Reflection of Antep Defense on the Memory of Oral Culture

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 137, 214 - 226, 04.04.2023

Filiz Mete

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1091767

Cited By: 1

Öz

The sum of the different life style, world view, history, religion, language and similar values on the nature in which a society lives also reflects the unique culture of that society. The cultural memory of a society is constituted by the accumulation of data filtering through centuries, covering every concrete and abstract value. The formation of individual memory, on the other hand, is fed by the social accumulation in question from the ancestors of the individual. In this context, the elements in the cultural memory that affect the societies' perception of life will of course be reflected in the individually produced works. Sustaining its existence as a nation depends on transmitting and keeping alive the values preserved in social memory only by transferring them to individual memories. In this context, folk songs, which are products of oral culture filtered from years ago, in which the culture is combined with the melody and transferred in the simplest language, are the carriers of important cultural elements. When examined in detail, it is possible to see crystallized samples of all aspects of life and the philosophy of Turkish perception of life in folk songs. In this context, folk songs, which are the joint products of music and literature and are among the branches of art, which are the absolute needs of human existence, are the expression of the common values of the society. The partnership of literature and music creates the power of folk song. They are historical and artistic documents that have filtered through the years and come to these days and contain the traces of our past. Turkish people expressed their heroism, heart fire, cry, joy and pain in folk songs; He shared his love and secrets that sprouted in his heart, poured out his heart, and revealed his heart in his songs with all his sincerity. One of the ways to reach information about society and culture is to examine folk literature products. The folk songs filtered from years ago, in which the culture is combined with the melody and trans-ferred in the simplest language, are historical documents on one side and on the other hand. The events, which are the subject of history books, are of course reflected in the folk songs, which are oral products of folk literature. This study aimed to investigate the reflection of Antep Defense, which lasted for eleven months and provided many things such as ammunition, supplies and weapons by its own means, without any financial assistance in the face of an invasion, on folk songs. For this purpose, Antep folk songs, which are about the process called Gaziantep Defense, were determined and the reflection of what happened in this historical process on the folk songs was observed. As a result, it can be said that folk songs have taken their place in the memories as an important oral history document for Antep Defense, as in many historical events, and are important historically as well as culturally.

Anahtar Kelimeler

Oral cultural memory, folk song, heroic songs, Antep Defense, Gaziantep folk song

