Analysis of Career Advancement in Teaching Profession in Terms of School Climate and Teacher Performance

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 248, 1905 - 1950, 01.11.2025

Serdar Bozan , Sevim Öztürk

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1563704

Öz

In this study, the aim is to evaluate the advancement in the teaching profession in terms of school climate and teacher performance. The research was conducted using a relational screening model, which is one of the quantitative research methods.The population of the research consists of public schools of all levels and types in the province and districts of Mardin; the sample consists of 134 school administrators and 961 teachers working in these institutions during the 2022-2023 academic year. Criterion sampling and maximum variation sampling methods were used in determining the sample. The data related to the research were collected with three scales developed by the researcher. Opinions on the promotion regulation in the profession were found to be "moderately agree"; opinions on the school climate created by career steps were found to be "slightly agree"; and opinions on the performance of teachers promoted in career steps were found to be "moderately agree". It was determined that participants' views on the promotion regulation in the profession differed significantly in terms of the method of obtaining a career, gender, educational status, job title, and career title variables. While there was a positive and "moderate" significant relationship between participants' perceptions of the promotion regulation in the profession and their perceptions of the school climate, there was also a positive and "moderate" significant relationship between their perceptions of the promotion regulation and teacher performance. It was found that the promotion regulation in the profession is a significant predictor of both the school climate and teacher performance. At the end of the research, it was seen that the promotion regulation in the profession is an important practice in terms of school climate and teacher performance. Based on this finding, it is deemed necessary to implement the advancement in career steps in the form of training based on professional and personal development rather than being exam-based, and to improve the personal rights according to the titles in the career steps.

Anahtar Kelimeler

Career advancement , teacher career step , school climate , teacher performance

Öğretmenlik Mesleğinde Yükselmenin Okul İklimi ve Öğretmen Performansı Açısından Analizi

Öz

Bu araştırmada amaç, öğretmenlik mesleğinde yükselmenin okul iklimi ve öğretmen performansı açısından değerlendirilmesidir. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma evrenini Mardin ili ve ilçelerinde bulunan her kademe ve türdeki kamu okulları oluştururken; örneklemini bu kurumlarda 2022-2023 eğitim ve öğretim yılında çalışmakta olan 134 okul yöneticisi ve 961 öğretmen oluşturmuştur. Örneklemin belirlenmesinde ölçüt örnekleme ve maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmaya ilişkin veriler araştırmacı tarafınca geliştirilen üç ölçek ile toplanmıştır. Çalışma ile meslekte yükselme düzenlemesine ilişkin görüşler “orta düzeyde katılıyorum”; kariyer basamaklarının oluşturduğu okul iklimine ilişkin görüşler “az katılıyorum”; kariyer basamaklarında yükselen öğretmen performansına ilişkin görüşler “orta düzeyde katılıyorum” düzeyinde tespit edilmiştir. Meslekte yükselme düzenlemesine ilişkin katılımcı görüşlerinin kariyer elde etme yöntemi, cinsiyet, öğrenim durumu, görev unvanı, kariyer unvanı değişkenleri açısından anlamlı farklılaştığı tespit edilmiştir. Meslekte yükselme düzenlemesine ilişkin katılımcı algıları okul iklimi algıları arasında pozitif yönde ve “orta düzeyde” anlamlı bir ilişki görülürken, öğretmen performansı algıları ile arasında da pozitif yönde ve “orta” düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Meslekte yükselme düzenlemesinin hem okul ikliminin hem de öğretmen performansının anlamlı bir yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonunda, meslekte yükselme düzenlemesinin okul iklimi ve öğretmen performansı açısından önemli bir uygulama olduğu görülmüştür. Bu bulguya dayalı olarak, kariyer basamaklarında ilerlemenin, sınava dayalı olmaktan ziyade mesleki ve kişisel gelişmeye dayalı eğitimler şeklinde gerçekleştirilmesi ve kariyer basamaklarında yer alan unvanlara göre özlük haklarının geliştirilmesi gerekli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Meslekte Yükselme , öğretmen kariyer basamakları , okul iklimi , öğretmen performansı

Etik Beyan

Araştırmanın etik kurul izni, 12.01.2023 tarih 1. Oturum, 8 sayılı karar ile İnönü Üniversitesi- Etik Kurulundan alınmıştır.

