İmpulsif (Anlık) Satın Almaya Yönelik Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2024, , 594 - 612, 22.04.2024

Yılmaz Günel

https://doi.org/10.33206/mjss.1364134

Öz

Tüketicilerin, daha önce satın almayı planlamadığı bir ürünle karşılaştığında onu aniden satın alması ile sonuçlanan eylem impulsif satın alımdır. Spontane gerçekleşen bu satın alma eyleminde bireylerin karar vermelerinde etkisi olan faktörlerin belirlenmesi tüketici davranışlarının ortaya konması açısından önemlidir. Bu çalışma ile tüketicilerin impulsif satın alma davranışlarının ölçülebileceği geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda ilgili literatür incelenmiş ve 46 maddelik bir madde havuzu oluşturulmuştur. Madde havuzunda yer alan 7 maddenin uzman değerlendirmeleri sonucunda çalışmadan çıkarılması uygun bulunmuş ve 39 maddelik taslak ölçek elde edilmiştir. Taslak ölçek, çalışmanın çeşitli safhalarında olmak üzere, Sivas ilindeki tüketicilerden toplam 766’sına uygulanmıştır. Çalışmada açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, test-tekrar-test ve iç tutarlılık analizi yöntemlerinden faydalanılmıştır. Açıklayıcı faktör analizi sonrası taslak ölçek, 5 faktör ve 25 maddeden oluşan bir yapıya ulaşmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi ile açıklayıcı faktör analizi sonrası elde edilen ölçme yapısının geçerliği teyit edilmiştir. Ölçeğin ölçme sonuçlarının zamanla farklılaşmadığı test-tekrar-test yöntemi ile belirlenmiştir. Ölçekte yer alan her bir faktör ve ölçeğin tamamı için hesaplanan Cronbach Alpha katsayı değerleri, ölçeğin “yüksek güvenilirlikte” olduğunu göstermiştir. Araştırma sonucunda, geliştirilen “İmpulsif Satın Alma Ölçeği"nin güvenilir ve geçerli bir ölçek olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İmpulsif Satın Alma, Tüketici Davranışları, Ölçek Geliştirme, Geçerlilik, Güvenirlilik

Etik Beyan

“İmpulsif (Anlık) Satın Almaya Yönelik Ölçek Geliştirme Çalışması” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Kurulu’nun 31.01.2023 tarih ve 261406 sayılı toplantısında alınmıştır.

Scale Development Work for Impulsive (Instant) Purchase

Öz

Impulsive buying is the action that results in consumers suddenly buying a product that they had not planned to buy before. Determining the factors that affect individuals' decision-making in this spontaneous purchasing action is important in terms of revealing consumer behaviour. This study aimed to develop a valid and reliable scale to measure consumers' impulsive buying behaviour. In this context, the relevant literature was examined and an item pool consisting of 46 items was created. As a result of expert evaluations, it was decided to remove 7 items from the item pool from the study and a draft scale with 39 items was obtained. The draft scale was applied to a total of 766 consumers in Sivas province, at various stages of the study. Exploratory factor analysis, confirmatory factor analysis, test-retest and internal consistency analysis methods were used in the study. As a result of exploratory factor analysis, the draft scale had a structure consisting of 5 factors and 25 items. The validity of the measurement structure obtained after exploratory factor analysis was confirmed by confirmatory factor analysis. It was determined by the test-retest method that the measurement results of the scale did not differ over time. Cronbach Alpha coefficient values calculated for each factor in the scale and the entire scale showed that the scale was "highly reliable". As a result of the research, it was determined that the "Impulsive Buying Scale" was a reliable and valid scale

