Doktrinde Çocuk Evliliği Kabul Edilen Yaş Sınırı Bağlamında Günümüz İslam Toplumlarının Aile Hukuku Kanunlarında Asgari Evlilik Yaşı

Yıl 2022, Sayı: 15, 179 - 204, 31.12.2022

Adem Yenidoğan

https://doi.org/10.47502/mizan.1089616

Öz

Evlilik, insan hayatının en önemli olaylarından kabul edilir. Ancak evlenmek isteyen kişilerin gerek akıl gerek fiziksel olarak olgunlaşması gerekmektedir. Bu sebeple dünyada birçok hukuk sisteminde evlenmek için minimum yaş sınırı belirlenmiştir. İslam hukukunda fiili evlilik hayatı için belirli bir olgunluk şart görülmüşse de hukuki evlilik için evlenme yaşının herhangi bir alt sınırı bulunmadığı kabul edilmektedir. Klasik İslam hukuku kaynaklarında hukuki olarak kabul gören çocuk evlilikleri ilk olarak Hukûk-ı Âile Kararnâmesi’nde (1917) yasaklanmıştır. Müslüman toplumlardaki kanunlaştırma faaliyetiyle birlikte sınırlandırılan çocuk evlilikleri son zamanlarda yürürlüğe konulan kanunların çoğunda yasaklayıcı bir yaklaşıma konu olmuştur. Yürürlüğe konulan kanunların çoğunda evlilik çağıyla ilgili sınırlandırmalara gidilmişse de hâkim ve velinin izniyle belirlenen yaşların altındakilerin evliliklerine izin verildiği görülmektedir. Evliliğin asgari yaş sınırı ülkelere göre değişmekte olup doktrinde çocuk evliliği kabul edilen yaş sınırının altındaki evliliklere izin veren ülkelerin hala varlığı dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Aile Hukuku, Çocuk Evlilikleri, Evlilik Çağı, Evlilik yaşı, İslam Ülkeleri, Kanunlaştırma

