Grimm Masallarındaki Statü ve Kişilik Özelliklerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 144, 40 - 52, 12.12.2024

Aygül Şahin Toptaş

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1367016

Öz

Grimm Masalları, Alman kültürünün ve folklorunun özelliklerini ortaya koyan yegâne eserlerden biri- dir. Bir toplumun değerlerini, geleneklerini ve dünya görüşünü yansıtarak kültürel bir bağlamda anlatan masallar, toplumsal cinsiyet rollerini de içererek çocuklara aktarılır ve böylece toplumsal cinsiyet normlarının nesilden nesile geçişi sağlanır. Grimm Masalları da bu yönüyle toplumsal cinsiyet kavramının nesillere akta- rımına hizmet eden birer araçtır. Buna ek olarak bu masallarda yer alan toplumsal statü ve kişilik özellikleri dönemin kültür anlayışı içerisinde cinsiyetin toplumsal hayata yansımalarını görmemize imkân sunmaktadır. Bu çalışmada, Grimm Masallarında kadın ve erkek karakterlerin toplumsal statü ve kişilik özelliklerinin toplumsal cinsiyet açısından nasıl tasvir edildiğini ve toplumsal cinsiyet fikrinin bu araçlar aracılığıyla toplu- ma nasıl aktarıldığını incelemek amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda masallardaki karakterlerin cinsiyet temelinde toplumsal statü ve kişilik özellikleri analiz edilerek masallarda toplumsal cinsiyetin nasıl temsil edildiği ve kadın ile erkeğin toplumdaki rolleri ve davranış biçimleri ele alınmıştır. Bu inceleme, Grimm Masalları aracılığıyla geçmiş dönemlerdeki cinsiyet normlarını anlama ve günümüzde hâlâ devam eden cinsiyet rolleri konusundaki düşünceleri sorgulama potansiyeline sahiptir. Ayrıca, masallardaki statü ve kişilik özelliklerinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi, folklorun insanların kimlik ve değerlerini nasıl şekil- lendirdiğini anlamamıza yardımcı olurken, cinsiyet rollerinin tarih boyunca nasıl şekillendiğini ve hâlâ devam eden tartışmaları nasıl etkilediğini anlamamıza katkı sağlar. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında Grimm Masallarında yer alan 210 masal incelen- miş 22 masalda hiçbir toplumsal statü yer almadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle toplumsal statü ve kişilik özelikleri incelenirken 188 masal ele alınmıştır. Erkek ve kadınlara ait statüler incelendiğinde dikkat çeken en önemli özellik, cinsiyetin statü üzerindeki belirleyici etkisidir. Grimm Masallarındaki toplumsal statü ve kişilik özellikleri incelendiğinde, kadın ve erkek karakterler arasında belirgin farklılıkların olduğunu görül- mektedir. Erkek karakterlerin masallarda daha çeşitli toplumsal roller üstlendikleri, kadın karakterlerin ise daha çok ev işleri ve hizmet gibi ev içi rollerde tasvir edildiği belirlenmiştir. Kadın karakterler pasif bir şekil- de konumlandırılmış, kadınlara aşçı ve hizmetçi gibi cinsiyete dayalı mesleki statüler dışında başka bir top- lumsal statü verilmemiştir. Grimm Masalları kadın ve erkeklerin kişilik özellikleri açısından incelendiğinde erkeklerin daha çok pozitif, kadınların ise daha çok negatif özelliklerle tasvir edildiği görülmüştür. Erkek karakterler genellikle güçlü, lider ve dışa dönük rolleri temsil ederken, kadın karakterler daha pasif, daha çok ev içi rollerde, fedakâr ve koruyucu figürler olarak tasvir edilmiştir. Bu farklılıklar, Grimm Masallarının yazılmış olduğu 19. yüzyıl Almanya’sının toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin bir yansıması olduğu ve kadınla- rın toplum içindeki güç ve etki alanlarının sınırlı olduğunu göstermektedir. Bu araştırma, masalların insanların kimliklerini ve değerlerini nasıl etkilediğini anlamak için yeni bir perspektif sunmaktadır. Grimm Masalları üzerinden yapılan bu çalışma, folklorun cinsiyet rollerini anlama ve değiştirme potansiyeline sahip olduğunu ortaya koyabilir.