Anahtar Kelimeler

Impulsive Buying, Consumer Behaviours, Scale Development, Validity, Reliability

Kaynakça

• Abratt, R.. ve Goodey, S. D. (1990). Unplanned buying and in-store stimuli in supermarkets. Managerial and Decision Economics, 11(2), 111-121. https://doi.org/10.1002/mde.4090110204
• Akturan, U. (2009). Tüketicilerin cinsiyetlerine ilişkin olarak içgüdüsel alışveriş eğilimlerindeki farklılıkların belirlenmesi: Üniversite öğrencilerine yönelik pilot bir araştırma. İşletme İktisadı Enstitü Dergisi, 20, 64, 62-77. https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php?pdf=0006465&lng=0
• Akturan, U. (2010). Hedonik tüketim eğiliminin plansız satın alma eğilimi üzerindeki etkisinin belirlenmesi. Öneri Dergisi, 9 (33) , 109-116. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruoneri/issue/17894/187671
• Alagöz, S. B. ve Ekici, N. (2011). Bir satın alma davranışı olarak anlık satın alma ve Karaman üzerine bir araştırma. International Research Journal of Finance and Economics, 66, 172-180. https://www.researchgate.net/publication/292737170_Impulse_purchasing_as_a_purchasing_behaviour_ and_research_on_Karaman
• Ayre, C. ve Scally, A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: Revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counselling and Development. 47 (1), 79–86. doı: 10.1177/0748175613513808
• Aytekin, P. ve Ay, C. (2015). Hedonik tüketim ve anlık satın alma: İzmir ilinde bir araştırma. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1),141-156. https://dergipark.org.tr/tr/pub/niguiibfd/issue/19757/211509
• Baker, J., Parasuraman, A. P., Grewal, D. ve Voss, G. B. (2002). The influence of multiple store environment cues on perceived merchandise value and patronage intentions. Journal of Marketing, 66, 120-141. https://doi.org/10.1509/jmkg.66.2.120.18470
• Bayley, G. ve Nancarrow, C. (1998). Impulse purchasing: A qualitative exploration of the phenomenon. Qualitative Market Research: An International Journal, 1(2), 99-114. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/13522759810214271/full/html
• Beatty, S. E. ve Ferrel, M. E. (1998). Impulse buying: Modelling its precursors. Journal of Retailing, 74, 2, 169-191. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S002243599980092X
• Bellenger, D. E., Robertson D. H. ve Hirschman, E.C. (1978). Impulse buying varies by product. Journal of Advertising Research, 8, 15-18. https://doi.org/10.1086/209105
• Bitner, M. J. (1992). Servicescapes: The impact of physical surroundings on customers and employees. Journal of Marketing, 56, 57-71. https://doi.org/10.1177/002224299205600205
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cobb, C. J. ve Hoyer W. D. (1986). Planned versus impulse purchase behaviour. Journal of Retailing, 62(4), 384-409. https://psycnet.apa.org/record/1988-12512-001
• Coley, A. ve Burgess, B. (2003). Gender differences in cognitive and affective impulse buying. Journal of Fashion Marketing and Management, 7(3), 282-295. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/13612020310484834/full/html
• Çetinkaya, N. Ç. (2021). İndirim duyarlılığının impulsif satın alma davranışına etkisinde mağazaya ait uyarıcıların düzenleyici rolü. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD) , 13 (25) , 398-412. doı: 10.20990/kilisiibfakademik.972264
• Devellis, R. F. (2021). Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar (Çev: Tarık Totan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dursun, T. ve Yener, D. (2014). İçgüdüsel satınalma ölçeklerinin Türk tüketiciler için uyarlanmasına yönelik hazır giyim sektöründe bir uygulama. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4 (1), 22-31. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejovoc/issue/5388/73067
• Fornell, C. ve Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equations models with unobservable variables and measurement error. Journal Marketing Research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
• Ghanı, U. ve Jan, F. A. (2011). An exploratory study of the impulse buying behaviour of urban consumers in Peshawar. 2010 International Conference on Business and Economics Research, Vol.1. Kuala Lumpur, Malaysia: IACSIT Press.
