scientiae, 22(2), 264-279.
• Blumberg, S. J., Carle, A. C., O’connor, K. S., Moore, K. A. ve Lippman, L. H. (2008). Social competence: Development of an indicator for children and adolescents. Child Indicators Research, 1(2), 176-197.
• Burnette, J. L., Pollack, J. M., Forsyth, R. B., Hoyt, C. L., Babij, A. D., Thomas, F. N. ve Coy, A. E. (2020). A growth mindset intervention: Enhancing students’ entrepreneurial self-efficacy and career development. Entrepreneurship Theory and Practice, 44(5), 878–908.
• Büyükyıldırım, İ. ve Dilmaç, B. (2015). Siber mağdur olmanın insani değerler ve sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 7- 40.
• Cambridge Dictionary (2021). Online sözlük. https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/self-efficacy
• Caprara, G. V., Alessandri, A., Di Giunta, L., Panerai, L. ve Eisenberg, N. (2010). The contribution of agreeableness and self-efficacy beliefs to prosociality. European Journal of Personality, 24, 36–55.
• Carmeli, A., Peng, A. C., Schaubroeck, J. M. ve Amir, I. (2020). Social support as a source of vitality among college students: The moderating role of social self‐efficacy. Psychology in the Schools, 58(2), 351-363.
• Chiesa, R., Massei, F. ve Guglielmi, D. (2016). Career decision-making self-efficacy change in Italian high school students. Journal of Counseling & Development, 94.
• Creswell, J. W. (2013). Araştırma deseni, nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.). Eğiten.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J. ve Sarıkaya, H. (2005). Öğretmen özyeterlik ölçeği Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 30(137).
• Datu, J. A. D., Wong, G. S. P. ve Rubie-Davies, C. (2021). Can kindness promote media literacy skills, self-esteem, and social self-efficacy among selected female secondary school students? An intervention study. Computers ve Education, 161, 104062.
• Demir, Ü. (2018). Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencilerinin meslek yüksekokulu özelinde yükseköğrenim tercihlerinin incelenmesi: Çanakkale ili Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi 12. sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 21(2), 132-148.
• Demirtaş, A. S. (2020). Cognitive flexibility and mental well-being in Turkish adolescents: The mediating role of academic, social and emotional self-efficacy. Anales De Psicología/Annals of Psychology, 36(1), 111-121.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Dinther, M. V., Dochy, F. ve Seger, M. (2011). Factors affecting students’ self-efficacy in higher education. Educational Research Review, 6, 95- 108.
• Doğan, N. ve Barış, F. (2010). Tutum, değer ve özyeterlik değişkenlerinin TIMSS-1999 ve TIMSS-2007 sınavlarında öğrencilerin matematik başarılarını yordama düzeyleri. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 1(1), 44-50.
• Doğan, Y. ve Tuncer, M. (2017). Üst-bilişsel farkındalık, öz-yeterlik algısı ve yabancı dilde akademik başarı arasındaki ilişkiler. SBARD, 15(30), 51-67.
• Dördüncü Demokratik Eğitim Kurultayı (2004). Mesleki ve teknik eğitim. Eğitim Sen: Ankara. http://egitimsen.org.tr/wp-content/uploads/2016/11/Mesleki-Ve-Teknik-E%C4%9Fitim.pdf
• Drago, A., Rheinheimer, D. C. ve Detweiler, T. N. (2018). Effects of locus of control, academic self-efficacy, and tutoring on academic performance. Journal of College Student Retention: Research, Theory ve Practice, 19(4), 433-451.
• Dunbar, R. L., Dingel, M. J., Dame, L. F., Winchip, J. ve Petzold, A. M. (2018). Student social self-efficacy, leadership status, and academic performance in collaborative learning environments. Studies in Higher Education, 43(9), 1507-1523.
• Earley, P. C. (1994). Self or group? Cultural effects of training on self-efficacy and performance. Administrative science quarterly, 89-117.
• Falco, L. D. ve Summers, J. J. (2019). Improving career decision self-efficacy and STEM self-efficacy in high school girls: Evaluation of an intervention. Journal of Career Development, 46(1), 62-76.
• George, D., & Mallery, P. (2016). IBM SPSS Statistics 23 Step by Step: A Simple Guide and Reference (14th ed.). New York: Routledge.
• Gushue, G. V., Clarke, C. P., Pantzer, K. M. ve Scanlan, K. R. L. (2006). Self-efficacy, perceptions of barriers, vocational identity, and the career exploration behavior of latino/a high school students. The Career Development Quarterly, 54.
• Gushue, G. V., Scanlan, K. R. L., Pantzer, K. M. ve Clarke, C. P. (2006).The relationship of career decision-making selfefficacy, vocational identity, and career exploration behavior in African American high school students. Journal of Career Development, 33(1), 19-28.
• Güçlü, M. (2015). Türkiye’de değerler eğitimi konusunda yapılan araştırmalar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 720-732.