Sözlü Kültür Belleğinde Antep Savunmasının Türkülere Yansıması

Öz

Bir toplumun yaşadığı tabiat üzerindeki farklı yaşam biçimi, dünya görüşü, tarihi, dini, dili ve benzeri ortak değerlerinin toplamı da o toplumun kendisine has kültürünü yansıtmaktadır. Bir toplumun kültürel belleğini, yüzyıllardan süzülerek gelen, bütün değerlerini kapsayan verilerin birikimi oluşturmaktadır. Bireysel belleğin oluşumu ise bireyin atalarından kalan söz konusu toplumsal birikimden beslenmektedir. Bu bağlamda, toplumların hayatı algılayışını etkileyen kültürel belleğindeki unsurlar bireysel üretilen eserlere de yansımaktadır. Millet olarak varlığını sürdürebilmek, toplumsal bellekte korunan değerlerin ancak bireysel belleklere aktarılarak gelecek nesillere ulaştırılması ve yaşatılmasına bağlıdır. Ortak bir paydada buluşan topluluğa ait kültürel unsurlar ise çoğunlukla sözlü kültür aracılığıyla aktarılmaktadır. Zira sözlü kültür, yazılı kültüre oranla toplum hayatında daha fazla kabule sahiptir. Ses, sözün; sözlü kültür, yazılı kültürün gerçeğidir. Bu bağlamda, kültürün ezgiyle birleşip en yalın dille aktarıldığı, yıllar öncesinden süzülüp gelen sözlü kültür ürünleri türküler, önemli kültürel unsur taşıyıcılarıdır. Bireyle ataları arasında bağ oluşturan türküler bu anlamda bireyi yaşadığı toplumun kültürüne uyum sağlamaya hazırlar, kuşaklar arasında kaynaşma, yakınlaşıp bütünleşmeyi gerçekleştirir. Türk halkının yüzlerce yıllık kültürel birikimini aktardığı halk edebiyatının sözlü geleneğinden olan türküler bu anlamda oldukça önemli ürünlerdir. Detaylı incelendiği vakit türkülerde, hayatın bütün boyutlarının ve Türkün hayatı algılayış felsefesinin billurlaşmış numunelerini görmek mümkündür. Bu bağlamda, insan varlığının mutlak ihtiyaçlarından olan sanatın dallarından müzik ve edebiyatın ortak ürünü olan türküler toplumun ortak değerlerinin dışavurumudur. Edebiyat ve müziğin ortaklığı, türkünün gücünü oluşturur. Yalın, içten ve etkili dili ise en belirleyici özelliklerinden biridir. Türküler, yıllar boyunca ağızdan ağıza yayılıp bugünlere gelen, geçmişimizin izlerini barındıran tarihî ve sanatsal belgelerdir. Türk halkı kahramanlıklarını, yürek yangınını, feryadını, sevincini, acısını türkülerde dile getirmiş; yüreğinde filizlenen sevdasını, sırlarını paylaşıp içini dökmüş, içtenlikle yüreğini açmıştır türkülerinde. Türk insanının yaşadığı her dönem ve her yerde türküler, onların müşterek sesi olmuştur. Toplum ve kültürle ilgili bilgilere ulaşabilmenin bir yolu da halk edebiyatı ürünlerinin incelenmesidir. Kültürün ezgiyle birleşip en yalın dille aktarıldığı türküler, bir yanıyla da tarihî belgelerdir. Tarih kitaplarına konu olan olaylar elbette halk edebiyatının sözlü ürünlerinden olan türkülerine de yansımıştır. Bu çalışma, bir işgal karşısında hiçbir yerden maddi yardım almadan cephane, erzak, silah gibi birçok şeyi kendi imkânlarıyla sağlayan ve on bir ay boyunca süren Antep Savunmasının türkülere yansıyan yüzünü araştırmayı amaçlamıştır. Bu amaçla, kayıtlara Gaziantep Savunması diye geçen süreci konu edinen Antep türküleri belirlenerek bu tarihî süreçte yaşananların türkülere yansıması izlenmiştir. Sonuçta, türkülerin birçok tarihî olayda olduğu gibi Antep Savunması için de önemli bir sözlü tarih belgesi olarak belleklerde yerini aldığı ve kültürel bakımdan olduğu kadar tarihî bakımdan da önemli olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

sözlü kültürel bellek, türkü, kahramanlık türküleri, Antep Savunması, Gaziantep Türküleri