Anahtar Kelimeler

Grimm Masalları, Alman edebiyatı, kültür, toplumsal cinsiyet

An Analysis of the Status and Personality Traits in Terms of Gender in Grimms’ Fairy Tales

Öz

Grimms’ Fairy Tales are one of the most important works that reveal the characteristics of German cul- ture and folklore. Fairy tales, which reflect a society's values, traditions, and worldview and tell them in a cultural context, include gender roles and are passed on to children, thus ensuring the transmission of gender norms from generation to generation. In this respect, Grimms’ Fairy Tales are tools that serve to transmit the concept of gender to different generations. In addition, the social status and personality traits in these tales allow us to see the reflections of gender on social life within the cultural understanding of the period. This study aims to examine how the social status and personality traits of male and female characters in Grimms’ Fairy Tales are portrayed in terms of gender and how the idea of gender is transferred to society through these tools. For this purpose, the social status and personality traits of the characters in the fairy tales are analysed on the basis of gender, and how gender is represented in fairy tales and the roles and behaviours of men and women in society are discussed. This analysis has the potential to understand the gender norms of the past through Grimms’ Fairy Tales and to question the ideas about gender roles that still persist today. In addition, examining the status and personality traits in fairy tales in terms of gender helps us understand how folklore shapes people's identities and values and contributes to our understanding of how gender roles have been shaped throughout history and how they still affect ongoing debates. Document analysis, one of the qualitative research methods, was used in the study. Within the scope of the research, 210 tales in Grimms’ Fairy Tales were analysed, and it is found that there was no social status in 22 tales. For this reason, 188 fairy tales were analysed while examining social status and personality traits. When the status of men and women is analysed, the most essential feature that draws attention is the determining effect of gender on status. When the social status and personality traits in Grimms’ Fairy Tales are analysed, it is seen that there are significant differ- ences between male and female characters. It is also found that male characters assume more diverse social roles in fairy tales, while female characters are mostly depicted in domestic roles such as housework and service. Female characters are positioned in a passive way, and women are not given any social status other than gender-based occupational statuses such as that of cooks and maids. When Grimms’ Fairy Tales are analysed in terms of the personality traits of men and women, it is seen that men are mostly depicted with positive traits, and women are mostly depicted with negative traits. While male characters generally represent strong, leader, and extroverted roles, female characters are depicted as more passive, more domestic, sacrific- ing, and protective figures. These differences reflect the gender inequalities of 19th century Germany, where Grimms’ Fairy Tales were written, and show that women's power and influence in society were limited. This research offers a new perspective to understand how fairy tales affect people's identities and values. This study based on Grimms’ Fairy Tales may reveal that folklore has the potential to understand and change gender roles.

