Covıd-19 Küresel Salgın Dönemı̇ ve Sonrası Müze Etkı̇nlı̇klerı̇

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 127, 72 - 86, 21.09.2020

Pınar Kasapoğlu Akyol

Öz

İnsanlık tarihinde yaşanan pek çok olay veya gelişme tarihin akışını değiştirmiş ve “hiçbir şeyin eskisi gibi olmadığı” dönemlere neden olmuştur. Küresel salgın olarak isimlendirilen küresel salgın hastalıklar da bu olaylardan biridir. Tarihte görülen benzerlerine ek olarak, tüm dünyayı etkisi altına alarak milyonlarca insanın enfekte olmasına, yüz binlerce insanın ölümüne sebep olan SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organisation- WHO) tarafından 2020 yılında küre- sel bir küresel salgın olarak ilan edilmiştir. Bu küresel salgın karşısında alınan önlemler kapsamında hükümetler geçici süreyle okul, kütüphane, sinema, tiyatro, restoran, kafe ve müze gibi kamusal mekânlar ile sosyalleşme alanlarını kapatıp sokağa çıkma yasağı ilan etmişlerdir. Bu süreçten en çok etkilenen kurumların başında özellikle müzeler de bulunmaktadır. Bu alana bakıldığında hem müzecilik sektörünün hem de müze çalışanlarının ekonomik, psikolojik, toplumsal ve kültürel açılardan ciddi anlamda etkilendikleri görülmektedir. Bu etkilerin yaşanmakta olan şu anki sürecin yanı sıra, bundan sonraki dönemde de görüleceği anlaşılmaktadır. Salgın bir yandan küreselleşirken, yeni önlemler alma ve haber ağlarının da küresel düzeyde sürmesi yeni fırsatların ya- ratılması ve küresel çözümler de küreselleşirken bu sürecin sonuçları olarak okunabilir. Özellikle kültür ve eğitim sektörlerinde UNESCO’nun yürüttüğü çalışmalar açısından bakıldığında yaşanan krizi fırsata çevirmek gerektiği anlayışı ve bunun etrafında oluşan çaba görülebilmektedir. Dünya genelinde müzecilik çalışmalarının en önemli temsilcisi olan, UNESCO’nun teşebbüsü ile Paris'te 1946 yılında kurulan Uluslararası Müzeler Konseyi (International Council of Museum- ICOM), “Müzelerin sınırları yoktur, ağları vardır” mottosunu benimseyen uluslararası alanda müze profesyonellerinin oluşturduğu önemli bir kuruluştur. Bu kuruluş, müzelerin ihtiyaçlarına göre gelişen, küresel ağlar ve iş birliği programları aracılığıyla kamusal kültürel farkındalığı arttırmaktadır. ICOM tarafından yürütülen müzecilik çalışmalarına, küresel salgın sırasında ve sonrasında müzecilik ala- nında yaşanan veya gelecekte yaşanması olası gelişmelere dayanan çalışmalar da eklenmiştir. Uluslararası boyutta yürütülen, dünyanın doğal, somut ve somut olmayan kültürel mirasının, bugün ve gelecekte, araştırılması, korunması, devamlılığı ve iletişimine dayanan bu çalışmalar da küresel salgın sürecinde uygulanan karantina nedeniyle değişerek teknoloji odaklı bir hale gelmiştir. Müzecilik çalışmaları da zorunlu olan bu değişimlerden etkilenen alanlardan birisidir. Bu sürecin somut olmayan kültürel miras müzeciliği kapsamında yaşanabilecek sorunlar kadar, bu mirasın önemi ve gerekliliğini derinleştirdiğini de söyleyebiliriz. UNESCO Kültürden Sorumlu Genel Direktör Yardımcısı Ernesto Ottone tarafından “Kültürsüz bir dünya, geleceksiz bir dünyadır” sözüyle özetlenen bu durum ile özellikle somut olmayan kültürel mirasın aktarımının önemine vurgu yapılmıştır. Bu makalede, küresel salgının müzecilik çalışmalarını ne şekilde etkilediği, uluslararası alanda ICOM’un müzelerin kapılarını ziyaretçilerine kapatmak zorunda olduğu dönemde ne tür çalışmalar yaptığı; “yeni normal” olarak adlandırılan süreçte ve küresel salgın sonrasında müzecilik çalışmalarının ne şekilde değiştiği/değişeceği; ICOM’un, müzelerin, Ankara Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nin, müzecilik alanında çalışmalar yapan sivil toplum kuruluşlarının ve üniversitelerin resmi ağ sayfaları, sosyal medya paylaşımları, konu uzmanları ile birlikte düzenlenen webinarlar, seminerler, çalıştaylar, konferanslar aracılığıyla sunulmuş ve genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 küresel salgını, müzecilik, ICOM, UNESCO, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması (SOKÜM) Sözleşmesi

