Enflasyon ve Dolaylı Vergiler Arasındaki Bağlantı: Türkiye Örneği

Yıl 2020, , 2248 - 2262, 13.10.2020

Umut Akduğan

https://doi.org/10.33206/mjss.719936

Cited By: 7

Öz

Dolaylı vergiler ile enflasyon arasındaki ilişkiyi inceleyen teorik ve ampirik çalışmalar, bu değişkenlerin karşılıklı olarak birbirini etkileyebileceğine ilişkin kanıtlar sunmaktadır. Genel olarak, bu çift yönlü ilişkinin enflasyondan dolaylı vergilere doğru olan kısmını, enflasyonist bir sürecin vergi matrahı üzerindeki etkisi açıklamaktadır. Diğer taraftan, dolaylı vergilerin enflasyon üzerindeki etkisi ise, vergi oranlarındaki değişmelerin fiyatları değiştirmesinden kaynaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkiye’de enflasyon ve dolaylı vergiler arasındaki nedensellik ilişkisinin araştırılması ve enflasyonun azaltılmasında bir maliye politikası aracı olarak dolaylı vergilerin etkin olup olmadığının belirlenmesidir. Bu doğrultuda; Türkiye’de 2004-2019 dönemi aylık verileri kullanılarak, enflasyon oranları ile dolaylı vergi gelirleri arasındaki nedensellik ilişkisi, VAR modellerine dayalı olarak gerçekleştirilen Granger ve Toda-Yamamoto (1995) nedensellik testleriyle araştırılmıştır. Elde edilen bulgular; dolaylı vergi gelirleri ile üretici fiyat endeksi (ÜFE) arasında herhangi bir nedensellik ilişkisinin olmadığını, tüketici fiyat endeksi (TÜFE)’den dolaylı vergi gelirlerine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu göstermektedir. Ayrıca ARDL-Sınır testi sonucu, TÜFE ile dolaylı vergi gelirleri arasında uzun dönemli bir ilişki olduğunu ve bu ilişkinin negatif olduğunu göstermektedir. Diğer bir ifadeyle; incelenen dönemde enflasyon oranındaki bir artışın dolaylı vergi gelirlerinin reel değerini azalttığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Dolaylı Vergiler, Enflasyon, Granger Nedenselliği, Toda-Yamamoto Yaklaşımı, Sınır Testi

Kaynakça

• Akıncı, A. ve Özçelik, Ö. (2018). Türkiye’de dolaylı vergilerin enflasyon üzerindeki etkisi. Maliye ve Finans Yazıları, (110), 9-20.
• Arisoy, İ. ve Ünlükaplan, İ. (2011). Katma değer vergisi, enflasyon oranı ve kamu harcamaları arasındaki ilişkilerin dinamik analizi. Sosyoekonomi, 16(16), 93-112.
• Brennan, G. ve Auld, D. A. L. (1968). The tax cut as an anti-inflationary measure. Economic Record, 44(4), 520-525.
• Brown, R. L., Durbin, J. ve Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relations over time. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 37(2), 149-192.
• Ciżkowicz M. (2012). Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego - alternatywne mierniki inflacji. Warszawa: Instytut Ekonomiczny NBP.
• Çakmaklı, C., Demiralp, S., Yeşiltaş, S. ve Yıldırım, M. A. (2018). Tütün Ürünlerine Uygulanan Dolaylı Vergilerin Enflasyona Etkileri. Koç University-Tüsiad Economic Research Forum Working Paper Series, No: 1811.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Eken, M. H. (2000). Enflasyonun bankacılık üzerine etkilerinin risk ve karlılık açısından değerlendirilmesi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Elkina, M. A. (2019). The impact of indirect tax rates cut on inflation: evidence from Russia. Finansovyj žhurnal-Financial Journal, 5, 37-49.
• Engle, R.F. ve Granger, C.W.J. (1987). Cointegration and error correction: Representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251-276.
• European Commission, (2016). Taxation Trends in the European Union - Data for The EU Member States, Iceland and Norway. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Görgün, S. (1994). Maliye politikası-ders notları (Yayın No. 3). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBF Masaüstü Yayıncılık Birimi.
• Güvenek, B., Alptekin, V. ve Çetinkaya, M. (2010). Enflasyon ve dolaylı vergilerden elde edilen gelirler arasındaki ilişkinin var yöntemiyle analizi. Kamu-İş Dergisi, 11(3), 1-28.
• Henry, S. G. ve Karakitsos, E. (1986). Inflation, unemployment and indirect taxation. Bulletin of Economic Research, 39(1), 29-47.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegrating vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231-254.
• Karadağ, M. ve Westaway, T. (1999). The impact on consumer and producer prices in Turkey of VAT changes designed to meet EU membership criteria: a computable general equilibrium approach. Economic Research Paper, 99/19, Loughborough University Department of Economics.
• Kıran, B. ve Güriş, B. (2011). Türkiye’de ticari ve finansal dışa açıklığın büyümeye etkisi: 1992-2006 dönemi üzerine bir inceleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 69-80.
• Koutsouvelis, P. ve Papastathopoulos, A. (2013). The effects of indirect taxes on consumer prices: empirical evidence for greece. Advances in Management and Applied Economics, 3(1), 61-76.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P. C., Schmidt, P. ve Shin, Y. (1992). Testing the null hypothesis of stationarity against the alternative of a unit root. Journal of Econometrics, 54(1-3), 159-178.
• Laufenburger, H. (1961). Mali iktisat ve mali kanunlar (Çev: İ. Özüt), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 137/119.
• Mansfield, C. (1980). Tax-base Erosion and Inflation: the Case of Ghana. Finance & Development, 17(3), 31-34.
• Możdzierz, A. (2017). The impact of changes in indirect tax rates on inflation in selected EU countries. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H Oeconomia, 51(4), 257-267.
• Narayan, P. ve Narayan, S. (2005). Estimating income and price elasticities of imports for fiji in a cointegration framework. Economic Modelling, 22(3), 423-438.
• Nowotny, E. (1980). Inflation and taxation: reviewing the macroeconomic issues. Journal of Economic Literature, 18(3), 1025-1049.
• Owsiak, S. (2017). Finanse publiczne w okresie przemian ustrojowych w Polsce. Studia Ekonomiczne/Polska Akademia Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych, 2(93), 177-199.
• Quah D. ve Vahey S.P. (1995). Measuring core inflation. The Economic Journal, 105(432), 1130-1144.
• Özbilen, Ş. (1997). Vergi - enflasyon ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 157-171.
• Peacock, A. T. ve Williamson, J. (1967). Consumption taxes and compensatory finance. The Economic Journal, 77(305), 27-47.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.
• Phillips, P. C. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Pitchford, J. ve Turnovsky, S. J. (1975). Income distribution and taxes in an inflationary context. Economica, 42(167), 272-282.
• Susam, N. (2009). Türkiye’de uygulanan maliye politikaları. İstanbul: Derin Yayınları.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Woźniak P. (2002). Inflacja bazowa. Warszawa: Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych (CASE).
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye'de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: Yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.