Musa Cârullah’ın Kur’an Anlayışı ve Yorum Metodu

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 2010 - 2022, 13.10.2020

Hayrettin Öztürk

https://doi.org/10.33206/mjss.731393

Öz

Kazanlı âlim Musa Cârullah (1875-1949), büyük bir mütefekkir ve aksiyon adamıdır. Onun Kur’an anlayışının şekillenmesinde, yaşadığı dönemin büyük etkisi olmuştur. O da karşılaştığı bütün bu sorunlara Kur’an’dan cevaplar arayarak, İslam dünyasında fikrî bir inkılâp yapmaya çalışmış, Müslümanların çağdaş sorunlarının çözümünü Kur’an’a dönüşte görmüş ve yorumlarıyla İslam Medeniyetine önemli katkılarda bulunmuştur.
Bu makalede, Kazanlı âlim Musa Cârullah’ın Kur’an anlayışı; ona göre Müslümanların uyanışında Kur’an’ı anlamanın rolü; sosyal meselelere Kur’an’dan çözümler; ayetlerin tefsirindeki yenilikçi metot ve yorum yöntemi konuları ele alınıp değerlendirilmektedir.
Bu esaslar çerçevesinde onun Kur’an anlayışının temellerini; Kur’an ve Sünnet, Kur’an’ın evrenselliği, hür aklın hüccetliği, cedidcilik ve yenilikçilik konuları oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu makalenin amacı, Musa Cârullah’ın nasıl bir Kur’an anlayışına sahip olduğunu tespit etmek, bakış açısını belirlemek, yorumlarının temelindeki Kur’an anlayışını ortaya koymaktır.
Kısaca bu makalede onun yaklaşımı modernist ve gelenekçi yorumlar açısından ele alınmış ve neticede onun, klasik İslam mirası ile modern bilimleri senkronize etme gayreti içerisinde olan bir düşünür olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cârullah, Musa Cârullah, Cârullah ve Kur'an, Bigiyef

Teşekkür

MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi Editörlüğüne teşekkür ederim. Hayırlı başarılı çalışmalar dilerim.

