Osmanlı Süreli Çocuk Yayınlarında Çocukluk ve Eğitim Anlayışı "Çocuk Dostu" Örneği

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 243, 1415 - 1438, 01.08.2024

Ali Gurbetoğlu

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1249808

Öz

Çocuk Dostu (1914), Türkiye’de okulöncesi kademesi çocukları için çıkarılan ilk çocuk dergisidir. Dergi tarihsel malzeme olarak dönemin imkanlarını ve çocukluk anlayışını yansıtması yanında Türk çocukluk tarihi açısından da önemli bir belgedir. Dergi araştırmacılarca genel değerlendirmelerin dışında geniş bir incelemeye tabi tutulmamıştır. Dönemin eğitim anlayışı ve çocuk paradigmasını anlama açısından, dergi içeriğinin incelenmesi önemlidir. Nitel araştırma yönteminin uygulandığı çalışmada çocukluk kavramı, çocuklara yönelik süreli yayınların işlevleri ve dönemin çocuk dergiciliği kısaca incelenmiş, derginin eğitim açısından önemi değerlendirilmiştir. Biçimsel açıdan derginin yayın bilgileri, hedef kitlesi, amacı-önemi, içerik açısından da görselliği, başlıca konuları eğitici-öğretici yönü incelenmiştir. İncelemede derginin tüm sayıları kullanılmıştır.
Derginin genel söylemi, çocuğa görelik boyutu, amaç-içerik uyumu, içerdiği sakıncalı mesajlar değerlendirilmiştir. İçerikten, hedef kitlenin bilgi sahibi, araştırmacı, azimli, girişimci, dürüst, çalışkan, paylaşımcı ve vatansever duygularla yetiştirilmesinin hedeflendiği görülmüştür. Çağdaşı diğer çocuk dergilerine göre dönemin olumsuz şartlarından kaynaklı pedagojik sakıncalardan önemli ölçüde uzak durmayı başarmıştır. Biçim ve içeriğiyle çağdaş çocuk yayıncılığı anlayışıyla uyumlu olduğu görülmüştür. Çocuklara sunduğu içeriklerle bir yönüyle çocuk merkezci diğer yönüyle geleceğin yetişkini anlayışını sergilemiştir. Bu bakımdan “Romantik” ve “Protestan” çocukluk anlayışından etkilenerek iki kulvarda gelişmiş olan 20.yüzyıl çocuk paradigmasına uyumlu bir yayın olduğu söylenebilir. Dergi ait olduğu dönemin çocuk yetiştirme imkanları ile model insan anlayışı konusunda kanaat oluşturmaya yardımcı bir belge nitelindedir. Bu bakımdan çalışmanın Türk eğitim ve çocukluk tarihi literatürüne önemli katkısı olacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, eğitim, okulöncesi, çocukluk, dergi, süreli yayın

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2019). Türk eğitim tarihi. Pegem Yayınları.
• Akyüz, Y. (1978). Okula gazete sokan öğretmen Ali Süavi ve günümüz eğitiminde benzer girişlimler. Belleten, 42 (167), 437-445.
• Çepni, S. (Edt.) (2005). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. Pegem Yayınları.
• Çocuk Dostu (1330/1914). Necm-i İstikbal Matbaası.
• Çocuk Duygusu (1329/1913). Nefaset Matbaası.
• Çocuk Dünyası (1329/1913). Matbaa-i Kader.
• Dura, C. (2005). Düşünme, araştırma yazma. Ekin Kitabevi.
• Ekiz, D. (2003. Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Anı Yayıncılık.
• Gurbetoğlu, A. (2021). II. Mahmut’un temel eğitimin zorunluluğuna ilişkin 1824 tarihli Talim-i Sıbyan Fermanı’nın çocuk hakları açısından incelenmesi. Turkish Studies. 15 (5), 2333-2356.
• Gurbetoğlu, A., ve Atlı, S. (2014). Kazım Nami Duru’nun okul öncesi eğitime katkıları ve Çocuk Bahçesi Rehberi adlı eserinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1), 225-243.
• Gurbetoğlu, A. (2007). II. Meşrutiyet Döneminde yayımlanan çocuk dergilerinin eğitim açısından incelenmesi (1908–1918) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gürsoy, Ü. (1999). II. Meşrutiyet Dönemi dergileri üzerine bir araştırma. Bizim Büro Basımevi.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de basın. İletişim Yayınları.
• Kür, İ. (1991). Türkiye’de süreli çocuk yayınları. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Nüzhet, S. (1931). Türk gazeteciliği. Devlet Matbaası.
• Okay, C. (1999). Eski harfli çocuk dergileri. Kitabevi Yayınları.
• Över, S. (2013). Çocuk Dostu isimli eski harfli çocuk dergisinin yeni alfabeye aktarımı ve incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Şimşek, H. (2002). Tanzimat ve Mutlakıyet Dönemi çocuk dergilerinin eğitim açısından incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, H. (2001). XIX. yüzyıl çocuk dergiciliği ve eğitsel işlevleri üzerine. Milli Eğitim Dergisi, 151. Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatı eleştirel bir bakış. Kök Yayıncılık.
• Tan, M. (1994). Çocukluk: dün ve bugün. Onur, B. (Edt.), Toplumsal tarihte çocuk. (s 11-30 ). Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Taşdelen, V, Tuncer, B. (2017). Okul öncesi dönemdeki öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme düzeyleri. Türk- İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi (TİDSAD) 4 (13), 523-565.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.