• Gödelek, E. ve Akalın, F. (2008). Anlık alışveriş ölçeği geliştirmeye ilişkin ön çalışma. 13. Ulusal Pazarlama Kongresi, 25-29 Ekim, Nevşehir, Bildiriler Kitabı, 228-233.
• Gültekin, B. ve Özer, L. (2012). The influence of hedonic motives and browsing on ımpulse buying. Journal of Economics and Behavioural Studies, March, 4(3), 180-189. https://doi.org/10.22610/jebs.v4i3.315
• Günay, G. (2012). Yeni teknolojilerin gençlerin satın alma eğilimleri üzerine etkisi. Akademik Bakış Dergisi, 29, 1- 20. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423868030.pdf
• Günel, Y. ve Bircan, H. (2022). Scale development effort to determine individual housing financing preferences. Journal of Economics and Administrative Sciences, 23(3), 709-725. https://research.ebsco.com/c/mwdjhe/results?q=AN%20158900899
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. ve Tatham, R. L. (2005). Multivariate data analysis. New Jersey: Prentice Hall, Pearson Education.
• Hausman, A. (2000). A multi-method investigation of consumer motivations in ımpulse buying behaviour. Journal of Consumer Marketing, 17(5), 403-426. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/07363760010341045/full/html
• Hocaoğlu, G. (2017). Tüketicilerin online anlık satın alma davranışlarının analizi: Özel alışveriş siteleri üzerine bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Ivanovıc, A. (2003). Dictionary of marketing. London: Bloomsbury Publishing.
• Kacen, J., Hess, J. ve Walker, D. (2012). Spontaneous selection: The influence of product and retailing factors on consumer ımpulse purchases. Journal of Retailing and Consumer Services, 19, 578–588. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2012.07.003
• Karagöz, Y. (2016). SPSS 23 ve Amos 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karbasivar, A. ve Yarahmadi, H. (2011). Evaluating effective factors on consumer impulse buying behaviour. Asian Journal of Business Management Studies, 2, 4, 174-181. http://repository.ukwms.ac.id/id/eprint/5157/6/LAMPIRAN.pdf
• Kartal, M. ve Bardakçı, S. (2018). SPSS ve Amos uygulamalı örneklerle güvenirlik ve geçerlik analizleri. Ankara: Akademisyen Yayınevi.
• Kaş, İ. ve Bozbay, Z. (2017). Mağaza atmosferi algıları itibariyle oluşan tüketici gruplarının anlık satın alma davranışlarındaki farklılıkların belirlenmesi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(3), 97-110. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/365515
• Kaur, P. ve Singh, R. (2007). Uncovering retail shopping motives of Indian youth. Young Consumers, 8(2), 128- 138. https://doi.org/10.1108/17473610710757491
• Kim, J. (2003). College students’ apparel impulse buying behaviours about visual merchandising (Master’s Thesis). University of Georgia, Athens, Georgia.
• Kollat, D. T. ve Willett, R. P. (1967). Customer impulse purchasing behaviour. Journal of Marketing Research, 4, 21-31. https://doi.org/10.1177/002224376700400102
• Kotler, P. (1973). Atmospheric as a marketing tool. Journal of Retailing, 49(4), 48-64. http://belzludovic.free.fr/nolwenn/Kotler%20%20Atmospherics%20as%20a%20marketing%20tool%20%20%28c it%C3%A9%20171%29%20-%201973.pdf
• Kuzudişli, C. (2012). Mağaza içerisinde geçirilen zamanla plansız satın alma (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563-575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Leong, L.Y., Jaafar, N. I. ve Ainin, S. (2018). The effects of Facebook browsing and usage intensity on impulse purchase in f-commerce. Computers in Human Behaviour, 78, 160-173. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.09.033
• Luo, X. (2005). How does shopping with others influence impulsive purchasing? Journal of Consumer Psychology, 15(4), 288-294. https://doi.org/10.1207/s15327663jcp1504_3
• Malhotra, N. K. (2010). Marketing research is an applied orientation. New Jersey: Pearson.
• Martınez, B. ve Kim, S. (2012). Predicting purchase intention for private sale sites. Journal of Fashion Marketing and Management, 16(3), 342-365. https://doi.org/10.1108/13612021211246080