Kaynakça

• Aynî, Bedrüddin (tarihsiz). Umdetü’l-Kârî, XXII, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• Bigiyef, Musa Efendi (1912). Halk Nazarına Bir Nice Mesele. Kazan.
• Cârullah, Musa (1907). el-Lüzûmiyyât Tercümesi, Kazan.
• Cârullah, Musa (1999). Hâtun, (Yayına Hazırlayan: Mehmet Görmez), Otto Yayınları, Ankara.
• Cârullah, Musa (1911). Uzun Günlerde Rûze, Kazan.
• Cârullah, Musa (1998). Kitâbu’s-Sünne, Çeviren: Mehmet Görmez, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
• Cârullah, Musa (1914). Büyük Mevzularda Ufak Fikirler, Petersburg.
• Cârullah, Musa (1933). Kur’an-ı Kerim Ayeti Kerimelerinin Nurları Huzurunda Hâtun, Berlin.
• Cârullah, Musa (tarihsiz). Edebiyyât-ı Arabiyye, Kazan.
• Cârullah, Musa (1975). Uzun Günlerde Oruç, (sadeleştiren: Yusuf Uralgiray), Ankara.
• Cârullah, Musa (1909). “Rahmet-i İlahiye Umumiyeti Hakkında İtikadım”, Şura, No: 23, 1 Aralık 1909.
• Cârullah, Musa (1933). Kur’ân-ı Kerîm Âyet-i Kerîmelerinin Mûciz İfadelerine Göre Ye’cûc, Berlin.
• Doğan, Recai (2002). “Musa Cârullah’ın Maarif ve Usûl-i Cedîd Hakkındaki Görüşü”, I. Uluslararası Musa Cârullah Bigiyef Sempozyumu, TDV-Ahmet Yesevi Üniversitesi, Ankara.
• Eyüpoğlu, Osman & Okuyan, Mehmet (2008). “Kur’an’ın Sosyo-Kültürel Koşulları Dikkate Alışı: Ma’rûf Kavramı Örneği”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 26–27, (ss.175–213).
• Eyüpoğlu, Osman & Cora, Mustafa & Yıldız, Murat (2012). “Kur’an’ın Sosyal Yaptırımsallığı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 33, (ss.41-66).
• Eyüpoğlu, Osman & Yıldız, Murat (2014). “Kur’an ve Tarihsellik: Beşeri Eylemin Toplumsal Sınırı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 37, Yıl: 2014 (ss.97-130).
• Eyüpoğlu, Osman (2016). Kur’an’da İtaat Kavramının Sosyal Psikolojik Tahlili, İz Basma, Bişkek.
• Eyüpoğlu, Osman & Yıldız, Murat (2016). “Kur’an’ı Anlamaya Yönelik Literal ve Kültürel Yaklaşımların Sosyal Değişmeye Uyum Açısından İşlevselliği”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2016, Cilt: 5, Sayı: 3, (ss.163-198).
• Eyüpoğlu, Osman & Çelik, Hüseyin &, Yıldız, Murat (2017). “Bireysel Dini Tecrübe ve İşlevselcilik Açısından Kur’an Kıssaları”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 4 (ss.263-287).
• Eyüpoğlu, Osman, & Düzenli, Muhittin &, Çoşar, Hakan (2017), “İpek Yolu’nda Din ve Kültür Etkileşimleri Bağlamında Kur’an’a Yönelik Selefî ve Aklî Yaklaşımların İşlevselliği”, IV. Avrasya Sosyal Bilimler Forumu, Tarihten Günümüze “İpek Yolu” Algısı: Yaklaşımlar ve Yeni Arayışlar Sempozyumu, Bişkek, 21–22 Nisan 2016, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, Bişkek, (ss.39-48).
• Eyüpoğlu, Osman & Perşembe, Erkan (2018). “İşlevsellik Açısından Ahlak-Din İlişkisi”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 4 (ss.79-96).
• Eyüpoğlu, Osman & Usta, Niyazi (2019). “İtaat Kavramının Gerekçeleri Açısından Kur’an’ın Eleştirel Düşünceye Bakışı”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 19 Sayı: 2, (ss.347-378).
• Eyüpoğlu, Osman & Perşembe, Erkan (2019). “Din ve Toplumsal Kurumlar Arası İlişkilerdeki Tamamlayıcı Niteliğin Önemi”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 4, Aralık 2019, (ss.464-483).
• Fahreddin, Rızaeddin b. (1910). Rahmet-i İlahiye Meselesi, Orenburg.
• Görmez, Mehmet (1999). Musa Cârullah Bigiyef, TDV. Yayınları, Ankara.
• Hasan, İbrahim b. (1983). et-Tefsîru’l-Me’sûr an Ömer b. Hattab, Beyrut.
• Ikram, S. M (2007). Mawj-e-Kawsar (Wave of Paradise). 23 ed., Lahor: Idare-i Saqafat-i-Islamia (Institute of Islamic Culture), (ss.221-248).
• Islâhî, Emin Ahsen (1980). Tefsîr-i Tedebbür-i Kur’an, Dâru’l-İşâ’ti’l-İslâmiye, I-IX, Lahor.
• İsfehânî, Râğıb (2010). el-Müfredât, (Çeviren: Yusuf Türker), Pınar Yayınları: 227, İstanbul.
• İzmirli, İsmail Hakkı (1341). Nârın Ebediyet ve Devamı Hakkında, İstanbul.
• Nâhid, Hâşim (1911). Türkiye İçin Necat ve İ’tilâ Yolları, İstanbul.
• Sabri, Mustafa (1335/1916). Yeni İslam Müctehidlerinin Kıymet-i İlmiyesi, İstanbul.
• Sabri, Mustafa, & Cârullah, Musa (1996). İlahi Adalet, (sadeleştiren: Ömer H. Özalp), Pınar Yayınları, İstanbul.
• Togan, Zeki Velidi (1947). Tasvir Gazetesi, 24 Eylül.
• Ulaş, Semra (1993). Musa Cârullah’ın “Hatun” Adlı Kitabı Işığında İslam Kadını, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Yavuz, Yusuf Şevki (1991).“Azap”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 4, Ankara, (ss.302-309).