• Hasanah, U., Alizamar, A., Marjohan, M. ve Engkizar, E. (2019). The effect of self efficacy and parent support on learning motivation in management business students in Padang's private vocational school. KONSELI: Jurnal Bimbingan dan Konseling (E-Journal), 6(2), 133-140.
• Hong, J. C., Zhang, H. L., Ye, J. H. ve Ye, J. N. (2021). The effects of academic self-efficacy on vocational students behavioral engagement at school and at firm internships: A model of engagement-value of achievement motivation. Education Sciences, 11(8), 387.
• Honicke, T. ve Broadbent, J. (2016). The influence of academic self-efficacy on academic performance: A systematic review. Educational Research Review, 17, 63-84.
• Joét, G., Usher, E. L. ve Bressoux, P. (2011). Sources of self-efficacy: An ınvestigation of elementary school students in France. Journal of Educational Psychology, 103(3), 649- 663.
• Kahraman, S. M. ve Türkan, E. (2022). Meslek lisesi mezunları üniversite yerine çalışmayı seçiyor. Haber Üsküdür- Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi. https://haberuskudar.com/meslek-lisesi-mezunlari-universite-yerine-calismayi-seciyor
• Kalaycı, Ş. (2010). “Faktör Analizi”, iç. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Beşinci Baskı, Asil Yayın Dağıtım.
• Kartopu, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin öz yeterlilik ve kimlik duygusu kazanım düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi: Gümüşhane Üniversitesi örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45), 481- 500.
• Kavun, Y. (2016). Ergenlerde dindarlık ve insani değerler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Kılınç Bozkurt, D. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin karakter eğitimine ilişkin öz- yeterliliklerinin incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Kısaç, İ. ve Turan, Z. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 495- 509.
• Kulaksızoğlu, A. ve Dilmaç, B. (2000). İnsani değerler eğitimi programı. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 199-208.
• Maritz, A. ve Brown, C. (2013). Enhancing entrepreneurial self-efficacy through vocational entrepreneurship education programmes. Journal of Vocational Education ve Training, 65(4), 543-559.
• Mert, A., Duman, A. E. ve Kahraman, M. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde kariyer karar verme öz-yeterliğinin yordayıcıları olarak benlik saygısı ve algılanan sosyal destek. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal of Education Faculty), 16(1), 594-619.
• Metli, G. (2017). Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık, siber mağduriyet ve insani değerleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 23, 145-149.
• Nowland, R. ve Qualter, P. (2020). Influence of social anxiety and emotional self‐efficacy on pre‐transition concerns, social threat sensitivity, and social adaptation to secondary school. British Journal of Educational Psychology, 90(1), 227-244.
• Olivier, E., Archambault, I., De Clercq, M. ve Galand, B. (2019). Student self-efficacy, classroom engagement, and academic achievement: Comparing three theoretical frameworks. Journal of youth and adolescence, 48(2), 326-340.
• Oral, T. ve Dilmaç, B. (2015). Ortaokul öğrencilerinde insani değerlerin öz-yeterlik algılarını ve bilişsel strateji kullanımını yordama gücü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 582-592.
• Özdamar, K. (2003). Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Kaan Kitabevi.
• Pajares, F., Johnson, M. J. ve Usher, E. L. (2007). Sources of writing self-efficacy beliefs of elementary, middle, and high school students. Research in the Teaching of English, 42(1), 104-120.
• Penn, L. T. ve Lent, R. W. (2019). The Joint roles of career decision self-efficacy and personality traits in the prediction of career decidedness and decisional difficulty. Journal of Career Assessment, 27(3), 457–470.
• Rafiola, R., Setyosari, P., Radjah, C. ve Ramli, M. (2020). The Effect of learning motivation, self-efficacy, and blended learning on students’ achievement in the ındustrial revolution 4.0. International Journal of Emerging Technologies in Learning (iJET), 15(8), 71-82.
• Saptono, A. ve Wibowo, A. (2018). Do learning environment and self- efficacy impact on student’s entrepreneurial attitude? International Journal of Entrepreneurship, 22(4).
• Schöber, C., Schütte, K., Köller, O., McElvany, N. ve Gebauer, M. M. (2018). Reciprocal effects between self-efficacy and achievement in mathematics and reading. Learning and Individual Differences, 63, 1-11.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the Schwartz theory of basic values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1).
