Sosyal Bilgiler Dersinde Veli Eşliğinde Gerçekleştirilen İnceleme Gezilerinin Etkililiği

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 236, 3001 - 3030, 11.11.2022

Yılmaz Demir Seçil Şenyurt

https://doi.org/10.37669/milliegitim.954370

Öz

Alanyazındaki çeşitli araştırmalar, inceleme gezilerinin eğitim öğretim sürecinde kullanılabilecek en etkili yöntemlerden biri olduğunu ancak mevcut koşullarda bu etkinliklerin çeşitli nedenlerle gerektiği kadar yapılamadığını ortaya koymaktadır. Mevcut araştırmanın çıkış noktasını oluşturan bu problemden hareketle, inceleme gezilerinin öğretmenler tarafından çeşitli nedenlerle sınıfça gerçekleştirilemediği durumlarda, öğretmenin yapacağı planlama ve yönlendirmelerle uygulama aşaması veli eşliğinde gerçekleştirilen inceleme gezilerinin etkililiği araştırılmıştır. Veli eşliğinde gerçekleştirilen inceleme gezilerinin etkililiğini ortaya koymak için öğretmen eşliğinde gerçekleştirilen inceleme gezileriyle çeşitli açılardan (motivasyon, tutum, farkındalık ve akademik başarı) karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmada öntest- sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Örneklem grubunu 2019-2020 eğitim öğretim yılı güz döneminde Kilis ili merkez ilçede öğrenim gören 113 beşinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Örneklem grubu, amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen bir devlet ortaokuldaki iki deney ve bir kontrol grubundan oluşmaktadır. Deney Grubu 1 (DG1) veli eşliğinde, Deney Grubu 2 (DG2) ise öğretmen eşliğinde inceleme gezisini gerçekleştirmiştir. Veri toplama araçları hem öntest hem de sontest olarak tüm gruplara uygulanmış ve verilerin analizlerinde SPSS 22.0 kullanılmıştır. Sonuç olarak hem öğretmen eşliğinde hem de veli eşliğinde gerçekleştirilen inceleme gezilerinin öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik motivasyon ve tutumlarını arttırdığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin bilimsel alan gezilerine yönelik tutumları, kültürel mirasa yönelik farkındalıkları ve akademik başarıları açısından ise DG1 ile DG2 öğrencileri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Mevcut çalışmanın bulgularından hareketle, inceleme gezilerinin öğretmenler tarafından gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığı durumlarda, bu gezilerinin öğretmenin yapacağı planlama ve yönlendirmelerle, veli eşliğinde gerçekleştirilmesinin bir alternatif olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyla bilgiler, okul dışı öğretim, inceleme gezileri, aile katılımı

The Effectiveness Of Field Trips Carried Out With Parents In Social Studies Course

Öz

Various researches in the literature reveal that field trips are one of the most effective methods that can be used in the education process, but these activities cannot be done as much as necessary due to various reasons in current conditions. Based on this problem, which constitutes the starting point of the current research, the effectiveness of the field trips carried out with the parents during the implementation phase with the planning and guidance of the teacher in cases where the field trips could not be carried out by the teachers for various reasons were investigated. In order to reveal the efficiency of the field trips carried out with the parents, a comparison was made with the field trips carried out with the teacher in various aspects (motivation, attitude, awareness and academic success). In the research, a quasi-experimental design with pretest-posttest control group was used. The sample group consists of 113 fifth grade students studying in the central district of Kilis in the fall semester of the 2019-2020 academic year. The sample group consists of two experimental and a control groups in a public secondary school selected by purposive sampling method. Experimental Group 1 (EG1) carried out the field trips with their parents, and Experimental Group 2 (EG2) carried out the field trips with their teacher. Data collection tools were applied to all groups as both pre-test and post-test, and SPSS 22.0 was used in the analysis of the data. As a result, it was determined that the field trips carried out both in the company of the teacher and accompanied by the parents increased the motivation and attitudes of the students towards the social studies course. There was no statistically significant difference between EG1 and EG2 students in terms of students' attitudes towards scientific field trips, awareness of cultural heritage and academic achievement. Based on the findings of the present study, it is thought that in cases where it is not possible to carry out the field trips by the teachers, it can be used as an alternative to carry out these trips with the planning and guidance of the teacher and accompanied by the parents.

