HORASAN’DAN KESKİN’E BİR ÇIĞLIK: MUHARREM ERTAŞ “Kırat Bozlağı’nın Çok Katmanlı Analizi Üzerinden Orta Asya’dan Anadolu’ya Âşıklık Geleneğinin İzini Sürmek”

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 122, 76 - 93, 01.07.2019

Cenk Güray , İsmet Karadeniz

Öz

Abdal toplumu ve sürdürdükleri kültürel gelenekler Anadolu’da yoğunlukla XI. yüzyıldan itibaren yoğunlaşan Türkmen iskânının etkilerini günümüze kadar taşıyan en önemli sosyal olgulardan biri
olarak öne çıkmaktadır. Gerek temsil edilen evren ve insan tasavvuru, gerekse bu tasavvuru yansıtma
kabiliyetine sahip müzik gelenekleri Abdal toplumunu ve Orta Asya’dan Anadolu’ya aktarılan kadim
âşıklık geleneğine mensup şair müzisyenleri Anadolu’ya ait hafıza kültürünün en eski unsurlarından
biri kılmaktadır. Âşıklık geleneğinin simge-sembol dünyası, sözlü edebiyat geleneği, ezgisel ve ritmik
yapı ile müzikal form özelliklerinden oluşan dört değişik ancak birbirleriyle irtibatlı düşünsel katman
aracılığıyla üretilip aktarılan ve Abdal âşıklarının söz ve sazlarında somutlaşan bu kültürün müzikal
örnekleri, söz konusu hafıza kültürünün güncel çıktıları olarak ayrıca değer kazanmaktadır. Muharrem Ertaş; Abdal toplumunun son yüzyıldaki en önemli müzik temsilcilerinden biri olması, Orta Asya
âşıklık gelenekleriyle kurduğu irtibat, yaratıcı ve ustalıklı icrasının içinde bu geleneğin olağanüstü
ezgi ve form çeşitliliğine yaptığı göndermeler ve tarihsel gelenek ile kurduğu mitolojik bağ gibi sebeplerden dolayı kadim Türkmen geleneklerinin Orta Asya’dan Anadolu’ya taşıdığı müzik kültürüne
dair en önemli kaynaklardan biridir. Bu sebepten dolayı Muharrem Ertaş’ın aktardığı eserlerle ilgili
yapılabilecek çalışmalar Orta Asya ve Anadolu arasında âşıklık geleneği üzerinden edebî ve müzikal
bir irtibat kurabilmeyi mümkün kılacaktır. Bu çalışmada önerilen dört aşamalı analiz modeli, âşıklık
geleneğini temel alan müzik kültürünün yukarıda ifade edilen dört unsurunu eş zamanlı olarak inceleme imkânını var ederek, âşıklık kültürünün üretim ve aktarım yöntem ve yaklaşımlarına yönelik bilgi
üretebilme şansını ortaya çıkarmaktadır. Sonuçların Anadolu insanı için geçmişini tahayyül etme ve
bu geçmişe dayalı bir geleceği tasavvur etme yollarını açabilmesi umut edilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Muharrem Ertaş, abdal, bozlak, Kırat Bozlağı, analiz

Kaynakça

• Altay, Halife. Anayurttan Anadolu’ya. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
• Altaylı, Seyfettin. Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü - Cilt 1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Altınok, B. Yaşar. “Abdallar ve Neşet Ertaş”. Türk Yurdu, 306 (2013): 30-33.