C-H-L Kökü Bağlamında Üç Âyetin İncelenmesi: 6/En’am 54, 16/Nahl 119 ve 4/Nisâ 17

Yıl 2021, Sayı: 12, 255 - 272, 30.06.2021

Hatice Merve Çalışkan Başer

https://doi.org/10.47502/mizan.841194

Öz

Nüzûl ortamından zaman ve zihinsel olarak uzaklaştığımız için Kur’an’ın ne dediğini anlamak zorlaşmıştır. Bulunduğumuz çağın zihin dünyası ve kelimeleriyle geçmişi okumaya çalışmak yanlış anlamalara sebebiyet verebilmektedir. Çünkü kavramlar farklı dönemlerde farklı anlamlar ifade edebilmektedir. Dolayısıyla doğru anlamı yakalama yolunda kavram çalışmaları önem arz etmektedir. Bu çalışmada cehl kelimesi üzerinden “cehâletle günah işleyen” ifadesini barındıran üç ayete anlam verilmiştir. Kur’an öncesi şiirlerden, sözlüklerden çıkarılan sonuca göre c-h-l kökü, “sefeh, küfür, bağy ve tuğyan” kelimeleriyle eş, “tecrübe, hilm, sekinet ve müsamaha” kelimeleriyle zıt anlamlıdır. Kelimenin anlamları düşünüldüğünde “doğal eğilimlerin terbiye edilmemesi, eğitilmemesi durumunda ortaya çıkan davranış” manasına gelebileceği sonucuna varılmıştır. Bu bağıntılardan ve tefsir verilerinden hareketle özellikle meallerdeki “bilmeyerek günah işleyen” şeklinde çevirinin doğru olmayacağı ve bu anlamın “bilerek işlenen günahın tövbesinin kabul olmayacağı” gibi hatalı sonuca götürebileceği ve “kişinin yanlış davranıştan sonra tövbe ederse affedileceğini” söyleyen ayetlerle çelişkili görüneceği tespit edilmiştir. Bu ayetlerdeki cehâletin “şehvete, nefsin arzularına” uymak anlamında kullanıldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, cehl, sefeh, kavram, şehvet

