Kur’an Kursu Öğreticilerinin Meslekî Doyum Düzeyleri: İstanbul Örneği

Yıl 2024, Sayı: 19, 147 - 172, 30.12.2024

Abdullah Duman

https://doi.org/10.47502/mizan.1447406

Öz

Yaygın din eğitiminin vasıtalarından biri olan Kur’an kursları; Kur’an, temel dini bilgiler ve İslâm ahlakının öğretilmesi ve nesilden nesle aktarılmasında önemli bir yere sahiptir. Kur’an kurslarındaki eğitim ve bu kursların idaresi Kur’an kursu öğreticileri tarafından sürdürülmektedir. Her meslekte olduğu gibi Kur’an kursu öğreticiliğinin de verim ve kalitesini etkileyen bazı unsurlar bulunmaktadır. Bu unsurlardan biri olan meslekî doyum; “çalışanın işinden zevk alması ve işine karşı duyduğu olumlu tutum” şeklinde tanımlanabilir. Araştırmanın amacı, Kur’an kursu öğreticilerinin meslekî doyum düzeylerini ve bu düzeylerde farklılığa neden olan değişkenleri incelemektir. Araştırmada; Kuzgun, Aydemir - Sevim ve Hamamcı (1999) tarafından geliştirilen Mesleki doyum Ölçeği (MDÖ) kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, İstanbul’da görev yapan 487 Kur’an kursu öğreticisi oluşturmaktadır. Araştırma ile öğreticilerin meslekî doyum düzeyleri yüksek bulunmuş, “yaş, meslekî kıdem ve mesleği tercih nedenleri” değişkenlerine göre meslekî doyum düzeylerinde farklılaşma görülmüş ve Kur’an kursu öğreticilerinin meslekî doyum düzeylerinin korunup geliştirilmesine katkı sağlayabilecek bazı öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur’an Kursu Öğreticisi, Meslekî Doyum, Meslekî Performans

Professional Satisfaction Levels of Qur'an Course Teachers: Istanbul Example

Öz

Qur’an courses, which are one of the means of non-formal religious education, has an important place in teaching and transmitting the Qur’an, basic religious knowledge and Islamic morality from generation to generation. The education in Qur’an courses and the administration of these courses are carried out by Qur’an course teachers. As in every profession, there are some factors that affect the efficiency, quality and functionality of teaching Qur’an courses. One of these elements, professional satisfaction; it is defined as "the employee's enjoyment of his job and his positive attitude towards his job". The aim of the research is to examine the professional satisfaction levels of Qur’an course teachers and the variables that cause differences in satisfaction levels. In the research, the Professional Satisfaction Scale developed by Kuzgun, Aydemir - Sevim and Hamamci (1999) was used. The research sample consists of 487 Qur’an course teachers working in Istanbul. As a result of the research, the professional satisfaction levels of Qur’an course teachers were found to be high and Differantiation was observed, in their professional satisfaction levels relative to some variables. In addition, based on these findings, some suggestions have been developed that can contribute to maintaining and improving the professional satisfaction levels of Qur’an course teachers.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Presidency of Religious Affairs, Qur’an Course Teachers, Professional Satisfaction, Professional Performance

