Kur’ân’daki ألف / E-l-f Kökünün Meâllerde Anlamlandırılması: Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 21, 99 - 116, 29.12.2025

Ahmet Nair

Öz

Bu makale, Kur’ân’da üçü fiil, biri ism i mefûl, ikisi mastar olmak üzere sekiz kez geçen “ألف / e l f” kökünün anlam yelpazesini ve meâllere yansımasını incelemektedir. Önce klasik lügatler, Meâni’l Kur’ân ve tefsirlerden kökün “alışmak, ısınmak, uzlaşmak, kaynaştırmak, sevdirmek, antlaşma yapmak” gibi temel anlamları tespit edilmiş; ardından Diyanet sitesindeki dört meâl ile akademik niteliği olan yazarların yazdığı Kur’ân meâllerinden beş ayete verilen anlam karşılaştırılmıştır. Bu meâllerde Âl i İmrân 103 ve Enfâl 63’teki “ألّف” fiilinin çevirilerinde nüzul bağlamı dikkate alınarak “birleştirdi, kaynaştırdı” biçimleri öne çıkarken, Nûr 43’te bulutların “bir araya getirilerek yağmurun oluşumu” vurgulanmıştır. Tevbe 60’ta “müellefe i kulûb” terimi, zekâtın veriliş gayesiyle bağlantılı olarak “kalpleri ısındırılacak” şeklinde çevrilmiştir. Kureyş sûresindeki iki “îlâf” mastarı ise tarihsel ticaret imtiyazları ve Allah’ın Mekkelilere sağladığı güvenlikle ilişkilendirilerek tercüme edilmiştir. Çalışma, meâl tefsir karşılaştırmasının Kur’ân kavramlarını anlaşılır kılmadaki yararını göstermektedir. Ayrıca, Süleyman Ateş’in meâlinde bilimsel tefsir yaklaşımıyla, yağmurun oluşmasına atıf yapılması, üslup farklılığına bir örneklemdir. Sonuçta farklı bağlam ve yöntemler kelimenin zengin anlam katmanlarını görünür kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Meâl , Çeşitli Meâller , Elf kökü , Ticarî seyahatler

Etik Beyan

Makalenin bilimsel etik kurallarına göre hazırlandığını beyan ederim.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

Derginizin yayınlanacak ilk sayısında değerlendirilmek üzere dikkate almanızı istirham eder, teşekkür ederim.

The Interpretation of the Root ‘Alf’ (ألف) in Qur’anic Translations: A Comparative Analysis

Öz

This article examines the semantic range of the root “ألف / Eʾ-l-f,” which appears eight times in the Qur’an—three times as a verb, once as a passive participle, and twice as a verbal noun—and how it is reflected in various translations. First, classical dictionaries, Maʿānī al-Qurʾān, and tafsir sources are consulted to identify the root’s core meanings, such as “to become familiar, to warm up, to reconcile, to bring together, to endear, and to make a pact.” Then, the interpretations of five verses containing this root are compared across four translations from the Diyanet website and other scholarly Qur’anic translations. In these translations, the verb “أَلَّفَ” in Āl ʿImrān 103 and al-Anfāl 63 is rendered as “united” or “brought together,” taking into account the context of revelation. In al-Nūr 43, the focus is on the bringing together of clouds leading to the formation of rain. In al-Tawbah 60, the phrase muʾallafat qulūbuhum is translated as “those whose hearts are to be reconciled,” in connection with the purpose of zakat distribution. The two instances of the verbal noun ʾīlāf in Sūrat Quraysh are interpreted in relation to historical trade privileges and the security granted by God to the Meccans. The study demonstrates the usefulness of comparing translations and tafsirs in clarifying Qur’anic concepts. Moreover, Süleyman Ateş’s translation, which reflects a scientific tafsir approach by referencing the formation of rain, illustrates stylistic variation. Ultimately, different contexts and interpretive methods reveal the rich semantic layers of the word.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr , Translation Various Translations , Root E-l-f , Business trips

