Dabbe Zehr-i Cin Filminin Türk Halk Bilimiyle Bağlantılılığının Charles Sanders Peirce'ın Göstergebilim Kuramıyla İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 124, 160 - 174, 15.12.2019

Berceste Gülçin Özdemir

Öz

Türk halk bilimi ile sinema arasında var olan ilişki birbiriyle oldukça bağlantılılık içermektedir. Bir kültüre ilişkin kodlar, o kültürü yansıtan sanat alanlarında kendini göstermektedir. Sinema kültürel kodların sıklıkla kullanıldığı bir sanatsal biçim olarak bu kodların toplumun imgeleminde yer etmiş yapılarını temsil edebilmektedir. Yönetmenler, içinde yoğruldukları kültürü izleyicilere aktarabilmek için basmakalıplaşmış kültürel kodlara gönderme yaparak, onlardan yararlanarak eserlerini üretmeyi seçebilirler. Sinema alanında üretilen eserlerde Türk izleyicisinin anlamlandırabileceği verilerden yola çıkarak filmleri izleyebilmeleri, filmlerde verilmek istenen bildirilerin algılanmasında etkili olduğu gibi, izleme deneyiminin içselleştirilmesi açısından da önem arz etmektedir. Bu bağlamda, Türk sinemasında korku filmi türü alanında üretim yaparken Türk izleyicisini korkutabilecek ögeler belirlenebilir ve bu ögelerle ilişkili konular izleyiciye sunulabilir. Çalışmada 2000’li yıllarda en çok gişe hasılatı yapan yerli korku filmi Dabbe Zehr-i Cin (2014) filmi göstergebilim kuramcılarından Charles Sanders Peirce’in üçlüklere dayalı göstergebilim kuramıyla incelenmiştir ve incelemede yer alan ögelerle, Türk halk biliminin kodlarında yer alan korku ögeleri arasında ilişkiler kurulmuştur. Bu yöntemin seçilmesindeki neden, korku filmi ögelerinin din ve kültürle olan ilişkisinde ortaya çıkan gösterge sistemlerinin anlamlandırılma sürecini anlaşılır hâle getirmektedir. Carl Gustav Jung’un bilinçaltı ve dinle ilişkilendirerek açıkladığı rüya ve sembollerle ilgili düşünceleri de bu kavramların farklı bir yaklaşımla anlamlandırılması için ve film incelemesine detaylı açıklamalar sunmak için kullanılmıştır. Jung’un yaklaşımının Peirce’dan farklı olması nedeniyle, Jung’un düşünceleri filmin anlamlandırılmasında ve sorgulanmasında çoklu okumaları olanaklı kılacağı için incelemede yer almaktadır. Çalışmanın amacında, Türk halk biliminin ögelerinden cin ögesinin korku filmi anlatısındaki sunumu incelenerek, din, kültür ve sinema arasındaki ilişkinin bağlantılılığına dikkat çekilmektedir. Sonuç kısmında ise, belirtildiği üzere din, folklor, sinema ve kültür arasındaki bağlantılı ilişki biçiminin Dabbe Zehr-i Cin filminde nasıl iç içe geçtiği üzerine çıkarımlar yapılmaktadır. Bu bağlamda, filmin 2014 yılında Türk izleyicisi tarafından neden çok izlenildiğine dair sorgulanan düşünceler sonuç kısmındaki bulgularda görünür hâle gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Korku filmi, göstergebilim, halk bilimi, cin, simge

Kaynakça

• Ateş, Ali Osman. Kur’an ve Hadislere Göre: Cinler ve Büyü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• Aristoteles. Poetika: Şiir Sanatı Üzerine. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Barthes, Roland. Göstergebilim İlkeleri. Çev. Berke Vardar, Mehmet Rifat. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.