Kaynakça

• Adak, Muhammet Fatih. “Kitap Değerlendirme; Hüseyin Algur. Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-Sosyal Durumları İstanbul: Dem Yayınları, 2019. 373 s. ISBN: 9786054036998”. Edebali İslamiyat Dergisi 5/1 (30 Mayıs 2021), 271-277.
• Akça, İbrahim. Din Görevlilerinde Meslekî Doyum: İzmit Örneği. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Akgül, Şengül - Altaş, Nurullah. “Din Dersi Öğretmenlerinin Eğitime İnanma Düzeyleri İle İş Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Hitit İlahiyat Dergisi 22/2 (30 Aralık 2023), 652-674. https://doi.org/10.14395/hid .1342857
• Akyürek, Süleyman. “Kur’an Kursu Öğreticisinin Mesleki Yeterlikleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/18 (01 Haziran 2005), 175-192.
• Aydın, Mehmet Zeki. “Zorunlu Eğitim ve Kur'an Kurslarının Geleceği”. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu. 1/33-54. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Aydın, Muhammet Şevki. Bir Din Eğitimi Kurumu Olarak Kur’an Kursu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Bakotić, Danica - Babić, Tomislav. “Relationship Between Working Conditions and Job Satisfaction: The Case of Croatian Shipbuilding Company”. International Journal of Business and Social Science 2/4 (01 Ocak 2013), 206-213.
• Baltacı, Ali. “Din Görevlilerinin İş Doyumu, İş Stresi, Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkiler: Çok Örneklemli Bir Çalışma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/3 (15 Aralık 2018), 1509-1536. 168 https://doi.org/10.18505/cuid.458233
• Başkonak, Mustafa. “Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Uzaktan Hafızlık Eğitimi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 22/1 (30 Haziran 2022), 191-222. https:// doi.org/10.33420/marife.1103786
• Batı, Serap vd. “Sağlık Çalışanlarında İş Doyumu Düzeyinin Belirlenmesi”. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi 13/1 (29 Aralık 2017), 37-66.
• Bayrakçı, Gizem - Türkmen, Emine. “McCloskey ve Mueller’in İş Doyum Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 13/3 (15 Temmuz 2020), 131-141. https://doi.org/10.46483/deuhfed.638306
• Biçer, Makbule. İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Mesleki Doyumları İle Kişilik Tipleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi, 2013.
• Bozanoğlu, Büşra. Öğretmenlerde İş Yeri Arkadaşlığı, Mesleki Doyum ve Örgütsel Huzur İlişkisi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Bryman, Alan - Cramer, Duncan. Quantitative Data Analysis with Spss Release 10 for Windows: A Guide for Social Scientists (Philadelphia: Routledge, 2002).
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavkı’n Necât, 1. Basım, 1422/2001.
• Buyrukçu, Ramazan. Türkiye’de Mesleki Din Eğitim Öğretimi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2007.
• Büyüköztürk, Şener. “Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 32/32 (01 Mart 2002), 470-483.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2013.
• Çekin, Abdülkadir. Kur’an Kursu Öğreticilerinin İş Doyum Düzeyleri Üzerine Bir İnceleme (Ankara İli Örneğinde Bir Alan Araştırması). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Çoştu, Kamil - Sancak, Seyyid. “Mesleki Doyum Açısından Din Görevlileri (Bartın - Bayburt Örneği)”, AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14 (Güz 2019), 488-509.
• Çoştu, Yakup. “Din Görevlilerinde Meslekî Doyum; Çorum İl Merkezi Örneği”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/1 (28 Mart 2014), 1-18.
• Delice, Ali - Ergene, Özkan. “Ölçek Geliştirme ve Uyarlama Çalışmalarının İncelenmesi: Matematik Eğitimi Makaleleri Örneği”, Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi 3/1 (01 Ocak 2015), 60-75.
• Demircioğlu, Aytekin - Çelik, Büşra. “Yaygın Din Eğitiminin Neliği”. Kastamonu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1-2 (05 Nisan 2020), 7-23.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. el-Fazl ed-Dârimî. Sünen-i Dârimî. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l Mugni, 1. Basım, 1412/2000.
• DİB 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Kur’an Kursları Uygulama Esasları. Ankara: DİB Abdullah DUMAN Kur’an Kursu Öğreticilerinin Meslekî Doyum Düzeyleri: İstanbul Örneği 169 Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2023. https://hukukmusavirligi.d iyanet.gov.tr/Detay/76/kur'an-kurslar%C4%B1-uygulama-esaslar%C4%B1
• DİB Personel Yeterlilikleri. Ankara: DİB Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2014.
• DİB Plan ve Programlar Daire Başkanlığı. Kur’an Kursu ve Öğreticilerine Ait Sayısal Veriler hk. E-Posta 1 Şubat 2024, Abdullah Duman.