Kaynakça

• Abdülhamîd, Muhammed Muhyiddîn. Ahvâlu’ş-şahsiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. by. ts.
• Alami, Dawoud - Hinchliff, Dooren. Islamic Marriage and Divorce Laws of the Arab World. London-Boston: Cimel and Kluwer Law International, 1996.
• Ansay, Sabri Şakir. “Aile Hukuku”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2-3 (1952): 20-32.
• Ansay, Sabri Şakir. Eski Aile Hukukumuza Bir Nazar. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1952.
• Ansay, Sabri Şakir. İslam Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1958.
• Arsal, Sadri Maksûdi. Umûmi Hukuk Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1994.
• Asghari, Shamin. “Early Marriage in Iran: A Pragmatic Approach”. Journal of Human Rights Practice 11 (2019): 569-588.
• Aydın, Mehmet Akif. “Hukūk-ı Âile Kararnâmesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/ 314-318. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1968.
• Çağatay, Neşet. İslam Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1982.
• “Child Marriage”. Unicef. Erişim 11 Mart 2022. https://www.unicef.org/protection/child-marriage
• Cin, Halil. İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Konya: Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1988.
• Cin, Halil - Akgündüz, Ahmet. Türk-İslam Hukuk Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Timaş Yayınları, 1990.
• Çeker, Orhan. Aile Hukuku Kararnamesi. İstanbul: Ebru Yayınları, 1985.
• Çetin, Merve. “Toplumsal Bir Gerçeklik Olarak Çocuk Gelinler”. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi 5 (2020): 107-122.
• “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”. Unicef. Erişim 11 Mart 2022. https://www.unicef.org/turkey/çocuk-haklarına-dair-sözleşme
• Deniz, Şeyma Nur. “Dünyadaki ve Hindu Toplumundaki Çocuk Evliliklerine Dair Bir İnceleme”. Edebali İslamiyat Dergisi 5/1 (2021): 27-45.
• Duman, Nesrin - Coşkun, Büşra Nur. “Çocuk Yaşta Evlilik” ya da “Çocuk Gelin” Olgusuna Psikososyal Bir Bakış. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD) 4/2 (2019): 267-276.
• Ebû Zehra, Muhammed. Muhâdarât fî akdi’z-zevâc ve âsâruhu. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabiyyi, 1391/1971.
• Ebû Zehra, Muhammed. Ahvâlu’ş-şahsiyye. Dâru’l-Fikri’l-Arabiyyi, ts.
• Fazlur Rahman. “A Survey of Modernization of Muslim Family Law”. International Journal Middle East Studies 2 (1980): 451-465.
• Feyzioğlu, Necmeddin. Aile Hukuku. haz. H. Cumhur Özakman - M.Enis Dural. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1986.
• İbn Âbidîn, Muhammed b. Emin b. Ömer. Reddu’l-muhtâr ale’d-durri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1987.
• Hallâf, Abdülvehhâb. Ahkâmü’l-ahvâli’ş-şahsiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Kuveyt: Dârü’l-Kalem, 1990.
• Hawramy, Fazel. “Tehran’s inaction on child marriage in Iran sees thousands of kids robbed of youth”. Rudaw. Erişim 11 Mart 2022. https://www.rudaw.net/english/world/27122020
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed el-Endülüsi. el-Muhallâ bi’l-âsâr. thk. Abdülgaffar Süleyman el-Bendari. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî (eş-Şerhu’l- kebîr ile birlikte). 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404/1984.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. İbrâhim. Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik: fi furû’il Hanefiyye (İbn Abidin Muhammed b. Ömer ed- Dımaşki’nin Minhâtu’l-hâlik ala’l-Bahri’r-râik adlı haşiyesiyle birlikte). 9 Cilt. haz. Zekeriyâ Âmirât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el- Hafîd el-Kurtubî, Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd, 2 Cilt. Mektebetü’l-Külliyyeti’l-Ezheriyyeti, 1386/1966.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Fethu’l-kadir. (Bâbertî’nin el-İnâyesi ve Sa’di Çelebi’nin haşiyesi ile). 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Kalıpçı, Mahmud Esad. “Hukuk-ı Aile Kararnamesinin İlgası İşlemi Keenlemyekün Sayıldı mı?,” II. Türk Hukuku Tarihi Kongresi Bildirileri, ed. Fethi Gedikli. 2 Cilt. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2016.
• Kâsânî, Ebû Bekir Alâuddin b. Mes’ûd. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1420/2000.
• Korkmaz, Ömer. “Osmanlı Uygulamaları Işığında Küçüklerin Evlendirilmesi ve Veli İzinsiz Nikâh”. Bilimname: Düşünce Platformu 37 (2019): 453-475.
• Merginânî, Burhânuddin Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî mea şerhi’l-allâme Abdülhayy el-Leknevi. 8 Cilt. Pakistan: İdâretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmü’l-İslâmiyyetü, ts.Musa, De’d. Kavânînü’l-ahvâli’ş-şahsiyyeti. Beyrut: Müessesetü Friedrich Ebert, 2018.
• “Meşrûu kânûni’l-ahvâli’ş-şahsiyyeti’l-mukaddemi mine’l-hukûmeti”. Manshurat. Erişim 11 Mart 2022. https://manshurat.org/node/74781 Oğuzman, Kemal - Dural, Mustafa. Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1994.
• Ronald de Vaux. Yadudilikte Aile (Les Instituons de I Ancien Testament). çev. Ahmet Güç. Bursa: Arasta Yayınları, 2003.
• Sahnûn, Saîd et-Tenûhî. Müdevvenetü’l-kübrâ, (Eser kapağında İmam Mâlik’e nispet edilmiştir). 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Salvatore Dı Marzo. Roma Hukuku. çev. Ziya Umur. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1959.
