Intertextuality Between Female Poets in 19th Century Classical Poetry

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 123, 111 - 123, 29.09.2019

Özge Öztekin

Öz

Female poets are encountered in every period of classical Turkish poetry. The number of female poets has increased even more in 19th century. Leylâ Hanım, Şeref Hanım, Sırrî Hanım, Nakıyye Hanım, Âdile Sultan, Ayşe İsmet Hanım, Ferîde Hanım, Çeşm-i Âfet Hanım are some of these poets. They are added to the existing chain of tradition and created a space that is unique to them. Female poets have included both the previous and contemporary women poets in their works (‘divan’s). These poets will be the subject of this article in the intertextual dimension. Intertextuality is one of the methods of literary criticism. It covers the exchange between two or more texts. This intertextual exchange becomes open or closed. Texts (parts, words, etc.) that a writer/poet gets from another writer/poet for a certain purpose are reproduced every time in a new time and space with semantic or formal transformations. ‘Telmih’, ‘Tazmin’, ‘Musammat’ and ‘Nazire’s are smilar to the concept of intertextuality. In this respect there are many studies on intertextual relations in Divan Poetry. This article will show the intertextual relations between female poets in the 19th century Classical Poetry. While the sampling area was being created, eight female poets were reached. It was determined that six of them gave materials related to the subject. The intertextual exchange between female poets takes place through ‘telmih’, ‘nazire’, ‘tahmis’, ‘müstezad’ via ‘reference’, ‘citation’, ‘re-writing’, ‘paratextualite’, ‘architextualite’. These elements are arranged sometimes one by one and sometimes a few together. Selected poems carry clear traces of intertextuality among female poets in classical literature of the period.

Anahtar Kelimeler

19th century classical Turkish poetry, intertextuality, female poets

XIX. Yüzyıl Şiirinde Metinlerarasılığın Kadınlararası Hâli

Öz

Klasik Türk şiirinin her döneminde şair kadınlara rastlanmaktadır. XIX. yüzyıla gelindiğinde, şiir söyleyen ve divan sahibi olan kadınların sayı olarak daha da arttığı görülür. Leylâ Hanım, Şeref Hanım, Sırrî Hanım, Nakıyye Hanım, Âdile Sultan, Ayşe İsmet Hanım, Ferîde Hanım, Çeşm-i Âfet Hanım söz konusu şairelerden bazılarıdır. Şiirleriyle bir yandan geleneğin kurulu zincirine eklemlenirken, bir yandan da kendilerine özgü bir alan yaratmışlardır. Divanlarındaki birçok beyitte hem kendilerinden önceki kadın şairleri anmışlar, hem de kendi çağdaşları olan şair kadınlara yer vermişlerdir. Bu durum, XIX. yüzyıl klasik Türk şiirinde -âdeta bir grubun temsilcisi olarak- kendilerini nasıl konumlandırdıklarını da göstermektedir. Var olan düzenin ileri halkaları olarak düşünülebilecek kadın şairler, bu makaleye metinlerarası boyutta konu olmaktadır. Yazınsal eleştiri yöntemlerinden biri olarak metinlerarasılık, iki ya da daha fazla metin arasındaki açık ve/veya kapalı alışverişleri kapsar. Bir yazarın/şairin başka bir yazardan/şairden belli bir amaçla aldığı metinler (parça, sözcük vb.) anlamsal veya biçimsel dönüşümlerle her defasında yeni bir zaman ve uzamda yeniden üretilir. Klasik şiirde de en çok nazireler, hatta telmih tazmin ve bazı musammatlar da sahip oldukları niteliklerle metinlerarasılık kavramını karşılarlar. Nitekim Divan şiirinde metinlerarası ilişkiler üzerine yapılmış pek çok bilimsel inceleme mevcuttur. Bu makale ise, özel olarak XIX. yüzyıl şiirindeki metinlerarası ilişkilerin kadınlararası hâlini göstermeye çalışacaktır. Örneklem alanı oluşturulurken sekiz kadın şairin divanına ulaşılmış, bunlardan altı tanesinin konuyla ilgili malzeme verdiği tespit edilmiştir. Şair kadınlar arasındaki metinlerarası alışveriş, telmih nazire tahmis müstezad yoluyla, ortakbirliktelik ilişkileri (gönderge, alıntı), yenidenyazma işlemi ve yanmetinsellik ile üstmetinsellik üzerinden gerçekleşmektedir. Bu unsurların tek tek yer aldığı örnekler olduğu gibi, birkaçının bir arada olduğu örnekler de görülmektedir. Seçilen şiirler, çağın klasik edebiyatındaki bu kadınlararası alanda meydana gelen metinlerarası alışverişlere dair belirgin izler taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

XIX. yüzyıl klasik Türk şiiri, metinlerarası ilişkiler, kadınlararasılık

Kaynakça

• Açıl, Berat. “Sırrî Râhile Hanım ve Divanı”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 2005.
• Aktulum, Kubilay. Metinlerarasılık / Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları, 2011.
• Çağlayan, Bünyamin. Baharzâde Ferîde Hanım Divanı. Ankara: Çağhan Ofset, 2006.