Kaynakça

• Akyürek, M. İ. (2020). Okullarda okul iklimi: Temel eğitim örneği. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi. 9(17), ss.1-22.
• Akyüz, Y. (2001). Başlangıçtan 2001’e Türk eğitim tarihi. Alfa Kitabevi.
• Altunışık, B. (2010). Öğretmenlerin kariyer hedeflerinin eğitim kurumlarındaki kariyer yönetimi uygulamalarına yansıması üzerine öğretmen algıları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Arslan, S. (2019). Ortaokullarda örgütsel iklim ile öğretmen performansı arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Ashton, P., & Crocker, L. (1987). Systematic study of planned variation: The essential focus of teacher education reform. Journal of Teacher Education, May-June, 2-8.
• Aydın, B. (2007). Öğretmenlik mesleğindeki kariyer basamaklarına ilişkin öğretmen görüşleri ve bu görüşlerin bireysel değişkenlere göre incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Aydoğan, M., Leflef, S., & Özcan, D. (2024). Yeni öğretmenlik kariyer basamakları: Bir karma desen çalışması. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Dergisi, 6(1), 53-73. https://doi.org.10.46423/izujed.1389551
• Baş, B., Kibar Furtun, M. V., Kapusızoğlu, F., & Ulu Aslan, E. (2023). Öğretmenlik kariyer basamakları ve yazılı sınavına ilişkin Türkçe öğretmenlerinin görüşleri: Neyi, nasıl algılıyor, yorumluyor ve öneriyorlar? Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(1), 159-177.
• Boydak, M. Ö., & Kaya, K. (2009). İlköğretim kurumlarında görev yapan öğretmen ve yöneticilerin kendilerini yenileme ve kariyer basamaklarında yükselme sistemi ile ilgili görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 97-112.
• Büyükgöze, H., & Özdemir M. (2017). İş doyumu ile öğretmen performansı ilişkisinin duygusal olayla kuramı çerçevesinde incelenmesi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1),, s. 311-325.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (22. baskı). Pegem Yayınları.
• Canlı, S. (2016). Okul müdürlerinin öğretmenlere güvenin okul iklimine etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Cımbız, A. T., & Küçüker, E. (2015). Öğretmenlik kariyer basamakları uygulamasının okuldaki etkilerine ilişkin öğretmenlerin görüşü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 689-701.
• Cohen, J., Mccabe, E. M., Michelli N. M., & Pickeral, T. (2009). School climate: Research, policy, practice, and teacher education. Teachers College Record, 111(1), 180-213.
• Çağlayan, E. (2014). Okul binaları ve örgüt iklimi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Çalık, T. ve Kurt, T. (2010). Okul iklimi ölçeğinin geliştirilmesi (SCS). Eğitim ve Bilim, 35(157), 167-180.
• Çevik, M. N. (2022). Okulların örgüt yapısıyla örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide okul ikliminin aracı rolü [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çınar, U. (2022). Okullardaki okul iklimi ile öğretmenlerin performans düzeyleri arasındaki ilişkileri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 9 (31), 202- 223.
• Çobanoğlu, F., & İlkin, A. (2023). Öğretmenlerin yenilenen kariyer basamakları uygulaması hakkındaki görüşleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (14), 155-173.
• Dağ, S. (2020). Okul yöneticisi ve öğretmenlerin benimsedikleri felsefi yaklaşım ile okul iklimi ve öğrenci davranışlarının kontrol etme eğilimi arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dağal, A. B. (2012). Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin performanslarının 360 derece geri bildirim yoluyla değerlendirme. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Darling-Hammond, L. (2000). Teacher quality and student achievement. Education Policy Analysis Archives, 8(1), 1-44.
• Darling-Hammond, L., Wei, R. C., & Johnson, C. M. (2009). Teacher preparation and teacher learning: A changing policy landscape. In G. Sykes, B. Schneider & D. N. Plank (Eds.). Handbook of education policy research, (pp. 613-637). American Educational Research Association & Routledge.
• Demir, S. B. (2011). Öğretmen kariyer basamakları uygulamasının öğretmenler tarafından değerlendirilmesi. Journal of Education and Humanities: Theory and Practice, 2(3), 53-80.
