Sargonidler Devri (MÖ 722-626) Babil Seferleri

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1234 - 1253, 26.07.2022

Oktay Özgül Yavuz Günaşdı Betül Nişancı

https://doi.org/10.33206/mjss.1102940

Öz

Mezopotamya coğrafyasında kurulan Asur Devlet’i Eski - Orta ve Yeni Asur olmak üzere üç döneme ayrılırken, Yeni Asur Devleti’nde dört kralı kapsayan döneme ( II. Sargon - Sanherib - Asarhaddon ve Asurbanipal) Sargonidler Devri ya da Asur İmparatorluk Devri denilmektedir. Eski Asur Dönemi’nden başlayarak devam eden Asur-Babil mücadelesi makalemize konu olan dönemde de devam etmiştir. Babil’in önemi Asur coğrafyasına göre daha uygun şartlara sahip olması ve bunun yanı sıra ticari yolların üzerinde bulunmasıdır.
Sargonidler Devri’nden önce III. Tıglat-Pileser döneminde Babil hâkimiyet altına alınmış ve III. Tıglat-Pileser çifte kral olarak iki ülkeyi beraber yönetmiştir. Ancak onun ölümü sonrası yaşanan gelişmeler sırasında II. Marduk-apla-iddina (Merodah-Baladan), Babil yönetimini ele geçirmeye çalışmış o dönemde tahtta olan II. Sargon onunla yaptığı ilk mücadele de başarılı olamasa da 10 yıl sonra M.Ö. 710 yılında yaptığı savaşı kazanmış ve II. Marduk-apla-iddina (Merodah-Baladan) yenilerek kaçmak zorunda kalmıştır. Sonrasında Sanherib’in tahta geçişini fırsat bilerek tekrar harekete geçen Merodah-Baladan bir kez daha yenilmekten kurtulamamış Elam ‘a kaçmış ve orada ölmüştür. Bu olaylar sonrası Sanherib Elam üzerine sefere çıkmış ancak bu sırada Elamlılar Babil tahtına getirilen Sanherib’in oğlunu öldürmüşlerdir. Yaşanan bu karışıklık sırasında tahta geçmeye çalışan komutanlar ise yine Asur kralı Sanherib tarafından yenilgiye uğratılmıştır. Sanherib bu yaşananlardan dolayı Babil kentini cezalandırmış ve kenti yakıp yıkmıştır. Babil’in yıkımı ile sonuçlanan bu olaylar sonrası Sanherib en küçük oğlu olan Asarhaddon’u veliaht seçtiği için diğer iki oğlu tarafından öldürülmüş ancak bütün bu yaşananlara rağmen Asarhaddon Asur tahtına geçmiştir. Kral, Babil kentini yeniden inşa ettirmiş ayrıca iki devlet arasında ılıman siyaset kendini göstermiştir. Asarhaddon kendinden sonra da bunun devam etmesini istemiş ancak Asur’a veliaht olarak atadığı Asurbanipal ve Babil’e veliaht seçilen Şamaş-şumu-ukin’in tahta geçişleri sonrası yaşananlardan dolayı düşüncesi işe yaramamış kardeşinin isyanını bastıran Asur kralı Asurbanipal, Babil yönetimini de ele almış ve ölene kadar devam ettirmiştir. Onun ölümü ile zayıflayan Asur Devleti’ne ise bağımsız olarak güçlenen ve Med’ler ile ittifak kuran Babil Devlet’i son vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, Asur Devleti, Sargonidler Devri, Babil Devleti

