Hititlerde Marangozluk ve Ahşabın Mimaride Kullanımı

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1686 - 1697, 26.10.2022

Hatice Uyanık

https://doi.org/10.33206/mjss.1158551

Öz

Doğal ve organik yapıya sahip olan ahşap, kolay elde edilebilirlik, kolay işlenebilirlik, çok yönlülük ve işlevsellik gibi birçok olumlu özelliğe sahip olması sayesinde ilk insandan bu yana hayatın hep içerisinde yer almış ve insanların temel ihtiyaçlarını karşılamada vazgeçilmez malzemelerden biri olma özelliğini korumuştur. Hititlerde ahşabın çok geniş bir ürün yelpazesine sahip olduğu ve bu ürünlerin üretiminde uzmanlaşmış bir işgücünün var olduğu çivi yazılı metinlerden anlaşılmaktadır. Ancak ahşap zamana karşı dirençsiz bir malzeme olduğundan Hititlere ait günümüze kadar tam olarak korunagelmiş ahşap bir ürün yoktur. Dolayısıyla metinlerde geçen her ahşap ürünün görünümü ve bunların hangi aşamalardan geçerek üretildiği hakkında bilgi edinmek mümkün değildir. Anadolu’da ahşabın yapı malzemesi olarak kullanılması basit barınaklarla başlamış olmakla birlikte yerleşik hayata geçiş ile başta konut, tapınak, sur, köprü gibi birçok yapı türünde kullanımı yaygınlaşmıştır. Hitit ülkesinde ahşabın en yoğun kullanım gördüğü alanlardan biri mimarlıktır. Bu çalışmada yazılı belgeler ve arkeolojik veriler ışığında Hititlerde marangozluk, Hitit mimarisinde ahşabın kullanımı ve ahşabın mimari açıdan önemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hitit, Marangoz, Ahşap, Ağaç, Mimari

Carpentry and the Use of Wood in Architecture in the Hittites

Öz

Wood, which has a natural and organic structure, has always been a part of life since the first person, thanks to its many positive features such as easy availability, easy workability, versatility and functionality, and has preserved its feature as one of the indispensable materials in meeting the basic needs of people. It is understood from the cuneiform texts that the Hittites also had a wide range of wood products and that there was a workforce specialized in the production of these products. However, since wood is a material that is not resistant to time, there is no fully preserved wooden product belonging to the Hittites until today. Therefore, it is not possible to obtain information about the appearance of every wooden product mentioned in the texts and the stages in which they were produced.

Although the use of wood as a building material in Anatolia started with simple shelters, its use in many building types such as residences, temples, city walls and bridges became widespread with the transition to settled life. Architecture is one of the areas where wood was used most intensively in the Hittite country. In this study, in the light of written documents and archaeological data, carpentry in the Hittites, the use of wood in Hittite architecture and the architectural importance of wood will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Hittites, Carpentry, Wood, Tree, Architecture