Kaynakça

• Abduh, Muhammed-Reşid, Rıza. Tefsîru el-Kur’âni’l Hakîm. Kahire: Dâru’l-Menar, 1947.
• Aşmâvî, Muhammed Zeki. En-Nâbiga ez-Zübyânî mea Dirâseti’l-Arabiyyeti Fi’l-Câhiliyye. Lübnan-Beyrut: Dâr’uş-Şurûk, 1994.
• Ebû Tâlib. Dîvânu Ebî Tâlib b. Abdilmuttalib. nşr. Muhammed et-Tuncî, Beyrut: yy. 1994.
• El-Bekrî, Tarafe b. Abd. Dîvânu Tarafe b. el-Abd. nşr. Abdurrahmân el-Mustâvî. Beyrut: yy. 2003.
• El-Benênî, Şertûnî. Akrabu’l-Mevârid fi Fushi’l-Arabiyye ve’s-Sevârid. Beyrut: Mektebetü Lubnan, 1992.
• El-Bustânî, Butrus. Muhîtü’l-Muhît. Beyrut: Mektebetü’l-Lubnan, 1987.
• El-Endülisî, Ebu Bekr Muhammed b. Ömer b. Abd el-Aziz b. İbrahim. Kitâbu’l-Ef’âl. Beyrut Lubnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• El-Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan b. Durayd. Cemheratü’l-Luga. Beyrut- Lubnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• El-Ezdî, Ebû Hasan Mukâtil b. Süleyman b. Beşir. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd, Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• El-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tezhîbü’l-Luga. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, 1964.
• El-Ferrâ Ebu Zekeriyya Yahyâ b. Zeyd. Meâni’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1900.
• El-Feyyûmî, İbn Muhammed b. Ali el-Mekrî. Misbâhu’l-Münîr fi Garibi’ş-Şerhi’l-Kebir. Mısır: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1315(h).
• El-Hevvârî, Hûd b. Muhakkem. Tefsîru Kitâbillâhi’l-Azîz. Beyrut: Dâru’l-Garîbi’l-İslamiyyi, 1990.
• El-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Huseyin b. Muhammed el-Ma’ruf bi’-Râgıb. Müfredât-Kur’an Kavramları Sözlüğü-. çev. Abdülbaki Güneş/ Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
• El-Maturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azim-Te’vilêtu Ehlu’s-Sünne. thk. Fâtıma Yusuf el-Hıyemî, Beyrut-Lübnan: Resalah Yayıncılık, 2004.
• El-Vâhidî, Ebû el-Hasan Alî b. Ahmed. Esbâb-ı Nüzûl. thk. Kemâm Begûnî Zeğlûl, Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991. Enîs, İbrahim v.dğr.. Mu’cemu’l-Vasît. Mısır: Dâru’l-Mearuf, 1972-1973.
• Er-Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abd el-Kâdir. Muhtârü’s-Sıhâh. ts., yy.
• Er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin Fahruddin. Mefâtihu’l-Gayb. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Muhsin el-Turki, Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye, 2001.
• Ez-Zebîdî, Muhibbuddin Ebu’l-Feyz Muhammed. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmus. thk. Alî Şîrî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• Ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Keşşâf. thk. Adil Ahmed Mevcud v.dğr., Riyad: Mektebetü’l-Abîkân, 1998.
• Ez-Zemahşerî. Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Esâsü’l-Belâga. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1922.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-Ayn. trtp. Dâvud Sellûm, Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 2004.
• Fîrûzebâdî, Mecduddin. Kâmûsü’l-Muhît. Mısır: Matbaatu’s-Seâde, 1913.
• Güneş, Kadir. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları, 2014.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’i-Tehrir ve’t-Tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Razî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azim. thk. Es’ad Muhammed Tayyib, Riyad: Mektebetü Nezâru’l-Bâz, 1997.
• İbn Ebî Sulmâ, Zuheyr b.. Dîvânu Züheyr b. Ebî Sülmâ. nşr. Beyrut: Ali Hasan Fâ’ûr, 1988.
• İbn Hillize, El-Hâris. Dîvânu’l-Hâris b. Hillize. nşr. Hâşim et-Ta’ân, Bağdat: yy. 1969.
• İbn Kamî’a, Amr. Dîvânu Amr b. Kamî’a. thk. Hasan Kâmil es-Sîrafî, Ma’hedü’l- Mahtûtât Arabiyye, Kahire: yy. 1965.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azim. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme, Riyad: Dâru Tayyiben 1997.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mukarrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Beyrut, 1956.
• İbn Muhammed, Ebu Seâdet el-Mubarek b. Muhammed. Nihâyetu fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. Kahire: Matbaatu’l-Hayriyye, 1322.
• İbn Sellâm, Yahyâ et-Teymî. Tefsîru Yahyâ b. Sellam. takdim ve thk. Hind Şelebî, Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Zekeriyyâ, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Fâris. Mu’cemu Mekâyisi’l-Luga. Kahire: Dâru’l-Hayâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1622.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’an’da Tanrı ve İnsan- Kur’ani Dünya Görüşü’nün Semantiği. çev. M. Kürşad Atalar, İstanbul: Pınar Yayınları, 2014.
• Komisyon. Yedi Askı-Arap Edebiyatının Harikaları-. çev. Nurettin Ceviz v.dğr., Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’ş-Şerûk, 1968.
• Zeyd b. Alî, Ebû Huseyin b. Hüseyin b. Ali b. Ebî Tâlib. Tefsîru Garîbi’l-Kur’âni’l- Mecid. Hindistan: Troop Baza, 2001.