• Schwartz, Shalom H. (2007). Value orientations: Measurement, antecedents and consequences across nations. https://www.researchgate.net/publication/272160193_Value_orientations_Measurement_antecedents_and_consequences_across_nations/link/54e0f80d0cf2953c22b96cf7/download
• Simamora, R. E. ve Saragih, S. (2019). Improving students' mathematical problem solving ability and self-efficacy through guided discovery learning in local culture context. International Electronic Journal of Mathematics Education, 14(1), 61-72.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014). Mesleki eğitimin yeniden yapılandırılması çalışma raporu (Onuncu Kalkınma Planı). http://katalog.ticaret.gov.tr/client/tr_TR/default/search/detailnonmodal?qu=--+Economic+policy.&rw=4000&d=ent%3A%2F%2FSD_ILS%2F0%2FSD_ILS%3A6489%7E%7E0&ps=1000&isd=true
• Telef, B. B. (2011). Öz-yeterlikleri farklı ergenlerin psikolojik semptomlarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Tentama, F., Merdiaty, N. ve Subardjo (2019). Self-efficacy and work readiness among vocational high school students. Journal of Education and Learning (EduLearn), 13(2), 277- 281.
• Tep, P., Maneewan, S., Chuathong, S. ve Easter, M. A. (2021). The relationship between human values and creative ideation among undergraduate students: The role of creative self-efficacy. Cogent Psychology, 8(1), 1- 15.
• Top, S., Çolakoğlu, N. ve Dilek, S. (2012). Evaluating entrepreneurship ıntentions of vocational high school pupils based on self- efficacy concept. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 58, 934-943.
• Totan, T., İkiz, E. ve Karaca, R. (2010). Duygusal öz-yeterlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanarak tek ve dört faktörlü yapısının psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (28), 71-95.
• Trisnawati, N. (2017). Preparation for working readiness vocational education graduate with self-concept and self-efficacy development. JPBM (Jurnal Pendidikan Bisnis dan Manajemen), 3(2), 165-172.
• Tulunay Ateş, Ö. (2017). Türkiye’de değerler eğitimi uygulamalarının öğrencilere kazandırılması istenen olumlu özellikler üzerindeki etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(34), 41-60.
• Turner, R. N. ve Cameron, L. (2016). Confidence in contact: A new perspective on promoting cross-group friendship among children and adolescents. Social Issues and Policy Review, 10, 212–246.
• Türk Dil Kurumu. (2021). Online sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Türkan, S. ve Kaya, F. Ş. (2019). Öğretmenlerin değer yönelimlerinin kişilerarası öz-yeterlik algıları üzerine etkisi. HAYEF: Journal of Education, 16(1), 89-116.
• Türk-Kurtça, T. ve Kocatürk, M. (2020). The role of childhood traumas, emotional self-efficacy and ınternal-external locus of control in predicting psychological resilience. International Journal of Education and Literacy Studies, 8(3), 105-115.
• Ulutaş, A. (2016). Ergenlerde sosyal öz-yeterlik algısı ve duygusal öz-yeterlik arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi: bir model önerisi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5(3), 831-841.
• Vellore Institue of Technology (VIT) (2021). Human values and Professional ethics manual. https://vit.ac.in/human-resource-office
• Wan, Z. H. (2019). Exploring the effects of intrinsic motive, utilitarian motive, and self-Efficacy on students’ science learning in the classroom using the expectancy-value theory. Research in Science Education, 1-13.
• Wood, R. E. ve Bandura, A. (1989). Social cognitive theory of organizational management. Academy of Management Review, 14, 361-384.
• Xing, X. ve Rojewski, J. W. (2018). Family influences on career decision-making self-efficacy of Chinese secondary vocational students. New Waves Educational Research & Development, 21(1), 48- 67.
• Yalnız, A. (2014). Akademik özyeterlik: Olumlu ve olumsuz duygulanımın yordayıcı rolü. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 95-101.
• Yıldırım, F. ve İlhan, İ. Ö. (2010). The validity and reliability of the general self-efficacy scale-Turkish form. Turk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301.
• Yıldırım, Ö. (2019). Değer nedir, ne demektir? https://www.felsefe.gen.tr/deger-nedir-ne-demektir/
• Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin Değer Tercihlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 109-128.
• Yücesoy, G. (2019). Lise öğrencilerinin öz-yeterlikleri ile üst-bilişsel farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Yüksek Öğretim Kurumu (2021). Yükseköğretimde Mesleki Eğitim Çalıştayı. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2021/yuksekogretim-mesleki-egitim-calistayi-duzenlendi.aspx
• Zander, L., Brouwer, J., Jansen, E., Crayen, C. ve Hannover, B. (2018). Academic self-efficacy, growth mindsets, and university students' integration in academic and social support networks. Learning and Individual Differences, 62, 98-107.
• Zimmerman, B. J. (1995). Self-efficacy and educational development. Self-efficacy in changing societies, 1(1), 202-231.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25, 82–91.
• Zimmerman, B. J. ve Kitsantas, A. (2005). Homework practices and academic achievement: The mediating role of self-efficacy and perceived responsibility beliefs. Contemporary educational psychology, 30(4), 397-417.
• Zwart, D. P., Noroozi, O., Van Luit, J. E., Goei, S. L., ve Nieuwenhuis, A. (2020). Effects of Digital Learning Materials on nursing students’ mathematics learning, self-efficacy, and task value in vocational education. Nurse Education in Practice, 44.