• DİB Plan ve Programlar Daire Başkanlığı. Kur’an Kursu Öğrencilerine Ait Sayısal Veriler hk. E-Posta 9 Şubat 2024, Abdullah Duman.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet Akademisi Başkanlığı, Hizmet İçi Eğitim Programları”. Erişim 09 Şubat 2024. https://diyanetakademi.diyanet.gov.tr/sa yfa/488
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kur’an Kursları Öğretim Programları”. Erişim 09 Şubat 2024. https://egitimhizmetle ri.diyanet.gov.tr/sayfa/465
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Basılı ve Dijital Materyaller”. Erişim 09 Şubat 2024. https://egitimhizmetleri.diyaner.g ov.tr/kategoriler/materyaller
• DİBBMHY, Diyanet İşleri Başkanlığı Bağımlılıkla Mücadele Hizmetleri Yönergesi. Türkiye: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2022. Erişim 11 Şubat 2024. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/kategoriler/ba%C5%9Fkanl%C4%B1k -mevzuat%C4%B1/y%C3%B6nergeler
• DİBEYMDHY, Diyanet İşleri Başkanlığı Engellilere Yönelik Manevi Danışmanlık Hizmetleri Yönergesi. Türkiye: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019. Erişim 11 Şubat 2024. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/kategoriler/ba% C5%9Fkanl%C4%B1k-mevzuat%C4%B1/y%C3%B6nergeler
• DİBGÇY, Diyanet İşleri Başkanlığı Gençlik Çalışmaları Yönergesi. Türkiye: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018. Erişim 11 Şubat 2024. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/kategoriler/ba%C5%9Fkanl%C4%B1k mevzuat%C4%B1/y%C3%B6nergeler
• DİBGVÇY, Diyanet İşleri Başkanlığı Görev ve Çalışma Yönetmeliği, Resmî Gazete 29033 (17 Haziran 2014). Erişim 09 Şubat 2024. https://www.resmigazete.go v.tr/eskiler/2014/06/20140617-6.htm
• DİBKGHK, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633). Resmî Gazete 12038 (2 Temmuz 1965). Erişim 09 Şubat 2024. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=633&MevzuatTur=1&Me vzuatTertip=5
• Doğan, İrem - Osmanoğlu, Cemil. “Türkiye’de Hafızlık Eğitiminin Problemleri Üzerine Bir İnceleme”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 16 (30 Aralık 2023), 149-174. https://doi.org/10.53112/tudear.1359005
• Ecer, Münir - Çakmak, Ahmet. “Bir Meta-Sentez Çalışması: Öğreticilerin Gözünden 4-6 Yaş Kur’an Kursları”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21/2 (30 Aralık 2021), 803-831. https://doi.org/10.33420/marife.999853
• Eğinli, Ayşen Temel. “Çalışanlarda İş Doyumu: Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İş Doyumuna Yönelik Bir Çalışma”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler 170 Dergisi 23/3 (12 Ağustos 2010), 35-52.
• Gençer, Emrah. “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yaklaşımları Çerçevesinde Din Eğitimi Biliminde Kullanılan Yöntem ve Teknikler”. Kalemname 5/9 (30 Haziran 2020), 182-219.
• Göküş, Şeref. “Din Görevlilerinin Örgütsel Güven Düzeyleri ile Mesleki Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi 9/2 (31 Aralık 2019), 285-309. https://doi.org/10.13114/MJH.2019.491
• Gözütok, Şakir. “İslâm Eğitim Tarihinde Müesseseleşme”. Marife Dini Araştırmalar 9/26 (01 Haziran 2006), 17-44.
• Kadıoğlu, Fahriye. Psikolojik Danışmanların (Rehber Öğretmenlerin) Mesleki Doyum İle Kendine Saygıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014).
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar-İlkeler-Teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 17. Baskı, 2007.
• Karataş, Meryem. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programlarında Hz. Muhammed İmajı -Dinim İslam Kitabı Özelinde-”. Antakiyat 3/2 (28 Aralık 2020), 279-291.
• Karataş, Meryem. “Kur’an Kursu Talimatname ve Müfredatlarının Amaç Bağlamında İncelenmesi (1924-2000)”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 4/20 (2020), 342-362.
• Kayıkçı, Kemal. Milli Eğitim Bakanlığı Denetmenlerinin Denetim Alt Sisteminin Yapısal Sorunlarına İlişkin Algıları ve İş Doyum Düzeyleri. Ankara: TEM-SEN, 2005.
• Kayıklık, Hasan. “Din Görevlilerinde Yaşamdan Memnuniyet ve Mesleki Doyum -Adana Örneği-”. I. Din Hizmetleri Sempozyumu (3-4 Kasım 20207). ed. Mehmet Bulut. 34-46. Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• KEÖYKÖYPY, Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar İle Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönetmeliği. Resmî Gazete 28257 (07 Nisan 2012). Erişim 22 Ocak 2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120407-13.htm
• Keser, Aşkın. “Çağrı Merkezi Çalışanlarında İş Yükü Düzeyi İle İş Doyumu İlişkisinin Araştırılması”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (Ocak 2006), 100-119.
• Koç, Sümeyye - Koç, Ahmet. “Kur’an Kursu Öğreticilerinin Meslekî Doyum Düzeyleri”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (22 Haziran 2020), 337-356.
• Kur’ân-ı Kerîm. 2/129; 16/43, 125; 20/114; 21/7; 29/43; 35/28; 39/9; 58/11; 96/1-5.