• Demirdöven, İ.H. (2011). Meslek etiklerindeki sorunların kaynağı üzerine. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 16, 47-52.
• Deniz, B. (2009). Kariyer basamakları uygulamasının öğretmen motivasyonuna etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Deniz, B. (2021). Öğretmen algılarına göre örgütsel destek, örgütsel sinizm ve öğretmen performansları arasındaki ilişkini incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Dilbaz Sayın, S. S. (2017). Okul iklimi ile öğretmen performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Dilekçi, Ü., & Nartgün, Ş. (2020). Öğretmenlerin öznel kariyer başarılarına ilişkin algıları: Bir karma yöntem çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 680-704. https://doi.org/10.17240/ aibuefd.2020.20.52925-664924
• Diktaş Yılmaz, D. (2019). Öz yeterlik ve kariyer ilişkisi: Pendik ilçesi eğitimcileri örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Erdoğmuş, N. (2003). Kariyer geliştirme: Kuram ve uygulama. Nobel Yayın Dağıtım.
• Ergün, M. (1987). Atatürk devri Türk devrimi. D.T.C. Fakültesi Yayınları.
• Ferguson, P., & Womack, S.T. (1993). The impact of subject matter and education coursework on teaching performance. Journal of Teacher Education, 44(1), 55-63.
• Fitria, H. (2018). The influence of organizational culture and trust through the teacher performance in the private secondary school in Palembang. International Journal of Scientific & Technology Research, 7(7), 82-86.
• Fitria, H., Mukhtar, M., & Akbar, M. (2017). The effect of organizational structure and leadership style on teacher performance in private secondary school. International Journal of Human Capital Management, 1(2), 101-112. https://doi.org/10.21009/IJHCM.01.02.12
• Fraenkel, J.R., & Wallen, N.E. (2009). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Gedikoğlu, T., & Tahaoğlu, F. (2010). İlköğretim okullarının örgüt iklimi: Gaziantep ili Şahinbey ve Şehitkâmil ilçeleri örneği. Millî Eğitim Dergisi. 186, 38-55.
• Göcen, G. & Kaya, Z. (2014). İmam-hatip liselerinde çalışan öğretmen ve yöneticilerin okul iklim algısı ve bu algıya etki eden faktörler: İstanbul örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 67- 102.
• Gülden, B., & Kaplan, K. (2023). Türkçe öğretmenlerinin öğretmenlik kariyer basamaklarında yükselme yönetmeliği ile ilgili görüşleri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 13-31. https://doi.org.10.51531/ korkutataturkiyat.1251782
• Gündoğdu, K., & Kızıltaş, E. (2008). Kariyer basamaklarında yükselme sistemi ve sınavına ilişkin uzman öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (55), 363-388.
• Hatipoğlu, A., & Kavas, E. (2016). Veli yaklaşımlarının öğretmen performansına etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 1012-1034.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2013). Multivariate data analysis: Pearson Education Limited.
• Hoy, W. K., & Miskel, C.G. (2012). Educational administration: Theory, research and practise. (7th ed.). (Translation Editor: Selahattin Turan). Nobel Publication.
• Karasar, N., 2009. Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaplan, İ., & Gülcan, M. G. (2020). Öğretmen kariyer basamaklarının oluşturulmasına ilişkin görüşlerin incelenmesi: Karma yöntem araştırması. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 380-406. https://dx.doi. org/110.30855/gjes.2020.06.03.007
• Kavgacı, H. (2010). İlköğretimde örgütsel iklim ve okul-aile ilişkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Keskin, C., & Gedik, Ş. (2024). Okul yöneticileri ve öğretmenlerin öğretmenlik kariyer basamakları uygulamasıyla ilgili algıları. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 59 , 689-708.
• Küçüker, E. (2000). Millî eğitim bakanlığı merkez örgütünde eğitim uzmanı ve uzman yardımcısı istihdamında karşılaşılan sorunlar [Yayımlanmamış yüksel lisans tezi] Ankara Üniversitesi.
• Limon, İ. (2019). Eğitim örgütlerinde değişim yorgunluğu, eğitim politikaları bağlamında moral yitimi ve iş performansı arasında ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Maya, İ., & Taştkin, S. (2018). Öğretmenlerin mesleki gelişim uygulamaları açısından pısa’da başarılı bazı ülkeler ile Türkiye’nin karşılaştırılması. Turkish Studies, 3(11), 909-932.