• Serahsî, Şemsuddîn Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebi Sehl. Kitâbu’l-mebsût. 30 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Seyyid Ahmed, Nûrân. “en-Nizâmü’l-Mısrıyyü yetehabbedu fî Kânûni’l-ahvâli’ş-şahsiyyeti”. Carnegieendowment. Erişim 11 Mart 2022. https://carnegieendowment.org/sada/85065
• Şâhir, İsrâ. “Ta’dîlü Kânûnu’l-ahvâli’ş-şahsiyyeti yükallilü müânete’s-sûdâniyyât”, Independentarabia. Erişim 11 Mart 2022. https://www.independentarabia.com/node/134646 Şecâuddîn, Abdülmü’min. Tahdîdü sinnü’z-zevâc diraseten fıkhiyyeten kânûniyyeten mukâreneten. Câmiatü San’a: 2008.
• Şirbînî, Muhammed el-Hatib. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti maâni el-fâzı’l-minhâc. 6 Cilt. thk. Ali Muhammed Muavvid. takdim ve takriz: Muhammed Bekir İsmail. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Tekinay, Selahattin Sulhi. Türk Aile Hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1966.
• Zevkliler, Aydın. Medeni Hukuk. Ankara: Savaş Yayınları, 1992.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. 9 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995/1996.
• Ünal, Asife. Yahudilik’te, Hristiyanlık’ta ve İslam’da Evlilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
• Yalçın, İsmail. “Günümüz İslam Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlandırmalar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017): 1707-1725.
• Yenidoğan, Adem. İslam Hukukunda Küçüklerin Evlendirilmesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Yıldız, Dilber - Poyraz, Tuğca. “Sosyo Demografik ve Sosyo Kültürel Bağlamda Erken Evlilikler: Çocuk Gelinler ve Çocuk Damatlar”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 32 (2020): 159-186.
• Zeylaî, Fahruddîn Usman b. Alî. Tebyînu’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik (Haşiyeleriyle birlikte). 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmiyyü ve edilletühü. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1405/1985.
• Birleşik Arap Emirlikleri, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (2005). Erişim 11 Mart 2022. http://www.dxbpp.gov.ae/Law_Page.aspx?Law_ID=4&Grand_ID=4# web Cezayir, Kânûnu’l-Üsra (1984). Erişim 11 Mart 2022. https://www.joradp.dz/trv/afam.pdf
• Endonezya, Child Protection Law (2002). Erişim 11 Mart 2022. https://www2.congreso.gob.pe/sicr/cendocbib/con4_uibd.nsf/E67F49F7CC441622052580330075862B/$FILE/ANNEX-3-Laws-of-child_protection.pdf https://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=63103
• Endonezya, Kompilasi Hukum Islam (2001). Erişim 11 Mart 2022. https://perpustakaan.mahkamahagung.go.id/assets/resource/ebook/23.pdf
• Endonezya, Law on Marriage (1974). Erişim 11 Mart 2022. https://www.expat.or.id/info/Marriage-Law-UU1-1974-Perkawinan.pdf
• Endonezya, The Indonesian Civil Code (1847) Erişim 11 Mart 2022. https://www.refworld.org/pdfid/3ffbd0804.pdf
• Fas, Müdevvenetü’l-Üsra (2004). Erişim 11 Mart 2022. https://www.cour-constitutionnelle.ma/sites/default/files/documents/mdwn_lsr.pdf
• Irak, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (1959). Erişim 11 Mart 2022. https://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=5c76654f4
• İran, Kânûnu Medenî Cumhûri İslami İran (1979). Erişim 11 Mart 2022. https://www.refworld.org/pdfid/49997adb27.pdf
• Katar, The Family Law (2006). Erişim 11 Mart 2022. https://almeezan.qa/LawView.aspx?opt&LawID=2558&language=en#Section_8843
• Kuveyt, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (2007). Erişim 11 Mart 2022. https://www.e.gov.kw/sites/kgoarabic/Forms/QanoonAlAhwalAlMadaniyah.pdf
• Libya Ahvâli Şahsiyye Kanunu (1984). Erişim 11 Mart 2022. https://aladel.gov.ly/home/?p=1246
• Malezya, Islamic Family Law (Federal Territories) (1984). Erişim 11 Mart 2022. http://jafbase.fr/docAsie/Malaisie/FamilleIslamique.PDF
• Mısır, Kânûnu Ahvâli Şahsiyye (2000). Erişim 11 Mart 2022. https://egypt.gov.eg/arabic/laws/personal/default.aspx
• Pakistan, The Child Marriage Restraint Act (1929). Erişim 11 Mart 2022. https://kp.gov.pk/uploads/2016/02/3._Child_Marriage_Restraint_Act_1929_.pdf
• Sudan, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyyeti li’l-Müslimîn (1991). Erişim 11 Mart 2022. https://www.bibliotdroit.com/2019/04/blog-post_31.html
• Suriye, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (1953). Erişim 11 Mart 2022. http://parliament.gov.sy/arabic/index.php?node=201&nid=11333&ref=tree&
• Suriye, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (2007). Erişim 11 Mart 2022. http://humanrts.umn.edu/arabic/Arab-Dlaws/Syria-Dlaw2.html
• Tunus, Mecelletü’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (1956). Erişim 11 Mart 2022. https://www.justice.gov.tn/fileadmin/medias/ministere/musee/StatutpersonnelArabe.pdf
• Türkiye, Türk Medeni Kanunu (2001). Erişim 11 Mart 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• Umman, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye. Erişim 11 Mart 2022. https://www.mola.gov.om/Download.aspx?Lid=56
• Ürdün, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (2019). Erişim 11 Mart 2022. https://www.aliftaa.jo/ShowContent.aspx?Id=205#.YivK-XpBzIU
• Yemen, Kânûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye (2003). Erişim 11 Mart 2022. http://hrlibrary.umn.edu/arabic/Yemeni_Laws/Yemeni_Laws147.pdf