الانفرادات اللغوية لابن فارس في كتابه فتيا فقيه العرب

Yıl 2022, Sayı: 14, 275 - 294, 30.06.2022

Ahmed Hazim Yahya Al-qassab

https://doi.org/10.47502/mizan.888141

Öz

ابن فارس من أشهر علماء اللغة العربية ومن أبرز أصحاب المعاجم فهو من المتخصصين في معاني الكلمات ودلالتها، وكتابه فتيا فقيه العرب، عبارة عن أسئلة فقهية ولكن بألفاظ لها معان مشتركة ومفتاح الجواب عن هذه الأسئلة يكون عن طريق معرفة معاني هذه الكلمات، وهدفه هو بيان أهمية اللغة العربية والزام الدارس لعلوم الشريعة بدراسة اللغة ومعرفتها، وهذا البحث يتحدث عن انفرادات ابن فارس اللغوية والتي هي على نوعين؛ الأول المعاني التي انفرد بها في كتابه فتيا فقيه العرب ولم ترد في معاجمه ولا في المعاجم العربية الأخرى ، ولا يعرف تحديداً من أين جاء بها والثاني هي ما انفرد به ابن فارس في كتابه المذكور ولم يبن هذه المعاني في معاجمه الأخرى ولكن بينها أصحاب المعاجم العربية، ويؤخذ على ابن فارس عدم ايراده معاني هذه الألفاظ في معاجمه، لاسيما صرح بأنَّه لا يورد إلا الصحيح والموثوق في اللغة فهل هو اعتراف ضمني بأنَّ هذه المعاني غير مشهورة أو ضعيفة، إذن كيف يستعملها في الاختبار اللغوي الذي هو محور كتابه وهذا ما يحاول هذا البحث أن يجيب عليه.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية, ابن فارس, مجمل اللغة, مقاييس اللغة, الانفراد اللغوي

Lexical Uniqueness Of Ibn Faris In His Book “Futyaa Fakih Al-Arab”

Öz

Ibn Faris is one of the most famous scholars of the Arabic language and one of the most prominent writers of Arabic dictionaries, as he is one of the specialists in the semantics of words and their connotations. Ibn Faris’s book “Futyaa Faqih al-Arab” consists of doctrinal questions (Fatwas). These Fatwas includes homonymous words. The clue to answering these questions is through knowing the meanings of these words. The author’s goal is to show the importance of The Arabic language and obliging the student of Sharia to Master the language. This research focuses on the lexical uniqueness of Ibn Faris, which has two types: First, the unique meanings that he used in his book “Futyaa Fakih Al-Arab”, while these meanings were not mentioned in any other Arabic dictionaries even in his own dictionaries, and we do not know exactly from where he got these meanings. Second, the meanings mentioned in “Futyaa Fakih Al-Arab”, and Arabic dictionaries, but were not mentioned in his own dictionaries which is considered a weak point in his dictionaries; especially he stated that he only lists the correct and authentic Arabic words, so it is implied that these meanings are not authentic, then he should not have used them in his book. This is what this research tries to study.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Ibn Faris, Mujmal Al-Lughah, , Maqayyis Al-Lughah,, Lexical Uniqueness

الانفرادات اللغوية لابن فارس في كتابه فتيا فقيه العرب

Öz

İbn Fâris Arap Dili’nin en meşhur âlimlerinden ve en önde gelen sözlük müelliflerinden biridir. Kendisi kelimelerin anlamları ve göstergeleri konusunda mütehassıstır. Fütyâ Fakîhi’l-Arab adlı kitabı, çok anlamlı kelimelerle sorulmuş fıkhî sorulardan ibarettir. Bu sorulara verilen cevaplar bu çok anlamlı kelimelerin anlamlarını bilmekten geçmektedir. Yazarın amacı, Arap Dili’nin önemini ortaya koymak ve dîni ilimlerle uğraşanların dille olan irtibatlarını/seviyelerini artırmaktır. Bu araştırma, yazarın adı geçen eserinde yer verdiği özgün kelimeleri ele almaktadır. Özgün kelimelerle, iki şeyi kast etmekteyiz: (I) Sadece Fütyâ Fakîhi’l-Arab adlı kitabında yer verdiği; kendi sözlükleri de dahil başka sözlüklerde bulunmayan kelimelerle (II) Fütyâ Fakîhi’l-Arab’da yer verdiği, fakat kendisi diğer sözlüklerinde açıklamamış olsa da başka sözlük yazarlarının açıkladığı kelimelerdir. Yazar bu kelimelerin anlamlarını açıklamamasından ötürü eleştirilmiştir. Çünkü kendisi bilhassa dilde sahih ve güvenilir kelimelere yer verdiğini belirtmiştir. Bu zimnî bir şekilde bu anlamların meşhur olmadığının yahut zayıf olduğunun bir itirafı mıdır? Öyleyse temel ekseni bir tür dil imtihanı yapmak olan eserinde bunlara nasıl yer vermiştir? Bu araştırma bun sorunun cevabını aramaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arapça, İbn Fâris, Mücmelü’l-Lüga, Mekâyîsü’l-Lüga,, Özgün Kelimeler

Kaynakça

• Ahmed B. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavut&Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetür’-Risâle, 3. Basım, 1421/2001.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-Cevherî. eṣ-Ṣıḥâḥ Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülgaf’ur Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm, 1404/1984.
• Enbârî, Ebü’l-Berekât Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillâh el-Enbârî. Nüzhetü’l-elibbâʾ fî ṭabaḳāti’l-üdebâi. thk. İbrâhîm es-Sâmirâî, Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, 3. Basım, 1405/1985.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Ezherî el-Herevî. Tehẕîbü’l-luġa. thk. Muhammed Avd Mu‘rib. 8 Cilt. Beyrut: Dâr İhyâ Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî, Menâḳıbü’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî. thk. Ahmed Hıcâzî es-Sekâ. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1406/1986.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed el-Fîrûzâbâdî. el- Ḳāmûsü’l-muḥîṭ.thk. Muhammed Naîm el-Arkasûsî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 8. Basım, 1426/2005.
• Halîl B. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî (el-Fürhûdî). Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî&İbrâhim es-Sâmirâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâr Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Hâzin, Ali b. Muhammedi. Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed b. İbrâhîm el-Hâzin el-Bağdâdî. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1399/1979. İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Taḥrîrü’l-maʿne’s-sedîd ve tenvîrü’l-ʿaḳli’l-cedîd min tefsîri’l-kitâbi’l-mecîd. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâr Tûnusiyye, 1984.