Anahtar Kelimeler

Social studies, outdoor school teaching, field trips, family involvement

Kaynakça

• Açar, S. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde gözlem gezisi uygulamasının öğrencilerin eleştirel düşünme becerisine ve çevre duyarlılığına etkisi [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Açıkgöz, M. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi-gözlem ve inceleme yönteminin etkinliğinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akdağ, H. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde yasal izin sürecini planlama. A. Şimşek ve S. Kaymakçı (Edt.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s 75-98). Pegem Akademi.
• Akengin, H., ve Demirsoy, M. (2011). Dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine ilişkin görüşleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 33, 5-23.
• Alkış, S. (2008). Coğrafya öğretiminde inceleme gezileri ve arazi çalışmaları. R. Özey ve A. Demirci (Edt.), Coğrafya öğretiminde yöntem ve yaklaşımlar içinde (s 77-106). Aktif Yayınevi.
• Arı, Y. (2020). Fieldwork in geography undergraduate degree programmes of Turkish Universities: status, challenges and prospects. Journal of Geography in Higher Education, 44(2), 285-309. doi: 10.1080/03098265.2019.1698016
• Atayeter, Y., ve Tozkoparan, U. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenleri ve 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde gezi gözlem yönteminin uygulanmasına yönelik görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(5), 1-21.
• Atayeter, Y., ve Tozkoparan, U. (2016). Sosyal bilgiler derslerinde gezi gözlem yöntemini planlama uygulama ve sonuçlandırma açısından bir değerlendirme. H. Babacan ve S. Özer (Edt.), Sosyal ve liberal bilimlerde yeni yönelimler içinde (s 171- 188). Gece Kitaplığı.
• Ay, M. A. (2015). Gezi gözlem ve inceleme yönteminin 7. sınıf sosyal bilgiler programında “ekonomi ve sosyal hayat” ünitesinde vakıflar konusunun işlenmesinde öğrenci başarı ve tutumları üzerine etkisi [Yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Ballı, A. (2009). 9. sınıf fiziki coğrafya konuları öğretiminde gezi gözlem yönteminin önemi (bağcılar ilçesi örneği). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversites, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Boyle, A., Maguire, S., Martin, A., Milsom, C., Nash, R., Rawlinson, S., Turner, A., Wurthmannq, S. ve Conchie, S. (2007). Fieldwork is good: the student perception and the affective domain. Journal of Geography in Higher Education, 31(2), 299-317. doi:10.1080/03098260601063628
• Bozdoğan, A. E. (2007). Bilim ve teknoloji müzelerinin fen öğretimindeki yeri ve önemi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Carrier, S. J. (2009). The effects of outdoor science lessons with elementary school students on preservice teachers’ self-efficacy. Journal of Elementary Science Education, 21(2),35-48. doi:10.1007/BF03173683
• Coşkun, M. (2020). Arazide çalışma becerisi. Ç. Ö. Demirbaş (Edt.), Coğrafi beceriler içinde (s 41-80). Nobel Yayınları.
• Creswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev.). Edam.
• Çalışkan, H. (2007). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının derse yönelik tutuma. akademik başarıya ve kalıcılık düzeyine etkisi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çelikkaya, T., ve Kuş, Z. (2009). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları yöntem ve teknikler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 741-758.
• Çerkez, S. (2011). Sosyal bilgiler dersinde müze eğitimine dayalı öğretim uygulamalarının öğrencilerin akademik başarısına ve tutumlarına etkisi [Yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Çetin, M. A., ve Metin, C. (2013). Mezarlık ve şehitlik ziyaretlerinin tarih bilgisi ve bilincinin oluşumunda ve öğrencinin akademik başarısındaki etkisi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 1(1), 44-66.
• Çetin, T., Kuş, Z., ve Karatekin, K. (2010). Sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin gezi-gözlem yöntemine ilişkin görüşleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 158-180.
• Çınar, S. (2017). Etkinlik temelli alan gezilerinin öğrenci başarısı ve tarihsel beceriler üzerindeki etkisi [Yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Çulha, B. (2006). Tarihsel mekanlarda keşfederek öğrenme yoluyla sosyal bilgiler öğretimine yönelik öğrenci görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Doğanay, H. (1993). Coğrafyada metodoloji genel metodlar ve özel öğretim metodları. Milli Eğitim Basımevi.
• Ersoy, A. F., ve Kaya, E. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının (2004) uygulama sürecine ilişkin öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 71-86.
• Ersoy, F. (2020). Sosyal bilgiler eğitiminde aile katilimi. A. Karaçöp (Edt.), Teori ve uygulamalarıyla eğitimde aile katılımı içinde (s 259-294). Pegem Akademi.
• Filiz, N. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde müze kullanımı [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Garipağaoğlu, N. (2001). Gezi-gözlem metodunun coğrafya eğitimi ve öğretimindeki yeri. Marmara Coğrafya Dergisi, 2(3), 13-30.
• Göğebakan, Y. (2008). Sanat Tarihi öğretiminde gösteri yöntemi ile gezi-gözlem yönteminin bilginin kalıcılığı açısından karşılaştırılması. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 197-220.
• Gökkaya, A., K., ve Yeşilbursa, C. C. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımının akademik başarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2),483-506.