• Mattila, A. S. ve Wirtz J. (2001). Congruency of scent and music as a driver of in-store evaluations and behaviour. Journal of Retailing, 77(2), 273-289. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(01)00042-2
• Mattila, A. S. ve Wirtz J. (2008). The role of store environmental stimulation and social factors on impulse purchasing. Journal of Services Marketing, 22(7), 562-567. https://doi.org/10.1108/08876040810909686
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi amos uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Meyers, L.S., Gamst, G. C. ve Guarino, C. (2005). Applied multivariate research: Design and interpretation. California: Sage Publications.
• Mihić, M. ve Kursan, I. (2010). Assessing the situational factors and impulsive buying behaviour: Market segmentation approach. Journal of Contemporary Management Issues,15 (2), 47-66. https://hrcak.srce.hr/62289
• Muruganantham, G. ve Bhakat, R. S. (2013). A review of impulse buying behaviour. International Journal of Marketing Studies, 5(3), 149-160. doı:10.5539/ijms.v5n3p149
• Netemeyer, R, G., Bearden, W. O. ve Sharma, S. (2003). Scaling procedures: İssues and applications. California: Sage Publications.
• Odabaşı, Y. ve Barış, G. (2002). Tüketici davranışı. İstanbul: Mediacat Yayınları.
• Özer, L. ve Gultekin, B. (2015). Pre and post-purchase stage in impulse buying: The role of mood and satisfaction. Journal of Retailing and Consumer Services, 22, 71–76. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2014.10.004
• Özoğlu, B. ve Bülbül, H. (2017). İçgüdüsel satın alma ve demografik özellikler ile ilişkisi: Teknoloji ve giyim ürünlerinde karşılaştırmalı bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 769-783. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/52994/704155
• Piron, F. (1991). Defining impulse purchasing. Advances in Consumer Research, 18, 509-514. https://www.acrwebsite.org/volumes/7206/volumes/v18/NA-18
• Prasad, J. S. ve Aryasri, A. R. (2009). Determinants of shopper behaviour in e-tailing: An empirical analysis. Paradigm, 13(1), 73-83. https://doi.org/10.1177/0971890720090110
• Pride, W. M. ve Ferrell, O. C. (2000). Marketing concepts and strategies. U.S.A: Houghton Mifflin Company.
• Raykov, T. ve Marcoulides, G. A. (2006). A first course in structural equation modelling. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Rook, D. W. (1987). The buying impulse. Journal of Consumer Research, 14, 189- 199. http://www.psych.ualberta.ca /~msnyder/p486 /read/files/R1987.pdf
• Rook, D. W. ve Fisher, R. J. (1995). Normative influences on impulsive buying behaviour. Journal of Consumer Research, 22, 305-313. https://www.researchgate.net/publication/ 24098925_Normative_ Influences_on_Impulsive_Buying_Behavior
• Rook, D. W. ve Hoch, S. J. (1985). Consuming impulses. Advances in Consumer Research, 12, 23-27. http://www.acrwebsite.org/volumes/ 6351/volumes/v12/NA-12
• San-Martın, S. ve Lo´pez-Catala´n, B. (2013). How can a mobile vendor get satisfied customers? Industrial Management & Data Systems, 113(2), 156-170. https://doi.org/10.1108/02635571311303514
• Sofi, S. A. ve Nika, F. A. (2017). Role of İntrinsic factors in the impulsive buying decision: An empirical study of young consumers. Arab Economic and Business Journal, 12(1), 29-43. https://doi.org/10.1016/j.aebj.2016.12.002
• Solomon, M. R. (2013). Consumer behaviour. New Jersey: Prentice Hall.
• Stern, H. (1962). The significance of impulse buying today. Journal of Marketing, 26(2), 59-62. https://doi.org/10.2307/1248439
• Stevens, J. P. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences. New Jersey: Lawrance Erlbaum Association, Inc.
• Suhr, D. D. (2006). Exploratory or confirmatory factor analysis? In.Cary: SAS Institute, 31, 200-31. https://support.sas.com/resources/papers/proceedings/proceedings/sugi31/200-31.pdf
• Sürücü, L. ve Maslakçı, A. (2020). Validity and reliability in quantitative research. BMIJ, 8(3), 2694– 2726. http://dx.doi.org/10.1136/eb-2015-102129
