Criticism of Idealism and Realism: A Comparison on the Axis of Rational Justifications

Yıl 2024, Sayı: 18, 311 - 340, 30.06.2024

Mehmet Latif Bakış

https://doi.org/10.47502/mizan.1461252

Öz

Idealism and realism are two important currents in philosophy that have been discussed for a long time and have enabled various schools of thought to produce solutions. While both focus on the way human beings perceive and understand the world, they offer different approaches and emphases. This study addresses the main differences between idealism and realism and examines how one criticises the other. The main concepts, their strengths and weaknesses, and their proponents or representatives are also presented in an attempt to make a comparison. Likewise, while examining the subject, the principles of grounding, contextualisation and sustainability, which are the evaluation criteria of the field of Social Sciences, are determined as the axis. Thus, it is tried to pay attention to the consistency of scientific activity by making a rational evaluation. Therefore, in the context of reality and perception, the relationship of "reality", "truth" and "reality" with sense, experience and human mind is also tried to be established by emphasising the noumen-phenomenon distinction and interaction with a Kantian perspective. In this way, the nature and source of "knowledge" are also tried to be elucidated in this whole analysis. This is because the views on what knowledge is and its nature determine the course of the subject from the beginning. For instance, the path that idealism based on a Platonic rational constant would lead to and the path that the realist approaches of Hume, Locke and Hobbes would lead to are quite different from each other. Therefore, by analysing both currents within the framework of rational principles, it is tried to determine which one is more accurate and applicable in the criticism of the two currents and which one is more sustainable in terms of internal consistency and integrity.

Anahtar Kelimeler

Idealism, Realism, Criticism, Rational, Justification

İdealizm ve Realizmin Birbirini Tenkidi: Rasyonel Temellendirmeler Ekseninde Bir Karşılaştırma

Öz

İdealizm ve realizm, felsefede uzun süredir tartışılan ve çeşitli düşünce ekollerinin çözüm üretmesini sağlayan iki önemli akımdır. Her ikisi de insanın dünyayı algılamasına ve anlama biçimine odaklanırken, farklı yaklaşımlar ve vurgular sunar. Bu çalışma da idealizm ve gerçekçilik arasındaki temel farklılıkları ele almakta ve birinin diğerini nasıl eleştirdiğini incelemektedir. Konu ele alınırken temel kavramlar, güçlü ve zayıf yanları, savunucuları veya temsilcileri de ortaya konmak suretiyle bir mukayese yapılmaya çalışılmaktadır. Keza konu irdelenirken Sosyal Bilimler sahasının değerlendirme kriterlerinden olan temellendirme, bağlam oluşturma ve sürdürülebilirlik ilkeleri eksen olarak belirlenmektedir. Böylece rasyonel bir değerlendirme yapmak suretiyle bilimsel faaliyetin tutarlılığına dikkat edilmeye çalışılmaktadır. Dolayısıyla gerçeklik ve algı bağlamında Kantçı perspektifin sunduğu bir tavır alışla noumen-fenomen ayrımı ve etkileşimi üzerinde de durularak “gerçeklik”, “doğruluk” ve “hakikat”ın duyu, deneyim ve insan zihni ile ilişkisi de kurulmaya çalışılmaktadır. Böylece tüm bu incelemede “bilgi”nin neliği ve kaynağı da serimlenmeye çalışılmaktadır. Zira bilginin ne olduğu ve doğası hakkında ileri sürülen görüş, konunun seyrini baştan belirlemektedir. Söz gelimi, İdealizmin Platoncu bir akli sabiteye dayandırılmasının konuyu götüreceği mecra ile Hume, Locke ve Hobbes’un realist yaklaşımlarının düşünceyi vardıracağı mecra birbirlerinden oldukça farklılıklar arz etmektedir. Dolayısıyla her iki akım rasyonel ilkeler çerçevesinde irdelenmek suretiyle, iki akımın birbirini tenkidinde hangisinin daha doğru ve uygulanabilir olduğu ve hangisinin iç tutarlılık ve bütünsellik açısından daha sürdürülebilir olduğu tespit edilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İdealizm, Realizm, Tenkit, Rasyonel, Temellendirme