Anahtar Kelimeler

Grimms' Fairy Tales, German literature, culture, gender

Kaynakça

• Akar, Özlem. Türk Masallarında Kadın Figürü Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2006.
• Asendorpf, Jens B. Psychologie der Persönlichkeit. Berlin: Springer, 1996. Atkinson, Richard C., Rita Atkinson, Edward E. Smith, Daryl J. Bem ve Susan Nolen-Hoeksema. Psikolojiye Giriş. (Çev. A.Yavuz). İstanbul: Arkadaş Yayınları, 1999.
• Bacchilega, Christina. Porstmodern Fairy Tales: Gender and Narrative Strategies. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1997.
• Bensman, Joseph ve Bernard Rosenberg. An Introduction to Sociology. New York: Praeger Publishers, 1976.
• Berghammer, Fabian. Darstellungsformen der Frauenrolle im Märchen. Eine Analyse aus typologischer, erzähltheoretischerund genderkritischer Sicht anhand ausgewählter Texte der Brüder Grimm und Bettina von Arnim. (UnveröffentlichteMasterarbeit) Universität, Salzburg, 2020.
• Boratav, Pertev Naili. Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Adam Yayınları, 1992.
• Butler, Jutith. Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. (Çev. B. Ertür). İstanbul: Metis Yayıncılık, 2016.
• Çalık, Sibel. Grimm Masallarının Dönüşümü Üzerinden Kadın İmgesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 2018.
• Çiçek, İlhan ve Ayşe Esra Aslan. “Kişilik ve Beş Faktör Kişilik Özellikleri: Kuramsal Bir Çerçeve”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10 (1), (2020): 137-147.
• Çobanoğlu, Özkul. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ, 2008.
• Dingeldein, Heinrich. J. “Hexe und Märchen: Überlegungen zum Hexenbild in den Kinder- und Hausmärchen der BrüderGrimm”. In: S. Früh, R. Wehse (Hg.): Die Frau im Märchen (50-59). Kassel: Rainer-Röth-Verlag,)1985.
• Dökmen, Zehra Yaşın. Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2009.
• Dundes, Alan (Ed.). The Study of Folklore. N. J.: Prentice Hall, 1965.
• Erum, Tazeen. “The History of Gender Ideology in Brothers Grimm's Fairy Tales”. Researchgate, 1 (16), 2009.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji (Hz. Cemal Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
• Grimm, Jacop ve Wilhelm Grimm. Kinder-und Hausmärchen. Stuttgart: Reclam, 2014.
• Karaaslan, Ceren. Anonim Türk Masallarında Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2019.
• Koraş, Gül Enise. “Andersen ve Grimm Kardeşlerin Masallarında Cinsiyet ve Karşıt Kavramların İncelenmesi”. The Journalof Academic Social Science, 92(92), (2019): 530-540.
• Langer, Günter. Die Rolle in Gesellschaft und Theater. Tübingen, Basel: Francke, 1996.
• Leach, Maria ve Jerome Fried. Standard Dictionary of Folklore: Mythology and Legend. New York: Funk& Wagnalls, 1949.
• Linton, Ralph. The Study of Man. New York: Appleton Century Company, 1936.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü (Çev. Osman Akınbay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Neuhaus, Stefan. Märchen. Tübingen: Narr Francke Attempto Verlag, 2017.
• Oğuz, M. Öcal. “Folklor ve Kültürel Mekân”. Milli Folklor, (19) 76, (2007).
• Oğuz, M. Öcal. “Türkiye'de mit ve Masal Çalışmaları veya Bir Olumsuzlama ve Tek-Tipleştirme Öyküsü”. Milli Folklor Dergisi 11(85), (2010): 36-45.
• Ölçer Özünel, Evrim. Masal Mekânında Kadın Olmak. Ankara: Geleneksel Yayınları, 2006.
• Örnek, Sedat Veyis. Türk Halkbilimi. Ankara: Türk Hava Kurumu Basımevi İşletmeciliği, 1995.
• Parks-Leduc, Laura, Feldman, Gilad, and Bardi, Anat. Personality Traits and Personal Values: A Meta-Analysis. Personality and Social Psychology Review;19(1), (2015): 3-29.
• Röhrich, Lutz. “Mann und Frau im Märchen”. L. Harlina, S. Früh ve W.Shultze (Hg.). Mann und Frau im Märchen: Forschungsberichte aus der Welt der Märchen, (10-28). München: Diederics. 2002.
• Rölleke, Heinz. “Jacob und Wilhelm Grimm: Kinder- und Hausmärchen”. In: Handbuch zur Kinder- und Jugendliteratur: Von 1800 bis 1850. Hg. Otto Brunken, Bettina Hurrelmann und Klaus-Ulrich Pech. Stuttgart: Metzler, (1998): 849-875.
• Saraç, Simge. “Toplumsal Cinsiyet”. L. Gültekin, G, Güneş, C, Ertuğ ve A. Şimsek (Ed.), Toplumsal Cinsiyet ve Yansımaları. Ankara: Atılım Üniversitesi. (2013): 27-32
• Sarper Öztürk, Feyza. Türk ve Alman Masallarından Seçilen Örnek Metinlerde Kadın Figürleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2011.
• Schulze, Nicola. Die Darstellung der Frau in der(west-)europäischen Literatur des 19. Jahrhunderts am Beispiel von Jane Austens"Emma", Gustave Flauberts"Madame Bovary" und Theodor Fontanes"Effi Briest". München: GRIN Verlag, 2010.
• Scott, Joan W. “Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz Kategorisi.” (Çev. D. Demirler ve F. Dinçer). Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar (12), (2010): 112-138.
• Seçgin, Feride ve Nurhayat Yoloğlu. “Grimm Masallarında Sunulan Toplumsal Cinsiyet Söylemi ve Evlilik Algısı: Propp Analizine Göre On İki Kardeş Masalının İncelenmesi”. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 7(2), (2022): 177-200.
• Sezer, Özlem. Masallarda Toplumsal Cinsiyetin İşlenişi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2004.
• Thompson, Stith. Motif-Index of Folk-Literature, A Classification of Narrative Elements in Folk Tales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends (Vol. 4). Indiana University Press, 1955.
• Tatar, Maria. Von Blaubärten und Rotkäppchen: Grimms Grimmige Märchen. Salzburg und Wien: Residenz Verlag, 1990.
• Taymur İbrahim ve Mehmet Hakan Türkçapar. “Kişilik: Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar”. Current Approaches in Psychiatry. 4(2), (2012): 154-177
• Tóth, Barbara. Stiefmütter. Leben mit Bonuskindern. Salzburg und Wien: Residenz Verlag, 2018.
• Ulukan, Ayşe. Dede Korkut Hikâyeleri ve Grimm Masallarında Kültür ve İnançlara Yerleşmiş Renk ve Sayı İmgelemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 2012.
• Walsh, Michael G. Grimms’ Kinder- und Hausmärchen in Postmodern Contexts. Doctoral Thesis. Michigan: Wayne State University, 2001.
• Yalçınkaya, Fatoş. “Uygur Sihir Masallarındaki "Kadın" Tipi Üzerine Bir İnceleme”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 19(1), (2019): 181-193.
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay. 2016.
• Yılmaz, Betül Havva. Masalların Dönüşü, Masalların Dönüşümü: Çağdaş Türk Edebiyatında Grimm Masallarının Metinler Arası Kullanımları (Murathan Mungan Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, 2013.