Kaynakça

• Ahmed, S. S. (1967). Causes of Shamash-shum-ukins uprising, 652- 651 B. C. Zeitschrift Fur Die Alttestamentliche Wissenschaft, 79, 1, 1-13
• Akyüz, F. (2013). “Asur Devleti’nin Başkentleri”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ay, Ş. (2011). “İsrail ve Yahuda Krallıkları Üzerine Düzenlenen Asur Seferleri. Hıstory Studies, Vol.3/1, 1-14. Bahar, H. (2010). Eskiçağ Uygarlıkları. Konya: Kömen Yayınları.
• Balkaya, T. (2009). “Hurri- Mitanni Devleti”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayram, S. (1980). “Kaynaklara Göre Güney-Doğu Anadolu'da Proto Türk İzleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1-121.
• Belli, O. (1983). “Nairi - Hubuskia Ülkesi Araştırmaları”. I. AST, İstanbul.
• Bertman, S. (2003). Handbook to Life in Ancient Mesopotamia. New York: Library of Congress Cataloging-in-Publication Data.
• Beaulieu, P.A. (2005). “World Hegemony, 900–300 BCE”. in A Companion to the Ancient Near East, Ed. Daniel C. Snell, Blackwell Publishing, 48-62.
• Birecikli, F. (2010). “Yeni Asur Devleti Siyasi Tarihi ve Kültürü”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Brinkman, J. A. (1965). “Elamite Military Aid to Merodach-Baladan”. Journal of Near Eastern Studies, 24, 3, 161-166.
• Brinkman, J. A. (1983). “Through a Glass Darkly Esarhaddon's Retrospects on the Downfall of Babylon” Journal of the American Oriental Society, Jan. - Mar, Vol. 103, No. 1, 35-42.
• Brinkman, J. A. (2008).” Babylonıa In The Shadow Of Assyrıa (747-626 B.C.)” CAH, Vol.III, Part II, (ed.) John Boardman, İ.E.S. Edwards, N.G.L. Hammond, E. Sollberger, C.B.F. Walker, UK, The Cambridge University Press, Second Edition.
• Bülbül, C. (2010). “Amurru Göçleri ve Amurrular’ın Eski Önasya Tarihindeki Rolleri”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 48, 29-50.
• Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998 -2008). Erzurum: Güneş Vakfı.
• Clay, A. T. (1919). The Empire of the Amorites. New Haven: Yale University Press.
• Deniz, Ö. (2009). “Tevrat’ta Geçen Kavim Adları ve Bunların Eskiçağ Tarihindeki Rolleri”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durmuş, A. (2014). “Eski Doğu Ve Eski Batı Toplumlarında Karşılaştırmalı Kadın Profili (Mezopotamya, Anadolu ve Yunanistan Toplumları)”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duymuş, H. H. (2011). “Asur Devleti’nin Dış Politikası (Yeni Asur Devri)”. (Yayımlanmamış Doktora tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Elayi, J. (2017). Sargon II, Kıng of Assyrıa. Atlanta: SBL Press.
• Ersoy, S. (2008). “M.Ö. II Binde Mezopotamya ve Anadolu Siyasi Münasebetleri”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Frame, G.(1992). Babylonıa 689-627 B.C. A Political History, İstanbul.
• Frahm, E. (2017). A Companion to Assyria. Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd
• Fincke, J. C. (2003). The Babylonian Texts of Nineveh: Report on the British Museum's "Ashurbanipal Library Project". Archiv Fur Orient Forschung, 50, 111-149.
• Grayson, A. K., (1975). Assyrian and Babylonian Chronicles (Texts from Cuneiform Sources 5), New York
• Grayson, A. K. (1991). Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (1114- 859. Toronto: University of Toronto Press,
• Glassner, J. J. (2005). Mesopotamian Chronicles, B. R. Foster (Ed.), Leiden-Boston.
• Günaltay, Ş. (1937). Yakın Şark (Elam ve Mezopotamya). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Günaşdı, Y. (2013). “Karasu Havzasındaki Tarihi ve Arkeolojik Veriler”. (Yayımlanmamış Doktora tezi) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günaşdı, Y. (2016). “Geçitler Ülkesinde Önemli Bir Urartu Kalesi: Avnik”. Tüba-Ar 19,113-135.
• Gökçek, L. G. (2015). Asurlular. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Hrouda, B. (2016). Mezopotamya. çev.Z.A. Yılmazer, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Hornung, E. (2004). Ana Hatlarıyla Mısır Tarihi. çev. Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• İplikçioğlu. B. (1990). Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları I. İstanbul: Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Johnston, C. (1901). “The Fall of Nineveh”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 22, 20-22.
• Jursa, M. (2017). Babilliler, çev. Firuzan G. Gerhold. İstanbul.
• Kaymak, B. (2011). “M. Ö. IV. ve II. Binlerde Mezopotamya’ya Göçler ve Göç Sonrası Siyasi Gelişmeler”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, Y. - C. Yılmaz, (2020). Eski Mezopotamya’nın Siyasi Tarihi, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Kınal, F. (1978). Khorsabad Kral Listesi ve Kronoloji. Belleten, 166, 171-200.
• Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya Tarihi. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Basımevi.
• Kırschbaum, E. C. (2004). Asurlular (Tarih, Toplum, Kültür). çev. Aslı Yarbaş, İzmir: İlya Yayınevi.