• Şenel, M. (2018). Farklı kıtlık mesajlarının plansız satın alma niyeti üzerindeki etkisi ve fomonun (fırsatları kaçırma korkusu)’nu aracı rolü (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutulumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Basım Yayın.
• Tayfun, N. Ö. (2015). Market alışverişlerinde plansız satın alma davranışında demografik farklılığı belirlemeye yönelik bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 87-94. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1724785
• Tırmızı, M. A., Rehman, K. ve Saif, M. I. (2009). An empirical study of consumer ımpulse buying behaviour in local markets. European Journal of Scientific Research, 28(4), 522-532. http://www.eurojournals.com/ejsr.htm
• Torlak, Ö. ve Tiltay, M. A. (2010). Anlık satın alma ölçeklerinin Türk tüketicisi için uyarlanmasına yönelik bir deneme. Ulusal Pazarlama Kongresi (405- 422).
• Turley, L.W. ve Milliman, R. E. (2000). Atmospheric effects on shopping behaviour: A review of the experimental evidence. Journal of Business Research, 49(2), 193-211. https://doi.org/10.1016/S0148-2963(99)00010-7
• Verplanken, B. ve Herabadi, A. (2001). Individual differences in impulse buying tendency: Feeling and no thinking. European Journal of Personality, 15(1), 71-83. https://doi.org/10.1002/per.423
• Verplanken, B. ve Sato, A. (2011). The psychology of impulse buying: An integrative self-regulation approach. Journal of Consumer Policy, 34(2), 197-210. https://link.springer.com/article/10.1007/s10603-011-9158-5
• Villi, B. ve Kayabaşı, A. (2013). Kozmetik ürünlerde kadınların dürtüsel satın alma davranışlarını etkileyen faktörlerin analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 143-165. https://dergipark.org.tr/en/pub/esad/issue/6061/81513
• Wells, W. ve Prensky, D. (1996). Consumer behaviour. New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
• Weun, S., Jones, M. A. ve Beatty, S. E. (1997). A parsimonious scale to measure impulse buying tendency. AMA Educators’s proceedings: Enhancing knowledge development in marketing, Chicago: American Marketing Marketing Association (306-307).
• Weun, S., Jones, M. A. ve Beatty, S. E. (1998). Development and validation of the impulse buying tendency scale. Psychological Reports, 82(3), 1123-1133. https://doi.org/10.2466/pr0.1998.82.3c.1123
• Yakar, H. K. ve Alpar, Ş. E. (2017). Kültürlerarası farkındalık ve kültürlerarası etkililik ölçeklerinin güvenirlik ve geçerliğinin belirlenmesi. Journal of Human Sciences, 14(3), 2748-2761. https://www.j- humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/4885
• Yalman, Ş. (2014). Süpermarket ve hipermarketlerde gerçekleştirilen promosyon çalışmalarının tüketicilerin anlık satın alma davranışlarına etkisi: İzmir ilinde bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Yapraklı, Ş. ve Mutlu, M. (2020). sosyal medyanın impulsif satın almaya etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 427-440. doı: 10.30794/pausbed.685921
• Yıldırım, H. H. (2011). Tüketicilerin anlık satın alma davranışlarında etnik kökenin rolü (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Youn, S. (2000). The dimensional structure of consumer buying ımpulsivity: Measurement and validation (Doctoral Dissertation). Faculty of the Graduate School of the University of Mınnesota, Minnesota.
• Youn, S. ve Faber, R. J. (2000). Impulse buying its relation to personality traits and cues. NA - Advances in Consumer Research, 27(200), 179-185. https://www.acrwebsite.org/volumes/8383/v
• Yu, C. ve Bastin, M. (2010). Hedonic shopping value and impulse buying behaviour in transitional economies: A symbiosis in the mainland China Marketplace. Brand Management, 18(2), 105-114. https://link.springer.com/article/10.1057/bm.2010.32
• Zheng, X., Men, J., Yang, F. ve Gong, X. (2019). Understanding impulse buying in mobile commerce: An investigation into hedonic and utilitarian browsing. International Journal of Information Management, 48, 151-160. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2019.02.010
• Zhou, L. ve Wong, A. (2004). Consumer impulse buying and in-store stimuli in Chinese supermarkets. Journal of International Consumer Marketing, 16(2), 37-53. https://doi.org/10.1300/J046v16n02_03