Kaynakça

• Acun, Fatma. “Millî mücadele dönemi türküleri üzerine örnek bir çalışma”. Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Folklor /Edebiyat, cilt:22, sayı:87 (2016/3): 85-114.
• Aksel, Çetin ve Aktan, R. Gaziantep'te Şahin Bey’in türkü ve destanları. Gaziantep: Güneş Matbaası, 1964.
• Assman, Jan. Cultural Memories, Switzerland: Springer, Dordrecht, 2011.
• Baş, Bayram. “Sözlü ve yazılı kültür ilişkileri çerçevesinde konuşma ve yazma becerilerine bir bakış”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 29 (Ocak 2011/I): 109-117.
• Başbekçi, Metin. “Gaziantep Savunması Kahramanı, Mehmet Said (Şahinbey)”. Kübbiye Tarih, Kültür ve Sanat Dergisi, 2 (25 Şubat 2020), 32-34.
• Butler, Toby. “Memoryscape: How audio walks can deepen our sense of place by ıntegrating art”. Oral History and Cultural Geography, Geography Compass, Volume1, Issue3 (2007): 360-372.
• Cankat, Hakkı. Antep Savaşının ilk kurbanı Gaziantep Şahini. İstanbul: Raşit Bütün Matbaası, 1954.
• Çoban, Başer, Seda. “Sözlü gelenekten sözün geleneksizliğine: Atasözü ve reklam”. Millî Folklor, Yıl 22, Sayı 88 (2010): 22-27.
• Dupree, Hatch, Nancy. “Cultural heritage and national identity in Afghanistan”. Third World Quar-terly, Vol 23, No 5, (2002):977-989.
• Efe, Aydın. “Antep savunması: Bir albayın hatıratı”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Sayı: 53, (2015): 221-253.
• Ergun, Pervin. “Bebekleri dünyaya leyleklerin getirdiğine dair inancın Türk mitolojisindeki kökleri üzerine”. Millî Folklor, Yıl: 23, Sayı: 89, (2011):133-146.
• Ersoy, Ruhi. “Sözlü kültür ve sözlü tarih ilişkisi üzerine bazı görüşler”. Milli Folklor, 61, (2004): 102-110.
• Ersöz Çalış, Ferya. “Sarıkamış Harekâtı’nın toplumsal bellekteki izdüşümleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2007.
• Fidan, Süleyman. “Sözlü kültür- sözlü tarih ilişkisi bağlamında Niş türküleri”. Turkish Studies, Volume 6/4, (2011): 139-148.
• Güner, Zekai. “Antep Savunması ve Ali Şefik Özdemir Bey’in faaliyetleri”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, (2007): 49-65.
• Gürsel, Ali. Gaziantep Savunması’nda Şahinbey’in Yeri (1919-1920). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• Gürsel, Ali. “Millî mücadele döneminde Gaziantep savunması ve Şahinbey”. Asia Minor Studies Journal of Social Science, Cilt:1 Sayı:1, (2013): 52-63.
• Hoopes, James. Oral History. USA: The University of North Caroline Press, 1979.
• Mazırık, Özge. Gaziantep türküleri üzerine halk bilimsel bir inceleme, Yayımlanmamış Yüksek Li-sans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, 2017.
• Özbek, Mehmet. “Türkü Deyip de Geçme Tanı”. Türk Yurdu Dergisi, (Ocak, 2010) - Yıl 99, Sayı 269.
• Özkaraman, Abdulkadir. “Karayılan’ın (Molla Mehmed) şehadetine kadar Gaziantep Savunması”. Millî Mücadelede Cephe Gerisi ve İstiklâl Yolu Gençlik Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Çankırı, (2020): 183-197.
• Severoğlu, B. Sıtkı. “Bir Kurtuluş Savaşı Kahramanı; Şahin Bey Namlı Mehmed Said’in yaşamından bazı izler”. Arulis Dergisi, 9 (2021), 63-73.
• Pamuk, Bilgehan. “Antep Savunması ve Kuvâ-yı Millîye Mücahidi Boyno Memik’in faaliyetleri”. Türkiye Günlüğü, Sayı: 145, (2021): 130-143.
• Tansel, Selahattin. Mondros’tan Mudanya’ya kadar. Cilt III, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1991.
• Tunç, İsmet. “Sözlü kültürün dinsel kaynaklardaki yansımaları”. Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 13, (2020): 39-56.
• Yakıcı, Ali. Halk Şiirinde Türkü/Tanım-Tasnif-İnceleme-Metin, Ankara: Akçağ Yayınları, 2007.
• Yakıcı, Ali. “Türkünün Tarihçesi, Tanımı, Türk Dünyasındaki Yeri”. Türk Yurdu Dergisi, (Ocak-2010) Yıl 99, Sayı 269.
• Yıldırım, Dursun. “Sözlü kültür ve folklor üzerine düşünceler”. Milli Folklor, (1989): 16-17.
• Yıldırım, Dursun. "Türk folklor araştırmalarının problemleri", "Tarih yazımı ve sözlü ortam kaynak-ları". Türk Bitiği, Ankara, Akçağ Yayınları, 1998.
• Yıldırım, Dursun. “Folklor ve çağdaş kültür modelimiz üzerine görüş ve düşünceler”. Milli Folklor, 12, (1991): 15-17.