• Kuhrt, A. (2017). Eski Çağ’da Yakındoğu Yaklaşık M.Ö. 3000-330: I.II. çev. Dilek Şendil, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuiper, K. (2011). Mesopotamia: The World's Earliest Civilization. New York: Britannica Educational Publishing. Kurt, M. (1994). “Geç-Hitit Şehir Devletleri Döneminde Asur-Anadolu İlişkileri”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Leick, G. (2003). Historical Dictionary of Mesopotamia. Lanham: The Scarecrow Press.
• Liverani, M. (2014). The ancient Near East: History, society and economy, London and New York. Luckenbill, D. D. (1926). Ancıent Records of Assyrıa and Babylonıa I. Chicago: Univ. of Chicago Press.
• Luckenbill, D. D. (1927). Ancıent Records of Assyrıa and Babylonıa II. Chicago: Univ. of Chicago Press.
• Memiş, E. (2007). Eskiçağda Mezopotamya: (En Eski Çağlardan Asur İmparatorluğu'nun Yıkılışına Kadar). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Memiş, E. (2012). Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Memiş, E. (2016). Tarihi Coğrafyaya Giriş. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Memiş, E. ve Bülbül, C. (2012). Amurrular: Araplar'ın En Eski Ataları. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Mıeroop, M. V. D. (2006). Antik Yakındoğu’nun Tarihi (M.Ö. 3000-323). çev. Sinem Gül, Ankara: Dost Kitabevi.
• Oates, J. (2015). Babil. çev. Fatma Çizmeli, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Olmstead, A. T. (1922). “The Fall and Rise of Babylon”. The American Journal of Semitic Languages and Literatures, Vol. 38, No. 2. 73-96.
• Oppenhim, A. L. (1977). Ancıent Mesopotamia. Chicago: The Unıversıty of Chicago Press.
• Özgül, O. (2016). “Erzurum’da Stratejik Bir Urartu Kalesi: Tepeköy (Pir Ali Baba)”. Tüba-Ar 19,137-157.
• Pollock, S. (1999). Ancient Mesopotamia: The Eden That Never Was. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ponchia, S. (2004). “Mountain Routes in Assyrian Royal Inscriptions (Part I)”. Kaskal: Rivista di storia, ambienti e culture del Vicino Oriente Antico, Padova, 139-177.
• Ragozin, Z. (2022). Asurlar. çev. Ekin Duru, İstanbul.
• Radner, K. (2018). “Asur Kenti ve Asur Krallığı Tarihine Genel Bakış”. (ed. K.Köroğlu S.F.Adalı), Asurlular, Dicle’den Toroslar’a Tanrı Asur’un Krallığı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2-26.
• RINAP 3/1: Grayson A. K. - Novotny, J., (2012). The Royal Inscriptions of Sennacherib, King of Assyria (704-681 BC), Part 1. (The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period 3/1), Winona Lake.
• RINAP 4: Leichty, E., (2011). The Royal Inscriptions of Asarhaddon, King of Assyria (680-669 BC), (The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period, RINAP 4), Winona Lake, Indiana, Eisenbrauns.
• RINAP 5/1: Novotny, and Jeffers, J., (2018). The Royal Inscriptions of Ashurbanipal (668-631 BC), Assur-etal-ilani (630-627 BC), and Sin-sarra-iskun (626-612 BC), Kings of Assyria, Part I, Pennsylvania: Eisenbrauns, (The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period 5/1: http://oracc.museum.upenn.edu/rinap/rinap5/corpus/
• Roaf, M. (1996). Mezopotamya ve Eski Yakındoğu. çev. Zülal Kılıç, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rogers, R. W. (1900). A History of Babylonia and Assyria. New Jersey: Assyrian International News Agency. Roux, G. (1992). Ancient Iraq. London: Penguın Books.
• Saggs, H. W. F. (1962). The Greatness that was Babylon, Hawthorn Books; First Edition edition, p. 109 – 120.
• Saggs, H. W. F. (1984). The Might That Was Assyria. London: Sidgwick & Jackson.
• Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü. İstanbul.
• Sever E. (2008). Asur Tarihi. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Sevin, V. (1991). Yeni Asur Sanatı I Mimarlık, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sevin, V. (2005). “Asur İmparatorluğu (Eski Yakındoğu’nun Süper Gücü)”. Arkeo-Atlas, 4, İstanbul: Doğan Ofset, 44-52.
• Şeyhoğlu, İ. (2007). “IV. Tudhaliya’nın Asur Devleti ve Suriye’deki Vassal Krallıklar’a Yönelik Politikası”. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tadmor, H. (1958). “The Campaigns of Sargon II of Asur: A Chronological-Historical Study”. Journal of Cuneiform Studies, 12/1, 22-40.
• Toptaş, K. (2018). “Yeni Asur İmparatorluğu’nda İdeoloji, Propaganda Ve İsyanlar” (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toptaş, K. (2020). “Filolojik ve Arkeolojik Belgeler Işığında Asurbanipal ve İcraatları” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toptaş, K ve Akyüz, F. (2020). “Yeni Asur İmparatorluğu’nda Taht Mücadeleleri ve Darbeler”, TAD, C.39/S.68, 50-88
• Toptaş, K. (2021). Asarhaddon Asur Kralı, Babil Yöneticisi, Mısır Fatihi, Ankara.
• Tuncel, M. (1994). “Dicle”. DİA, 9, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 281-282.
• Tuncel, M. (1996). “Fırat”. DİA, 13, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 31-33.
• Yiğit, T, (2020), Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara.
• Walker, D. A. (1888). “The Assyrian King, Asurbanipal”. The Old Testament Student, 8, Chicago, 57-62.
• Whiting, R.M. (2006). “Amorite Tribes And Nations of Second-Milenıum Western Asıa”. Civilizations of the Ancient Near East Vol. I.II. 2nd edition, New York: 1231-1242.