Kaynakça

• Aksoy, Suay (Mart 2020), https://icom.museum/en/covid-19/advocacy/museums-will-move-on-message-from-icom-president/, (Erişim tarihi: 21.03.2020).
• ________ . (19 Ocak 2020), https://icom.museum/wp-content/uploads/2020/02/Museum-definition_the-way-forward_EN.pdf., (Erişim tarihi: 20.02.2020).
• ________ . (21 Haziran 2020), https://icom.museum/en/news/farewell-note-from-president-suay-aksoy%e2%80%a8/, (Erişim tarihi: 21.06.2020).
• Ankara Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi Youtube Kanalı: https://www.youtube.com/channel/UCKcCBsW6ZRe8J-UJ_PGVwZw, (Erişim tarihi: 06.07.2020).
• Azoulay, Audrey (Mart 2020), https://en.unesco.org/news/covid-19-unesco-and-icom-concerned-about-situation-faced-worlds-museums, (Erişim tarihi: 21.03.2020).
• British Museum, https://britishmuseum.withgoogle.com/, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Dali Museum, https://www.salvador-dali.org/en/museums/dali-theatre-museum-in-figueres/visita-virtual/, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Er, A.G. ve Ünal, S. (2020). “2019 Koronavirüs Salgını – Anlık Durum ve İlk İzlenimler”, Flora Dergisi, 25 (8 Şubat), http://www.floradergisi.org/2019_Koronavirus_Salgini_Anlik_Degerlendirme.pdf.
• Garlanadini, Alberto (21 Haziran 2020), https://icom.museum/en/news/alberto-garlandini-appointed-new-icom-president/, (Erişim tarihi: 21.06.2020).
• ICOM, https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/,(Erişim tarihi: 03.03.2020).
• ICOM Social Media Guidelines (2019), https://icom.museum/wp-content/uploads/2019/10/ICOMSocial-media-guidelinesWeb.pdf), (Erişim tarihi: 03.03.2020).
• ICOM, “Survey: Museum, museum professionals and COVID-19”, https://icom.museum/en/covid-19/surveys-and-data/survey-museums-and-museum-professionals/, (Erişim tarihi: 03.05.2020).
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milletlerarası Müzeler Konseyi (ICOM) Türkiye Milli Komitesi Yönetmeliği, (https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44442/icom.html), (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sanal Gezinti: https://www.ktb.gov.tr/TR-96599/sanal-gezinti.html, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, https://sanalmuze.gov.tr/, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Louvre Museum, https://www.louvre.fr/en/visites-en-ligne, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Metropolitan Museum, https://artsandculture.google.com/partner/the-metropolitan-museum-of-art?hl=en, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Onur, Bekir (2014). Yeni Müzebilim Demokratik Toplumu Yaratmak. İmge Kitabevi: Ankara.
• The Intangible Cultural Heritage & Museums Project- IMP Guideline 2017; https://www.ichandmuseums.eu/src/Frontend/Files/userfiles/files/Guidelines%20IMEG%20BE(4).pdf, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• UNESCO, “COVID-19: UNESCO and ICOM concerned about the situation faced by the world's museums”, https://en.unesco.org/news/covid-19-unesco-and-icom-concerned-about-situation-faced-worlds-museums, (Erişim tarihi: 30.05.2020).
• Van Gogh Museum, https://artsandculture.google.com/partner/van-gogh-museum?hl=en, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• Vatikan Museum, http://www.museivaticani.va/content/museivaticani/en/collezioni/musei/tour-virtuali-elenco.html, (Erişim tarihi: 05.04.2020).
• World Health Organisation, https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_1, Erişim tarihi: 25.03.2020).