• Memduhoğlu, H. S., & Şeker, G. (2010). Öğretmenlerin algılarına göre ilköğretim okullarının örgütsel iklimi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 1-26.
• Ordu, A. (2016). Lise öğretmenlerinin iş doyumları ve bireysel performansları arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(36), 1-19.
• Otrębski, W. (2022). The correlation between organizational (school) climate and teacher job satisfaction—The type of educational ınstitution moderating role. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(11), 6520. https://doi.org/10.3390/ijerph19116520
• Özdemir, M., & Gören, S.Ç. (2017). Psikolojik güçlendirme, liderlik uyumu ve öğretmen performansı ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı rolü. İlköğretim Online, 16(1), 342-353.
• Özdemir, M., & Yirmibeş A. (2016). Okullarda liderlik ekibi uyumu ve öğretmen performansı ilişkisinde iş doyumunun aracı etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 323.
• Özdemir, T. Y., Doğan, A., & Demirkol, M. (2022). Öğretmenlik kariyer basamakları hakkında öğretmen görüşleri. Uluslararası Sosyal Alan Araştırmaları Dergisi, 11(2), 53-67.
• Özgenel, M., & Aktaş A. (2020). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin öğretmen performansına etkisi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(2), 1-18.
• Pınar, M.A., & Dönel Akgül, G. (2023). Fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmenlikte kariyer basamaklarında yükselme sistemine ilişkin görüşleri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 9 (1), 36-47. https://doi.org/10.24289/ijsser.1181614
• Polat, Ş. (2019). Öğretim doyumu ve iş performansı ilişkisinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 641-651.
• Schacter, J. (2000). Teacher performance-based accountability: Why, what and how?John Milken Family Foundation.
• Schlaffer, J. J. (2006). Elementary teachers’ and principals’ perceptions of school climate [Unpublised doctoral dissertation]. Widener University.
• Seyidoğlu, Y. (2020). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterlikleri ile öğretmen performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Sincer, S. (2021). Öğretmen performansı, örgütsel sadakat ve karizmatik liderlik arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Suvacı, B. (2020). Kariyer Yönetimi. H.Z. Tosun ve D. Paşaoğlu Baş,İnsan kaynakları yönetimi içinde (221-141). Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Stoyanova, S. (2017). Bulgarian teachers’ career motivators. Problems of Psychology in The 21 Century, 10(2), 85-97. https://doi.org/10.33225/ ppc/16.10.85
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics. (5th ed.) Pearson Education.
• Taşkaya, S. M. (2007). Eğitimde niteliğin artırılması ve öğretmenlerin statüsünün iyileştirilmesinde kariyer basamaklarının değerlendirilmesi: Konya ili örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu (2023). Türk dil kurumu sözlüğü, Meslek. https://sozluk.gov.tr/
• Tokgöz, G., & Tokgöz, T. (2022). Beden eğitimi öğretmenlerinin öğretmenlik kariyer basamakları sınavına yönelik sınav kaygısı düzeylerinin incelenmesi. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 131-142.
• Tosuntaş, Ş. B. (2017). Öğretmenlerin etkileşimli tahta kullanımına etki eden faktörler ve öğretmen performansına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Ural, İ. (2007). Kariyer basamaklarında yükselme uygulamasına ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Usop, A. M., Askandar, D. K., Langguyuan-Kadtong, M., & Usop, D. A. S. O. (2013). Work performance and job satisfaction among teachers. International Journal of Humanities And Social Science, 3(5), 245-252.
• Veziroğlu Çelik, M. (2014). Okul öncesi eğitimde örgütsel iklimin öğretmen performansına etkisi, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi. Ankara
• Yüner, B. (2018). Okul yönetişimi ile okul iklimi arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Zeyrek, A. O. (2008). Milli eğitim bakanlığı 2005 öğretmenlik kariyer basamakları yükselme sınavında öğretmenlerin başarı durumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.