Investigation of the Political Treatise Understanding of Yusuf Hacib and Machiavelli in the Context of "Kutadgu Bilig" and "Prince" Works

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 2683 - 2692, 13.10.2020

Ömer Faruk Karaman

https://doi.org/10.33206/mjss.729953

Öz

Political treatise (Mirror of prince) are literary works written to advise statesman pertaining to government administration, policymaking, and social welfare. As a political treatise, ‘Kutadgu Bilig’ is one of the first Turkic-Islamic literary works. In one of the most important western political treatises, Prince, Machiavelli advised about the nature of power and provided information to the statesman on how he ought to rule. In Kutadgu Bilig, on the other hand, along with state administration, personal and sociological issues were also emphasized. According to Yusuf Has Hacip, the ruler is just, tolerant, moral, guiding, and wise person who keeps intelligence and knowledge superior. In contrast, Machiavelli put much more emphasis on power, and moreover, he found admissable to do action without moral to gain power in his 'Prince'. Yusuf Has Hacib argues that laws should limit the powers of the ruler, rulers should comply with the laws, merit ought to be the determinant factor in the state institutions, justice is one of the most important factor in administration, and the rulers should always be rational in their occupations. According to Machiavelli, power is essential in order to remain in the saddle no matter how. In this study, these works as two political treatises discussed, reflecting Eastern and Western perspectives, will be analyzed and compared.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Prince, Yusuf Has Hacib, Machiavelli, Political treatise

“Kutadgu Bilig” ve “Prens” Eserleri Bağlamında Yusuf Has Hacib İle Machiavelli’nin Siyasetname Anlayışının İncelenmesi

Öz

Siyasetnameler devleti yöneten kişilere, devlet yönetimi, siyaset üretme, toplumsal refah gibi konularda tavsiyelerde bulunmak amacıyla ortaya koyulan edebi eserlerdir. Tür olarak bir siyasetname niteliği taşıyan Kutadgu Bilig, Türk-İslam edebi eserlerinin ilkleri arasında sayılmaktadır. Batılı anlamda en önemli siyasetnamelerden biri sayılan Prens adlı eserinde Machiavelli, gücün doğası hakkında tavsiyeler vermiş, iktidarı elinde bulunduran kişiye devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği hususunda bilgiler sunmuştur. Kutadgu Bilig’de ise devlet yönetimi ile birlikte, kişisel ve sosyolojik meseleler üzerine de durulmuştur. Yusuf Has Hacib’e göre hükümdar adil, hoşgörülü, ahlaklı, yol gösterici, aklı ve bilgiyi üstün tutan bilge kişidir. Machiavelli’nin Prens’i ise daha çok güç odaklıdır ve güç için bazen ahlak dışı eylemlerde bulunabilmesi dahi kabul edilebilir. Yusuf Has Hacib hükümdarın otoritesinin kanunlarla sınırlandırılması gerektiği, kendisinin de kanunlara riayet etmesi gerektiğini, devlet kurumlarında liyakatin esas olduğunu, adaletin yönetimde en önemli unsurlardan biri olduğunu ve yöneticilerin her zaman rasyonel bir şekilde işlerini yürütmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Machiavelli’ye göre iktidar her şeye rağmen korunmalıdır ve bunun için güç şarttır. Bu çalışmada Doğu ve Batı perspektifini yansıtan siyasetname niteliğindeki bu iki eser analiz edilecek ve kıyaslanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Prens, Yusuf Has Hacib, Machiavelli, Siyasetname

Kaynakça

• Açık, T. (2016). Kutadgu Bilig’de Devlet Yönetimi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 419-438.
• Adalıoğlu, H.H. (2013). Bir Siyasetnâme Olarak “Kutadgu Bilig”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 237-253.
• Bektaş, A. (1993). Machiavelli ve Hobbes “Siyasal İktidar” ve “Güç” Analizleri. Marmara İletişim Dergisi, 3, 177-188.
• Büyükbaş, H. ve Vargün, F. (2016). Kutadgu Bilig’de Devlet Yönetimi: Hükümdar – Adalet İlişkisi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4, 27-33.
• Demirel, D. (2014). Kutadgu Bilig’de Devlet Yönetimi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-61.
• Doğan, N. (2002). Kutadgu Bilig’in Devlet Felsefesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 127-158.
• Doğan, N. (2016). Kutadgu Bilig’de Din ve Devlet İlişkisi: İki Dünyada Da Mutlu Olmak. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 113-131.
• Duishenbieva, D. (2016). Yusuf Balasaguni i ego literaturnoe nasledie (Yusuf Balasagun ve Onun Edebi Mirası). Nauka, Tehnika i Obrazovanie. 3(21), 175-180.
• Eker, S. (2006). Yusuf Has Hacib ve Kutadgu Bilig. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Ergan, N.G. (1999). Siyasetnamelerimizde Çizilen “Devlet Adamı” Portresinin Temel Özellikleri. Bilig, 8, 27-45.
• Eglar, Z. ve Magnarella, P.J. (1971). A View of Social Classes in the Eleventh Century Karakhanid State. Anthropos, 1(2), 232-238.
• Has Hacib, Y. (1959). Kutadgu Bilig II. (Çev: Reşid Rahmeti Arat). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Has Hacib, Y. Kutadgu Bilig (Metin), (Hazırlayan: Mustafa S. Kaçalin), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Hasluck, E.L. (1915). Machiavelli’s “Prince” and Its Critics. History, 4(4), 162-165.
• Hunkan, Ö.S. (2016). Yusuf Has Hacib ve Has Haciblik Mansıbı Hakkında. Yusuf Has Hacib ve Ölümsüz Eseri Kutadgu Bilig, (Edit: Gülden Sağol Yüksekkaya) Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, Bişkek, 113-120.
• Kışlalı, A.T. (2006). Siyasal Sistemler: Siyasal Çatışma ve Uzlaşma. İmge Kitabevi, Ankara.
• Machiavelli, N. (2011). Prens. (Çev: Alev Tolga), Say Yayınları, İstanbul.
• Machiavelli, N. (2019). Hükümdar. (Çev: Teslime Gökgöl), Salon Yayınları, İstanbul.
• Özmen, A. (2014). Kutadgu Bilig’de Yöneten Yönetilen İlişkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 55-60.
• Öztürk, A. (2013). Machiavelli Düşüncesinde Cumhuriyetçi Özgürlük ve Kurucu Lider İmgesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(2), 181-204.
• Paksoy, H.B. (2014). Gelecek İle Yüzleşmek. G Publishers.
• Tarcov, N. (2013). Belief and Opinion in Machiavelli’s “Prince”. The Review of Politics, 75(4), 573-586.
• Usta, N. (2014). Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Machiavelli’nin Prens Eserlerinde “Yöneten” Tasviri. Selçuklu Tarihi Bilim ve Düşünce (Bildiriler), Kayseri, 201-214.
• Ünal, M. ve Uysal, M. (2018). Doğu ve Batı Kültürlerinde Siyâsetnâme Geleneği: Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Machiavelli’nin Il Principe Örneği. Tarih Okulu Dergisi, 11(35), 249-280.
• Yavuz, K. (2008), Yusuf Has Hâcib ve Kutadgu Bilig. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 36, 137-180.
• Yalçınkaya, A. ve Ağaoğulları, M.A. (2013). Siyasi Düşünceler Tarihi. (Editör: M. Ali Ağaoğullar), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.