• Güven, A., Gazel, A. A., ve Sever, R. (2004). Tarih öğretmenlerinin gezi-gözlem uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 225-235.
• Karakaş Özür, N. (2010). Sosyal bilgiler dersinde sınıf dışı etkinliklerin öğrenci başarısına etkisi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kayağ, R. (2009). Sosyal bilgiler dersinin etkililiği açısından materyal kullanımı ve gezi-gözlem metodunun uygulanması [Yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kızılçaoğlu, A. (2003). İlköğretim okullarında bir kırsal yerleşmeye düzenlenecek gözlem gezisinde gerçekleştirilecek etkinlikler ile bir gezi planı önerisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 2-21.
• Koca, M. K. (2014). Arazi çalışması temelli öğretim etkinliklerinin sosyal bilgiler dersine uygulanabilirliği [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Korkmaz, N. (2006). Volkan topoğrafyası konularının öğretiminde gezi - gözlem yönteminin öğrenci başarısına etkisi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Laçin Şimşek, C. (2011). Okul dışı öğrenme ortamları ve fen eğitimi. C. Laçin Şimşek (Edt.), Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları içinde (s1-23). Pegem Akademi.
• Mazman, F. (2007). Sosyal bilgiler eğitiminde gezi-gözlem metodunun uygulanmasına ilişkin bir araştırma (tokat örneği) [Yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4. 5. 6 ve 7. sınıflar). Ankara.
• Nundy, S. (1999). The fieldwork effect: the role and impact of fieldwork in the upper primary school. International Research in Geographical and Environmental Education, 8(2), 190-198. doi:10.1080/10382049908667608
• Orion, N., ve Hofstein, A. (1994). Factors that influence learning during a scientific field trip in a natural environment. Journal of Research in Science Teaching, 31(10), 1097-1119. doi:10.1002/tea.3660311005
• Orion, N., Hofstein, A., Tamir, P., ve Giddings, G. J. (1997) Devolopment and validation of an instrument for assesing the learning environment of outdoor science activities. Science Education, 81, 161-171. doi: 10.1002/(SICI)1098-237X(199704)81:2<161::AID-SCE3>3.0.CO;2-D
• Öner, G., ve Öztürk, M. (2019). Okul dışı öğrenme ve öğretim mekânları olarak bilim merkezleri: sosyal bilgiler öğretmen adaylarının deneyimi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1-27. doi:10.17494/ogusbd.555135
• Özay, E. (2003). Ortaöğretim coğrafya eğitimi ve öğretiminde gezi-gözlem metodunun öğrenci başarısı üzerine etkisi ve diğer öğretim metodlarıyla karşılaştırılması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özgen, N. (2011). Fiziki coğrafya dersi öğretim metoduna farklı bir yaklaşım: gezi-gözlem destekli öğretim. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 373-388.
• Özkan, İ. (2009). Gezi-gözlem ve inceleme yönteminin 6.sınıf sosyal bilgiler programı ülkemizin kaynakları ünitesindeki öğrenci başarılarına etkisi [Yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Öztürk, C., ve Baysal, N. (1999). İlköğretim 4-5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumu. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(6), 11-20.
• Öztürk, M. (2014). Coğrafya eğitiminde araştırma. Pegem Akademi.
• Simmons, D. (1998) Using natural settings for environmental education: perceived benefits and barriers. Journal of Environmental Education, 29(3), 23-31. doi:10.1080/00958969809599115
• Singh, C. P. (1982). Managing resources for learning. N. J. Graves (Edt.), New unesco source book for geography teaching içinde (s 225 - 271). Longman/The Unesco Press.
• Şan, A. (2016). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde çevre gezilerinin etkililiği üzerine öğretmen görüşlerinin incelenmesi (antalya ili örneği) [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Şenyurt, S. (2014). Turkish primary students’ perceptions of geography. Journal of Geography, 113(4), 160-170. doi: 10.1080/00221341.2013.873477
• Şimşek, A., ve Kaymakçı, S. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin amacı ve kapsamı. A. Şimşek ve S. Kaymakçı (Edt.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s 1-13). Pegem Akademi.
• Tahiroğlu, M., ve Aktepe, V. (2015). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersi motivasyon ölçeği formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3). 907-932. : doi:7827/TurkishStudies.7944
• Tatar, N., ve Bağrıyanık, K. E. (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin okul dışı eğitime yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
• Tortop, H. S. (2013). Bilimsel alan gezisi tutum ölçeği adaptasyon çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 228-239.
• Türe, H. (2018). Sosyal bilgiler dersinde aile katılımına dayalı etkinliklerden yararlanma: bir eylem araştırması [Doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Türe, H., ve Deveci, H. (2021). Sosyal bilgiler dersinde aile katılımına dayalı etkinliklerden yararlanma: bir eylem araştırması. Eğitim ve Bilim, 46(205), 1-44. doi:10.15390/EB.2020.9719
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, R. (2012). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler derslerinde gezi gözlem yönteminin uygulanma durumunun incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Yorulmaz, E. (2016). Sosyal bilgiler dersi kapsamında okul dışı çevrelerin kullanımı: çorum yatılı arkeoloji müzesinde bir gün [Yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.