Îliyyâ Ebû Mâdî’nin el-Ustûratu’l-Ezeliyye Şiirindeki Örtük Göstergelerin Alımlama Estetiği Kuramına Göre Okunması

Yıl 2023, Sayı: 17, 573 - 590, 30.12.2023

Adnan Arslan

https://doi.org/10.47502/mizan.1242756

Öz

Yazar ve metin merkezli edebiyat kuramlarının okuru ihmal ettiğini düşünen bir kısım edebiyat kuramcıları, postmodern söylemin çoğulcu yaklaşımının etkisiyle dikkatlerini okura çevirmiştir. Okur merkezli bu kurama göre bir metnin anlamı büyük oranda okuyucunun ne anladığında saklıdır. Bu kurama göre edebi bir metinde anlamsal boşluklar ve bilinmezlikler vardır. Her bir okura düşen metindeki bu örtülü anlamları kendine ait zihinsel ve duygusal arka planı ile tamamlamaktır. Bu yönüyle okur, metni tüketirken aynı zamanda bir anlam üretimi de sunar. Literatüre alımlama estetiği olarak giren bu kavram bilhassa okuru anlamın merkezine koymaktadır. Yorumda aşırı bir öznelliğin önünü açmakla tenkit edilen bu yöntem son yıllarda oldukça kabul görmüştür. Bu çalışmada, alımlama estetiği kuramının Arap Mehcer Edebiyatının önde gelen şairlerinden Îliyyâ Ebû Mâdî’nin el-Ustûratu’l-ezeliyye kasidesine bir uygulaması yapılacaktır. Şairin bu anlatımsal şiirinde genç, yaşlı, güzel ve çirkin kadın, fakir, zengin, kıt akıllı ve dahi kişilerin şikâyetlerine kulak verilmektedir. Her biri bulunduğu halden memnun değildir ve hepsinin de kendilerine göre serzenişleri vardır. Şair, bunların şikâyetleri üzerinden bir takım örtük mesajlar vermeye çalışır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, İliyya Ebu Madi, Alımlama Estetiği

Kaynakça

• Alabulut, Seda. Alımlama Estetiği. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Arslan, Fatih. “Metni Bireyselleştirme Ölçütünde “Alımlama Estetiği” Algısı”. e-Journal of New World Sciences Academy 5/4 (2010), 646-651.
• Başkay, Banu. Alımlama Estetiği Açısından Keşif, Haz Ve Sağaltım İlişkisi. İstanbul: Işık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Culpepper, Joe. “Births, Deaths and Reincarnations of Reception Theory”, Mei (2011), 95. (Erişim 24 Kasım 2022) http://joeculpepper.com/wp-content/uploads/2014/10/Culpepper_Births-Deaths-and-ReincarnationsCopyOfPublishedArticle.pdf
• Davis, Todd F. – Womack, Kenneth. Formalist Criticism and Reader-Response Theory. Hampshire: Palgrave, 2002.
• Doğan, Gürkan. “Şiir Dili, Bağıntı ve Zayıf Sezdirimler”. Bilig 64 (2013), 123-150.
• Ebû Mâdî, Îliyyâ. el-A’mâlu’ş-Şi´riyyeti’l-Kâmile. Kuveyt: Muessesetu Câizeti Abdilazîz, 2008.
• Eco, Umberto. Açık Yapıt. çev. Yakup Şahan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1992), 33-34.
• Eco, Umberto. Yorum ve Aşırı Yorum. çev. Kemal Atakay. İstanbul: Can Yayınları, 2003.
• Emre, İsmet. “Yapısalcı Edebiyat Teorisi”. Türk Dili 68/801 (Eylül 2018), 60-65.
• Gürbüz, Adem. “Alımlama Estetiği”. Eleştiri Kuramları ve Metin Tahlilleri. ed. Ulaş Bingöl, Enser Yılmaz. İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
• Güzeloğlu, Tuğşat. “Eleştirel Teori ve Pozitivizm Eleştirisi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/1 (2021), 95-102.
• Heidenreich, Rosmarin. “La problématique du lecteur et de la réception”. Cahiers de recherche sociologique 12 (1989), 77-89.
• Hollub, C. Robert. Reception Theory. Abington: Routledge, 2003.
• Holub, C. Robert. “American Confrontations with Reception Theory”. Monatshefte 81/2 (1989), 213-225.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1414.
• Karabulut, Mustafa – Biricik, İbrahim. “Postmodern Edebiyatın “Ne”liği”. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı 3 (2017), 34-45.
• Kavalcı, Tolga. “Üç Önemli Kuramcı Üzerinden Alımlama Estetiğinin İncelenmesi ve Bir Uygulama”. Söylem Filoloji Dergisi 2/3 (2017), 52-74.
• Kendir, Sedef. Türk Edebiyatında Alımlama Estetiği Ve Akşit Göktürk’ün İnceleme Ve Deneme Yazıları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Keskin, Arif. “Edebiyat Eleştirisinde Yapısalcı Kuramın Gelişimi”. Edebi Eleştiri Dergisi Eleştiri Kuramları Özel Sayısı 3/3 (Aralık 2019), 274-286.
• Köseoğlu, Berna – Toprak, Metin. “Modern Kuramların Postmodern Yansımaları: Okur Odaklı Edebiyat Kuramlarında Okurun Konumlandırılışı”. Diyalog 1 (2017), 49-70.
• Kur’ân Yolu. Erişim 25 Kasım 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kutlay, Sevcan Yılmaz. “Beyaz Adam’ın Yazar Söyleminin “Doğumu” ve “Ölümü”nün Politiği ve Çeviribilimdeki İzdüşümleri. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 5 (2019), 358-366.
• Merzûk, Şerîf. “Nazariyyetu’t-telakkî ve utrûhâtuhû”. Mecelletu’n-Nass 1/7 (2021), 192-211.
• Moran, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: Cem Yayınları, 1988.
• Özbek, Yılmaz. Postmodernizm ve Alımlama Estetiği. İstanbul: Çizgi Kitapevi, 2015.
• Sağlık, Şaban. Hikâye/Anlatı/Yorum. Ankara: Hece Yayınları, 2014.
• Seth, Chhabi. ” Dimensions Of Reader-Text Relationship: A Study Of Wolfgang Iser’s Reception Theory”. International Journal of Creative Research Thoughts (IJCRT) 8/5 (2020), 2720-2725.
• Shi, Yanling. “Review of Wolfgang Iser and His Reception Theory”. Academy Publisher 3/6 (2013), 982-986.
• Tüzel, Sait. “Alımlama Estetiği Kuramı Doğrultusunda Okurun Beklenti Ufkunun Tespit Edilmesi Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10/21 (2013), 101-123.
• Ulağlı, Serhat. “Öteki”nin Bilimine Giriş İmgebilim. Ankara: Motto Yayınları, 2018.
• Yavuz, Hilmi. Okuma Biçimleri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2018.
• Zima, Peter V. Modern Edebiyat Teorilerinin Felsefesi. çev. Mustafa Özsarı. Ankara: Hece Yayınları, 2015.