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Çağdaş Felsefe. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Basım, 1979.
• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Savaş Yayınları, 1984.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2. Basım, 1996.
• Aristoteles. Poetika. İstanbul: Remzi Kitabevi, 10. Basım, 2002.
• Augustine. The City of God. çev. Demetrius B. Zema vd. Washington, D.C.: Catholic University of America Press, 2008.
• Baykan, Fehmi. Aydınlanma Üzerine Bir Derkenar. Ankara: BilgeSu Yayınları, 2009.
• Berkeley, George. A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge. Oxford: Oxford University Press, 1. Basım, 1710.
• Berkeley, George. İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine. çev. Halil Turan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996.
• Berkeley, George. Three Dialogues between Hylas and Philonous (Hylas ve Philonous Arasındaki Üç Diyalog). Oxford: Oxford University Press, 1. Basım, 1713.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefe Doktirinleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 11. Basım, 2013.
• Boncheski, Joseph M. Çağdaş Avrupa Felsefesi. çev. Serdar Rifat Kıroğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1997.
• Brunschvicg, Leon. La Modalite du Jugement La Vertu Metaphysique du Syllogisme Selon Aristote. çev. Yvon Belaval. Kanada: Dijital, 3. Basım, 1964.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Çınar, Aliye. Rasyonel Teoloji. İstanbul: Düşünce Kitap Kırtasiye, 2008.
• Dankel, Arda. Düşünceler ve Gerçekler. İstanbul: Doruk Yayıncılık, 2003.
• Dostoyevski, Fyodor Mihayloviç. İnsancıklar. çev. Ergin Altay. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Duralı, Teoman Ş. Felsefe-Bilim Nedir? Istanbul: Dergâh Yayınları, 3. Basım, 2014.
• (Eflatun), Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 8. Basım, 1995.
• Fichte, J. G. The Science of Knowledge. çev. Peter Heath - John Lachs. New York: Cambridge University Press, 1982.
• Frolov, Ivan. Felsefe Sözlüğü. çev. Aziz Çalışlar. İstanbul: Cem Yayınları, 1991.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi. 9 Cilt. Istanbul: Remzi Kitabevi, 5. Basım, 2012.
• Hegel, Georg. “The Philosophy of History”.
• Hegel, Georg Wilhelm Fredrich. The Phenomenology of Spirit. ed. Terry Pinkard - Michael Baur. Cambridge University Press, 1. Basım, 2018. https://doi.org/10.1017/9781139050494
• Hobbes, Thomas. Leviathan. çev. Semih Lim. İstanbul: YKY, 6. Basım, 2007.
• Honer, M. Stanley vd. Felsefeye Çağrı, sorular ve Seçenekler. çev. Hasan Ünder. Ankara: İmge Kitabevi, 2003.
• Humboldt, Wilhelm von. (Documenta Semiotica) Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwickelung des Menschengeschlechts. Berlin: Olms, 1974.
• Kant, Immanuel. Saf Aklın Eleştirisi. çev. Naci Pektaş. Ankara: Gece Kitaplığı, 2024.
• Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi Modern Felsefenin Yükselişi. çev. Volkan Uzunağ. 4 Cilt. İstanbul: Küre Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Kısakürerk, Necip Fazıl. Çile. Istanbul: Büyük Doğu Yayınları, 37. Basım, 1998.
• Leibniz, G. W. New Essays on Human Understanding. çev. Peter Remnant - Jonathan Bennett. United Kingdom: Cambridge University Press, 1. Basım, 1996.
• Lenin, V. İ. Materyalizm ve Ampiryokritisizm, Gerici Bir Felsefe Üzerine Eleştirel Notlar. çev. Sevim Belli. İstanbul: Eriş Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Locke, John. Hükümet Üzerine Birinci İnceleme. çev. Fahri Bakırcı. Ankara: Kırlangıç Yayınevi, 2007.