Kaynakça

• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli. Ankara: Kılıç Kitabevi ve Yayın Dağıtım, ts.
• Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsîri. 6 cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Avcı, Casim. “Kureyş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/443. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Beyzâvî, Nasıruddin Ebû Said Abdullah b. Amr b. Muhammed Şirâzî. Envaru’t-tenzîl ve esrâru’t- te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar’aşlı. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi, 1418/1997.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh fi’l-luga ve’l- ‘ulûm. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi lil-Melâyîn, 1984, 3. Bs.
• Eryarsoy, M. Beşir- Ağırakça, Ahmet. Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâli. İstanbul: Buruc Yayınları, 1997, 2. Bs.
• Feyizli, Hasan Tahsin. Feyzü’l-Kur’ân-Tefsirli Kur’ân-ı Kerîm Meâli. İstanbul: Server Yayınları, 2020.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Ebû Tahir Muhammed b. Ya’kub. el-Kâmûsu’l-muhît. thk. Muhammed Naîm el-Arkasûsî vd., Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle li’tTıbae ve’n-Neşr ve’t-Tevzî, 2005, 8. Bs.
• Halîl b. Ahmed el-Ferâhidî. Kitâbu’l-ayn. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. 4 cilt.
• Hamîdullah, Muhammed. “Îlâf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/63. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ebî Hatim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. Tefsîru’lKur’âni’l-Azîm, thk. Esad Muhammed et- Tayyib. Suûdi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el- Baz, 1419/1998.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyya. Mu’cemu mekâyisi’l-luga. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Şihabuddîn. Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed Selamet. b.y.: Dâru Tayyibe li’n-Neşri ve’t-Tevzi, 1999.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaluddin Muhammed. Lisânu’l-Arab. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaluddin b. Ali b. Muhammed. Zâdu’l-mesîr fi ilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyyi, 1422/2001.
• İsfahânî, Ragıb. Tefsîru Ragıb el-İsfehânî (Câmiʿu’t-tefsîr). thk. Muhammed Abdülaziz Besyûnî, Külliyetü’l-Âdâb, Câmiatu Tanta, 1999.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi li ahkâmi’l-Kur’an. thk. Salim Mustafa el Bedrî. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004, 2. Bs.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed. Te’vîlâtu’l-Kur’an. thk. Mecdî Basellûm. BeyrutLübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mekkî b. Ebî Talib el-Kaysî. el-Hidâye ilâ büluği’n-nihâye. B.A.E.: Câmiatu’ş-Şarika, 2008.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukatil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhate. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabiyyi, 1423/2002.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân-ı Kerîm Meâli- Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014, 2. Bs.
• Râzî, Fahruddin. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabiyyi, 1990, 3. Bs.
• Râzî, Zeynüddin. Muhtâru’s-sıhâh. thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut-Sayda: el Mektebetü’l-Asrıyye- ed-Dâru’n-Nemûziciyye, 1999, 5. Bs.
• Sa’lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’lKur’an. thk. İmam Ebî Muhammed b. Âşûr, Beyrut-Lübnan: Dâru İhyâi’tTurasi’l-Arabiyyi, 2002.
• Sarıçam, İbrahim. “Hâşim b. Abdümenâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/405-406. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ulûm. thk. Ali Muhammed Muavved- Adil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Vahidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbu nüzûli’l-Kur’ân, thk. Kemal Besyûnî Zeğlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Kur’ân-ı Kerim ve Meâl-i Şerifi. Haz. Dücane Cündioğlu. İstanbul: Gerçek Hayat, 2002.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili, Sadeleştirenler: İsmail Karaçam vd. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. Seriy b. Sehl. Meâni’l-Kur’an ve i’rabuhu. thk. Abdulcelil Abduhu Şelebî, Beyrut: Alemu’l- Kütüb, 1988.
• Zemahşeri, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer b. Ahmed. Esâsu’l-belağa. thk. Muhammed Bâsi’l Uyûnussuûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Zemahşeri, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi, 1997.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmidi’ttenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl Tercümesi. Ed. Murat Sülün. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2020.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîru’l-vasît. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1422/ 2001. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR (erişim tarihi: 22 Nisan 2025).