İbnü’l-Arabî’ye İtiraz Eden Fusûsu’l-Hikem Şârihi: Yazıcıoğlu Mehmed Efendi ve Müntehâ İsimli Eseri

Yıl 2022, Sayı: 14, 359 - 384, 30.06.2022

Yusuf Bilal Kara

https://doi.org/10.47502/mizan.1073119

Öz

Osmanlı’da kâtiplik yapmış bir babanın oğlu olarak dünyaya gelen Yazıcıoğlu Mehmed Efendi, XV. asırda yaşamış ve geride yüzyıllar boyunca okunan eserler bırakarak haklı bir şöhrete sahip olmuştur. Babasıyla başladığı tahmin edilen klasik medrese ilimlerini okuma yolculuğu Hacı Bayram Velî vasıtasıyla tasavvufla kesişmiştir.
Bu makalenin girişinde Mehmed Efendi’nin kısaca hayatı ve eserlerine değinilecek ardından Fusûsu’l-Hikem şerhi Müntehâ ile ilgili detaylı bilgi verilecektir. Ayrıca Yazıcıoğlu’nun Fusûs şârihleri arasında konumuna ve şerhte takip ettiği metoda değinilecektir. Müntehâ’da İbnü’l-Arabî’nin fikirlerine yöneltilen eleştiri ve değerlendirmeler de bu çalışmada ele alınacak konular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Yazıcıoğlu, Müntehâ, Fusûsu’l-Hikem, tasavvuf, vahdet-i vücûd.

Kaynakça

• Abdullah Efendi. Semeratü’l-Fuâd fi’l-Mebde ve’l-Me‘ad, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1288.
• Akkaya, Veysel. “Bir İbn Arabî Takipçisi: Şemsüddîn İsmail b. Sevdekîn”, Tasavvuf, 25/1 (2010), 251-259.
• Alkan, Ercan. “Osmanlı Dönemi Fusûsü’l-Hikem Şerh Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 15/30 (2017), 211-240.
• Beyatlı, Yahya Kemal. Çocukluğum Gençliğim Siyâsî ve Edebî Hatıralarım, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1999.
• Bîcan, Ahmed. Müntehâ, Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 630, 116 vr.
• Câmî, Abdurrahman., Nefehâtü'l-Üns min Hazarâti'l-Kuds, çev. Lâmiî Çelebi, İstanbul: 1872.
• Chodkiewicz, Michel. Sahilsiz Bir Umman, çev. Atila Ataman, İstanbul: Nefes Yayıncılık, 2015.
• Cendî, Müeyyidüddin. Şerhu Müeyyidüddin el-Cendî ala Fusûsu’l-Hikem, Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Çakmaklıoğlu, Mustafa. İbn Arabî’de Marifetin İfadesi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, haz. Ahmed Cevdet, Dersaâdet: İkdam Matbaası, 1315.
• Gelibolulu, Ali Mustafa Efendi. Kitabü’t-Tarih-i Künhü’l-Ahbar, haz. Ahmet Uğur vd., Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 1997.
• Grenier, Carlos. The Yazıcıoğlus and the Spırıtual Vernacular of the Early Ottoman Frontier, Chicago: The University of Chicago, Doktora Tezi, 2017.
• Göktaş, Recep Gürkan,-. “Yazıcıoğlu’nun Muhammediyye’si Hakkında Bir Osmanlı Fetvası”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 53/1 (2017), 205-212.
• ¬¬¬İbnü’l-Arabî, Füsûsu’l-Hikem, thk. Mahmud Erol Kılıç, Abdurrahim Alkış, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• Bayramiye Tarikatı Menakıbı, nşr. Zehra Hamarat, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• Kâtip Çelebi. Keşfu’z-Zünûn ‘an Esâmi Kütübi ve’l-Fünûn, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, C. I-II, ts.
• Kayserî, Dâvûd. Şerhu Fusûsi’l-Hikem, thk. Ayetullah Hasanzade Âmulî, 2 Cilt. Kum: Bostân-ı Kitab, 1393.
• Krstic, Tijana. Osmanlı Dünyasında İhtida Anlatıları, çev. Ahmet Tunç Şen, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• Lâtîfî. Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, haz. Rıdvan Canım, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 2018.
• Mecdi Mehmed Efendi. Hadâiku’ş-Şakaik, haz. Abdülkâdir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
• Namlı, Ali. “XVIII. Yüzyılda İbnü’l-Arabî’yi Tartışmak: İsmâil Hakkı Bursevî’nin Firavun’un İmanı Meselesine Yaklaşımı”, Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf, İstanbul: İsar Yayınları, (2018), 447-490.
• Uğur, Abdullah. Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân Efendi ve Envârü’l-Âşıkîn Adlı Eseri (İnceleme-Metin), (Doktora Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Vassaf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ, nşr. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz, 5 Cilt. İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Yazıcıoğlu Mehmed, Müntehâ, Nuruosmaniye ktp., no: 2466, 148 vr.
• ¬¬____, Muhammediye, nşr. Âmil Çelebioğlu, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Zehebî, Mîzânü’l-İ‘tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk. Ali Muhammed Muavvad vd., Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995, I-VII.