• Locke, John. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. çev. Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Ara Yayıncılık, 1992.
• Locke, John. “Tabiat Kanunu Üzerine Denemeler”.
• Machiavelli, Niccolo. Hükümdar. çev. Necdet Adabağ. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 4. Basım, 2011.
• Machiavelli, Niccolo. Prens. çev. Nevin Yeni. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Basım, 2017.
• Morton, Adam. Pratikte Felsefe. çev. Mukaddes İgün. İstanbul: Kesit Yayınları, 2006.
• Moseley, Alexander. A’dan Z’ye Felsefe. çev. Ali Süha. İstanbul: NTV Yayınları, 2014.
• Nietzsche, Friedrich. Ahlakın Soykütüğü-Bir Polemik. çev. Zeynep Alangoya. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2011.
• Nietzsche, Friedrich. Böyle Buyurdu Zerdüşt. çev. A. Turan Oflazoğlu. İstanbul: Cem Yayınları, 1984.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce Homo Kişi Nasıl Olduğu Kimse Olur. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Basım, 2020.
• Nietzsche, Friedrich. Putların Alacakaranlığı. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Basım, 2010.
• Platon. Devlet. İstanbul: Bordo Siyah Yayınları, 9. Basım, 2005.
• Politzer, Georges. Felsefenin Başlangıç İlkeleri. İstanbul: Neden Kitap Yayıncılık, 2012.
• Politzer, Georges. Felsefenin Temel İlkeleri. çev. Hasan Erdem. Iİstanbul: Neden Kitap Yayıncılık, 2012.
• Saygılı, Serdar. “Gerçekliğin Duyumsal İnşası Sürecinde Metafiziksel Olabilirliğin Radikal Reddi Meselesi ve Ernst Mach”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 9 (2018), 88-108.
• Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph von. The Ages of the World: Book One: The Past (Original Version, 1811) plus Supplementary Fragments, Including a Fragment from Book Two (the Present) along with a Fleeting Glimpse into the Future. çev. Joseph P. Lawrence. Albany: State University of New York Press, 2019.
• Sühreverdî, Ebu Necîb. Nur Heykelleri. çev. Saffet Yetkin. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Tabatabai, Muhammed Hüseyin - Mutaharri, Murtaza. Felsefenin Temelleri ve Realizm Metodu. ed. Bahri Akyol. İstanbul: İslami Kültür ve İlişkiler Merkezi Tercüme ve Yayın Müdürlüğü, 1. Basım, 1996.
• Taftazanî, Mes’ud İbn Ömer. Şerhu’l- Akâid Kelam İlmi ve İslâm Akâidi. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Degâh Yayınları, 3. Basım, 1991.
• Tarancı, Cahit Sıtkı. Otuz Beş Yaş Bütün Şiirleri. İstanbul: Can Yayınları, 13. Basım, 1997.
• Thilly, Frank. Bir Felsefe Tarihi. çev. Nur Küçük - Yasemin Çevik. İstanbul: İdea Yayınevi, 2000.
• Thilly, Frank. Felsefe Tarihi. çev. İbrahim Şener. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1995.
• Ulaş, Sarp Erk vd. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2002.
• Uygur, Nermi. Felsefenin Çağrısı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2. Basım, 1971.
• Uygur, Nermi. Kuram-Eylem Bağlam. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1975.
• Ülken, Hilmi Ziya. Genel Felsefe Dersleri. İstanbul: Ülken Yayınları, 2000.
• Ülken, Hilmi Ziya. Varlık ve Oluş. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Williams, Raymond. Anahtar Sözcükler. çev. Savaş Kılıç. İstanbul: İletişim Yayınları, 6. Basım, 2016.
• Yıldırım, Ömer. “Mahizm (Machizm) Nedir, Ne Demektir?” İnternet. https://www.felsefe.gen.tr/mahizm-machizm-nedir-ne-demektir/, 19 Kasım 2019. https://www.felsefe.gen.tr/mahizm-machizm-nedir-ne-demektir/