K-12 Beceri Eğitiminde Üst Düzey Düşünme Becerileri: Sosyal Bilgiler Dersi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 1 - K-12 BECERİ EĞİTİMİNDE TÜRKİYE PERSPEKTİFİ: KURAM VE UYGULAMA, 601 - 626, 25.12.2023

Sinan Arı , Celal Boyraz

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1309163

Cited By: 1

Öz

K-12 Beceriler Çerçevesi temelinde Sosyal Bilgiler dersi kapsamında üst düzey düşünme becerilerinin incelendiği bu çalışmada analitik araştırma deseni benimsenmiştir. Araştırmanın ilk veri kaynağı Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (2018) olup diğer veri kaynakları güncel okutulan sosyal bilgiler ders kitaplarıdır. Araştırmada öncelikli olarak dersin kazanımları her iki araştırmacı tarafından yenilenmiş Bloom taksonomisi bağlamında incelenmiş ve hangi üst düzey düşünme becerisine yönelik olduğu kararlaştırılmıştır. Ardından üst düzey düşünme becerileri ile eşleştirilen kazanımların ders kitaplarında nasıl yer aldığı incelenmiştir. Verilerin analizi sürecinde her iki araştırmacı tarafından kontrol listeleri ile ulaşılan sonuçlar karşılaştırılmıştır. Uyum değeri hesaplandıktan sonra kazanımlar üzerinde tek tek tartışmalar gerçekleştirilerek üst düzey düşünme becerileri üzerine fikir birliğine varılmıştır. Tüm bu sürecin sonunda veriler betimsel analiz yapılarak çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre üst düzey düşünme becerilerinin yetersiz olduğu ve öğrenme alanlarına göre dengeli bir dağılım olmadığı, kitaplarda yer alan etkinliklerin, hazırlık ve değerlendirme sorularının üst düzey düşünme becerilerini yansıtmada yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Kitaplarda yer alan etkinlik sorularının genelde çıkarım yapma, karşılaştırma gibi bütünleşik becerileri yansıttığı görülmüştür. Araştırma sonunda program güncelleme çalışmalarında kazanım beceri eşleştirilmesinin yapılmasına, öğrenme alanlarına göre üst düzey düşünme becerilerinin dengeli dağılımına ve ders kitaplarının bu noktalara dikkat edilerek hazırlanması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, beceri eğitimi, üst düzey düşünme, ders kitabı, öğretim programı

Kaynakça

• Baş, Ö. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında eleştirel düşünme becerisinin yeri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Barr, R., Barth, J. L., and Shermis, S. S. (2013). Sosyal bilgilerin doğası. (Çev: C. Dönmez) Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bayrak-Özmutlu, E. (2020). Sosyal bilgiler alanı öğretim programlarına ait kazanımların zihinsel beceriler temelinde gösterdiği dağılımın incelenmesi. Turkish Studies - Education, 15(1), 15-32. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.40359
• Boyraz, C. (2022). Sosyal bilgiler öğretiminde çocuklar için felsefe (P4C) uygulamaları. Değirmenci, Y. ve Çevik Kansu, C. (Edt.), İlkokullarda uygulama temelli sosyal bilgiler öğretimi (s 71-89) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Boyraz, C. ve Türkcan, B. (2022). İlkokul sınıflarında neler oluyor? Düşünme becerileri üzerine bir durum çalışması. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 1-30. https://doi.org/10.18039/ajesi.848472
• Büyükalan-Filiz, S., and Baysal, S. B. (2019). Analysis of social studies curriculum objectives according to revised Bloom taxonomy. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 20(1), 234-253. DOI: 10.17679/inuefd.435796
• Demir, A. Y., and Özyurt, M. (2021). Investigation of social studies curriculum and coursebooks in the context of 21st century skills, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 22(2), 1254-1290. DOI: 10.17679/inuefd.867905
• Dilekli, Y. (2019). Etkinliklerle düşünme öğretimi. Pegem Akademi
• Doğan, İ. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında temel beceriler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Doğanay, A. (2019). Üst düzey düşünme becerilerinin öğretimi. Doğanay, A. (Edt.), Öğretim ilke ve yöntemleri (s 329-376) içinde. Pegem Akademi. https://ws1.turcademy.com/ww/webviewer.php?doc=76469
• Fisher, R. (2006). Thinking about me: me-cognition, Teaching Thinking, 20(1), 50–55
• Gezer, M. ve İlhan, M. (2015). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımları ile ders kitabı değerlendirme sorularının solo taksonomisine göre incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (29), 1- 25.
• Halimah, L., Subekti, E. S., Hidayah, Y. and Kartika, D. (2020). Improving critical thinking ability through social studies learning. International Journal of Multudisciplinary and Current Educational Research, (2) 4, 132-144.
• Hayırsever, F. ve Kısakürek, M. A (2019). Sosyal bilgiler ders kitabının öğrencilere eleştirel düşünme becerisini kazandırması açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies-Educational Sciences,(14) 3, 627-646.
• Hayta, A. (2022). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarındaki etkinliklerin sosyal bilgiler öğretim programındaki beceriler bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kanat, H. (2023). Sosyal bilgilerde beceri temelli öğretim uygulamalarının akademik başarıya ve beceriye etkisi: meta analiz çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge University Pres.
• McMillan, J.H. (2004). Educational research: Fundamentals for the consumer. Pearson Education.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi. (S. Akbaba-Altun ve A. Ersoy, Çev.), Pegem Akademi Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEBa]. (2018). Fen bilimleri dersi 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 sınıflar öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEBb]. (2018). Sosyal bilgiler dersi 4, 5, 6 ve 7. sınıflar öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2023). K-12 Beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli. Milli Eğitim Bakanlığı. National Council For The Social Studies (NCSS). (1994). Expectations of excellent: cirriculum standarts for the social studies. ERİC.
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. SAGE Publications.
• Ovacık, S. (2023). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler öğretim programının ve uygulamaların öğrencilere üst düzey düşünme becerileri kazandırma durumlarının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Özkaral, T. C. (2019, 3-5 Ekim). 7.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi [Sözlü bildiri]. II. Uluslararası Coğrafya Eğitim Kongresi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Öztürk, C. (2015). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (s1-31) içinde. Pegem Akademi.
• Öztürk, C. (2012). Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, C., Keskin, S. ve Keskin Y. (2004). İlköğretim okulu 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler derslerinde materyal/teknoloji kullanım durumu. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 19, 107-120
• Presseisen, B. Z. (1984). Thinking skills: Meanings, models and materials, Research for Better Schools.
• Yavuz, Y. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının yaratıcı düşünme bağlamında incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yatri, I., Boeriswati, E., and Bintoro, T. (2023). Promoting students’ critical thinking skills on social studies in primary school: TPACK based instructional media. International e-Journal of Educational Studies, 7 (14), 407-415. https://doi.org/10.31458/iejes.1262669
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.