• Korkmaz, Mehmet. “4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu Öğreticilerinin Eğitim-Öğretim Yeterlikleri Üzerine Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53 (30 Haziran 2020), 237-261. https://doi.org/10.29288/ilted.679601
• Korkmaz, Mehmet. “Kur’an Kurslarında Din Eğitimi”, Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 323-350. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Kurtuluş, Hacer Yıldırım. Psikolojik Danışmanların Süpervizörlerinin Davranışları, Etkili Psikolojik Danışman Nitelikleri, Mesleki Kıvançları ve Mesleki Doyumları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Karma Yöntem Araştırması. İstanbul: Yıldız Abdullah DUMAN Kur’an Kursu Öğreticilerinin Meslekî Doyum Düzeyleri: İstanbul Örneği 171 Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Kuzgun, Yıldız vd. “Mesleki Doyum Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 2/11 (03 Mart 1999), 14-18.
• Locke, Edwin. Handbook of Principles of Organizational Behavior: Indispensable Knowledge for Evidence-Based Management. United Kingdom: West SusseJohn Wiley & Sons Ltd, 2012.
• Mersin, Yunus. Din Görevlilerinde Mesleki Doyum. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi, 2007.
• Neuman, William Lawrence. Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches. Boston: Allyn and Bacon, 2003.
• Ormancıoğlu, Pınar. İşten Ayrılma Düşüncesinin Kişilik Özellikleri ve İş Tatmini Açısından İncelenmesine Yönelik Basın Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Osmanoğlu, Cemil - Algur, Hüseyin. “Hafızlık Eğitimi Tutum Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Bilimname 49 (30 Nisan 2023), 1-30. https://doi.org/ 10.28949/bilimname.1254493
• Özpehlivan, Murat. “İş Tatmini: Kavramsal Gelişimi, Bireysel ve Örgütsel Etkileri, Yararları ve Sonuçları”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/2 (24 Ocak 2019), 43-70.
• Pala, Adem. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Boş Zaman Değerlendirme Alışkanlıklarının ve Mesleki Doyumlarının Tespiti ve İncelenmesi (İstanbul - Pendik Örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi, 2012.
• Polat, Yadigar. Faktör Analizi Yöntemlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi ve Hayvancılık Denemesine Uygulanışı. Adana: Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Raulin, Michael L. - Graziano, Anthony M. Research Methods : A Process of Inquiry. New York: Pearson Education Group, 2004.
• Sevinç, İrfan. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursu Öğretim Programının Öğretici Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”. Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (30 Eylül 2023), 31-62.
• Singh, Monica vd. “Role of Job Stress on Job Satisfaction”. International Journal of Management Studies 6 (27 Ekim 2019), 57-60. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri -Nicel, Nitel ve Karma Tasarımları İçin Bir Rehber-. ed. Şebnem Aslan. Konya: Eğitim Yayınevi, 2018.
• Sönmez, Veysel - Alacapınar, G. Füsun. Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 2014.
• Sun, H. Özlem. İş Doyumu Üzerine Bir Araştırma: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, 2002.
• Thorndike, Robert M. Measurement and Evaluation in Psychology and Education (Macmillan Publishing Company, 1991).
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre es-Sülemî et-. Sünenü’t Tirmizî, thk. Beşâr 172 Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l Ğarbi’l İslâmî, 1996.
• Uğur, Ayşe. Özel Eğitim Kurumlarında Çalışan Öğretmenler İle Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Doyum Düzeylerinin İncelenmesi. Giresun: Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Varlık, Türkan. Devlet ve Özel İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin İş Doyumu (Ankara İli Örneği). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Yağcı, Samet. “Öğreticilere Göre Diyanet İşleri Başkanlığı ve Müftülüklerin 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu Çalışmaları”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 11 (30 Haziran 2020), 195-221.
• Yazıcı, Zeynep - Meydan, Hasan. “2019 İhtiyaç Odaklı Kur'an Kursları Öğretim Programının Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”. Dergiabant 11/2 (30 Kasım 2023), 445-468. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1336334
• Yelboğa, Atilla. “Bireysel Demografik Değişkenlerin İş Doyumu İle İlişkisinin Finans Sektöründe İncelenmesi”. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/2 (01 Aralık 2007), 1-18.
• Yirik, Şevket - Baltacı, Furkan. “The Effect of Leadership Behavior on Job Satisfaction: A Research on Four and Five Star Hotels’ Employees in Alanya”. Asian Academic Research Journal of Social Sciences & Humanities 1/26 (2014), 102- 120.