Gazete Manşetlerinin İnşasında İdeolojik Konumlanışın İzleri: Covıd-19 ile İlgili Manşetlerin Söylem Analizi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 407 - 421, 26.01.2021

Saniye Vatandaş

https://doi.org/10.33206/mjss.738759

Öz

Modern zamanların önemli kavramlarından birisi olan ideoloji, en genel manasıyla, varlığı ve hayatı değerlendiriş tarzını ifade etmektedir. Bu yönüyle ontolojik, epistemolojik ve değerler sistemini kapsayan bir dünya görüşü olarak anlam kazanmaktadır. Ayrıca sosyo-politik açıdan iktidara ve iktidarın uygulamalarına ilişkindir. Böyle olunca hem iktidar uygulamalarının meşruiyetinin hem de söz konusu uygulamalara itirazın gerekçelerinin en önemli referansı ideolojik kabullerdir. Bu bağlamda düşünüldüğünde kitle iletişim araçları genel olarak yayın politikalarında, özel olarak da iktidarın uygulamalarına yönelik konumlanışlarında ideolojik bir duruşu temsil ederler. Bu araştırma, COVID-19 salgınına ilişkin ülke düzeyinde gerçekleştirilen önlem ve uygulamalar örneği üzerinden gazetelerin ideolojik konumlanışlarını konu edinmektedir. Araştırma kapsamında 10 Mart 2020 gününü takiben tüm Türkiye’nin gündemine gelen; bireysel ve toplumsal boyutuyla alışılagelmiş yaşam tarzlarını ve alışkanlıkları temelden etkileyen COVID-19 salgını kapsamında sosyo-politik karar ve uygulamaların değerlendiriş tarzı incelenecektir. Araştırmanın örneklem grubunu, günlük tirajın %97’sini temsil eden 15 farklı gazete oluşturmaktadır. Bu gazetelerin COVID-19 salgınının ilk on günündeki birinci sayfa haberleri söylem analizi yöntemiyle çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Gazete, İdeoloji, Söylem Analizi

Ideological Differences in The Construction of Newspaper Cuffs: Signal Analysis of Covid-19 Cuffs

Öz

Ideology, which is one of the important concepts in modern times, expresses the way it evaluates existence and life in the general sense. In this respect, it becomes significant as a world view covering the system of ontology, epistemology and values. It is also related to the political power and practices of power from the socio-political viewpoint. Thus, ideological assumptions are the most important reference for both the legitimacy of the practices of power and the rationale behind objection to those practices. When considered in this context, mass media represent an ideological stance in broadcasting policies in general, and their positioning related to the practices of the political power in particular. This research deals with the ideological positioning of the newspapers based on the example of country-level measures and practices related to the COVID-19 pandemic. The evaluation style of socio-political decisions and practices within the scope of the COVID-19 pandemic, which became a current issue in Turkey on March 10, 2020 and which affected the traditional lifestyles and habits of the individuals and society, will be examined in this research. The sample group of the research consists of 15 different newspapers representing 97% of the daily circulation. The front-page news of those newspapers during the first ten days of the COVID-19 pandemic was analyzed through discourse analysis.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Newspaper, Ideoloji, Discourse Analysis

Kaynakça

• Aslan, K. (2004). Haber nasıl okunur?. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Aziz, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma, yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Belsey, A. & Chadwick, R. (1998). Medya ve gazetecilikte etik sorunlar, (Çev. Nurçay Türkoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cengiz, A. & Çağlar, Ş. (2003). Anlatı olarak haber, İstanbul üniversitesi iletişim fakültesi dergisi, 18. 167-176.
• Chomsky, N. (2012). Medya gerçeği. (Çev. A. Yılmaz, O. Akınhay). İstanbul: Everest Yayınları.
• Devran, Y. (2010). Haber söylemi ve ideoloji, İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Erdoğan, İ. (2005). İletişimi Anlamak. Ankara: Erk Yayınevi.
• Güz, N. (2005). Haberde yönlendirme ve kamuoyu araştırmaları. Ankara: Nobel Yayınları.
• İnal, A. (1996). Haberi okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları. İrvan, S. (2014). Medya kültür siyaset. Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Küçük, M. (1999). Medya iktidar ideoloji. Ankara: Ark Yayınları.
• Mora, N. (2004). Türk yazılı basınında haber anlayışı, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 19, 141-142.
• Mutlu, E. (1995). İletişim sözlüğü, Ankara: Ark Yayınları.
• Oskay, Ü. (2014). Kitle iletişiminin kültürel işlevleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Özer, Ö. (2001). Haber söylem ideoloji: eleştirel haber çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayınevi.
• Özerkan, Ş (2002). Medya, dil ve ideoloji, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(12). 63-76.
• Rigel, N. (2000). İleti tasarımında haber, İstanbul: Der Yayınları.
• Sözen, E. (1999). Söylem belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Uyguç, Ü. & Genç, A. (1998). Radyo-televizyon haberciliği. İstanbul: Avcıol Basım-Yayın.
• Üşür, S. S. (1997). İdeolojinin serüveni, Ankara: İmge Kitabevi.
• Van Dijk, T. A. (2003). Söylem ve ideoloji: çok alanlı bir yaklaşım (Çev. Nurcan Ateş), Barış Çoban (Der.). Söylem ve İdeoloji. İstanbul: Su Yayınevi.
• Van Dijk, T. A. (2009). News, discourse, and ideology. The handbook of journalism studies, 191-204.
• Van Dijk, T. A. (2015). Ideology. (Edt) G. Mazzoleni. The ınternational encyclopedia of political communication. London: Wiley-Blackwell.
• White, D. M. (1950). The ‘Gate Keeper’: A case study in the selection of news. Journalism quarterly, 27, s.390 (çevrimiçi) http://www.aejmc.org/home/wpcontent/ uploads/2012/09/Journalism-Quarterly-1950-White-390.pdf, son erişim tarihi: 3 Nisan 2020.