Kaynakça

• Alp, S. (1991). Hethitische briefe aus Maşat-Höyük. Ankara.
• Atilla, N. (2018). Hititlerde kentsel yapı: Hattuša, Šapinuva, Šarišša, Tapikka ve Alacahöyük (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Baker, H. S. (1966). Furniture in the ancient world origins & evolution 3100-475 B.C. London.
• Beyer, D. (2009). Zeyve höyük (Porsuk 2007). 30. Kazı Sonuçları Toplantısı. C. 2. 385- 392.
• Bittel, K. (1969). Boğazköy IV. Funde aus den Grabungen 1967 und 1968. Berlin.
• Cevher, M. (2019). Hitit kentlerinde savunma sistemleri ve savunma anlayışı (Doktora Tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Czichon, R. M. (2013). Oymaağaç Höyük/Nerik (?). İçinde M. Doğan-Alparslan ve M. Alparslan (Edt.). Hititler bir Anadolu imparatorluğu/Hittites an Anatolian empire (ss. 298- 313). İstanbul.
• Çınaroğlu, A. ve Çelik, D. (2010) Atatürk & Alacahöyük. Ankara.
• Darga, A. M. (1985). Hitit mimarlığı/ I yapı sanatı: Arkeolojik ve filolojik veriler. İstanbul.
• Darga, A., Sivas, T. ve Sivas, H. (2002). 2000 yılı Şarhöyük- Dorylaion kazıları. 23. Kazı Sonuçları Toplantısı. C. 2. 207-218.
• Doğan-Alparslan, M. (2003). Hititler döneminde esnaf ve zanaatkârlık. Osmanlı Öncesi ile Cumhuriyet Dönemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri Bildiriler I (ss. 37-48). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Dörfler W., Herking, C., Neef, R., Pasternak, R. ve von den Driesch, A. (2011). Environment and Economy in Hittite Anatolia. In H. Genz ve P. Mielke (Eds.). Insights Into Hittite History and Archaeology. Colloquia Antiqua 2. (pp. 99-124). Leuven, Paris. Walpole.
• Goetze, A. (1969). Hittite rituals, incantations, and festivals. In J. B. Pritchard (Eds.). ANET (pp. 346-361). New Jersey.
• Edel, E. (1994). Die Ägyptisch-Hethitische Korrespondenz aus Boghazköi in Babylonischer und Hethitischer Sprache I/II, Opladen.
• Erol, H. (2007). Eski Asurca metinlerde meslek adları ve unvanlarla geçen şahıs isimleri (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erkut, S. (1992). Hitit çağının önemli kült kenti Arinna’nın yeri. İçinde H. Otten, E. Akurgal, H. Ertem ve A. Süel (Edt.). Sedat Alp’e Armağan /Festschrift Für Sedat Alp/Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp (ss. 159– 165). Ankara.
• Ertem, H. (1964). GIŞERİN “sedir ağacı” ve idyogramın Hurrice okunuşu hakkında. DTCFD XXII (3-4), 129-134.
• Ertem, H. (1987). Boğazköy metinlerine göre hititler devri Anadolu’sunun florası. Ankara
• Hoffner, H. A. (1997). The laws of the Hittites. New York.
• Imparati, F. (1992). Hitit yasaları (Çev: E. Özbayoğlu). Ankara: İtalyan Kültür Heyeti Arkeoloji Araştırmaları Bölümü Yayınları.
• Klengel, H. (2008). Studien zur Hethitischen wirtschaft, 4: das handwerk. werkstoffe: wolle und leder, holz und rohr, AoF, 35 (1), 68-85.
• Krause, K. (1940). Boğazköy, Tempel V: ein beitrag zum problem baukunst. Istanbuler Forschungen: Berlin.
• Mielke, D. P. (2009). alte paradigmen und neue erkenntnisse zur Hethitischen holz lehmziegel-Architektur. BYZAS, 9, 81-106.
• Morkoç, A. N. (2020). Arkeolojik kaynaklar ışığında Urartu Devleti’nde ahşap malzeme kullanımı. BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 2(2), 106-121.
• Müller Karpe, A. (1987). M.Ö. III. ve II. binde Anadolu’da el sanatları konusunda yapılan araştırmalar (1986). 5. Araştırma Sonuçları Toplantısı. C. 2. 203-210.
• Naumann, R. (2007). Eski Anadolu mimarlığı. (Çev: B. Madra). Ankara: TTK Yayınları.
• Özgüç, T. (1982). Maşat Höyük II Boğazköy’ün kuzeydoğusunda bir Hitit merkezi/A Hittite center northeast of Boğazköy. Ankara.
• Özgüç, T. (1988). İnandıktepe eski Hitit çağında önemli bir kült merkezi/ an ımportant cult center in the old Hittite period. TTKY V. 43. Ankara.
• Pecchioli Daddi, F. (1982). Mestieri, professioni e dignità nell’anatolia Ittita. Roma.
• Pelon, O. & Tibet, A. (1993). Porsuk’ta 4 kazı mevsimi (1986-1989), Genel değerlendirme. 14. Kazı Sonuçları Toplantısı. C.1. 259-265.
• Reyhan, E. (2017). Hitit devletinde yönetim ve siyaset direktif, yemin ve sadakat. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Savaş, S. Ö. (2002). Tahtlar ve asalar: ‘Hitit tanrılarının ve krallarının gücü’ I. In S. de Martino - F. P. Daddi (Eds). Anatolia Antica. Studi in Memoria di Fiorella Imparati. Eothen 11. (pp. 705-733). Firenze.
• Savaş, S. Ö. (2006). Çivi yazılı belgeler ışığında Anadolu’da (İ.Ö. 2. bin yılında) madencilik ve maden kullanımı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Schirmer, W. (1982). Hitit mimarlığı (Çev: B. Madra). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Schirmer, W. (2002). Şehir, saray, tapınak: mö 2. ve 1. bin Hitit mimarisinin özellikleri. İçinde W. Jacob (Edt.). Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk/ Die Hethiter Und Ihr Reich, Das Volk Der 1000 Götter (ss. 482-486). Bonn.
• Schwartz, B. (1947). A Hittite ritual text (KUB 29. 1=1780/c). Or, 16 (1), 23-55.
• Seeher, J. (2002). Büyük kralın sarayı- resmi yaşamın odak noktası: Hitit başkenti Hattuşa’daki saray kompleksi, içinde W. Jacob (Edt.). Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk/ Die Hethiter Und Ihr Reich, Das Volk Der 1000 Götter (ss. 434-435). Bonn.
• Seeher, J. (2006). Hattuşa rehberi, Hitit başkentinde bir gün. İstanbul: Ege Yayınları.
• Seeher, J. (2007). Hattuşa kerpiç kent suru, bir rekonstrüksiyon çalışması. İstanbul: Ege Yayınları.
• Seeher, J. (2013). Hitit mimarlığı, Hittite architecture, İçinde M. Doğan-Alparslan ve M. Alparslan (Edt.). Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu/Hittites An Anatolian Empire (ss. 314-337). İstanbul.
• Siegelová J. & Tsumoto H. (2011). Metals and metallurgy in Hittite Anatolia. In H. Genz & D. P. Mielke (Eds). Insights into Hittite History and Archaeology (pp. 275-300). Colloquia Antiqua Leuven-Paris-Walpole.
• Süel, A. (1985). Hitit kaynaklarında tapınak görevlileri ile ilgili bir direktif metni. Ankara.
• Süel, A. (1998). Ortaköy-Šapinuwa: bir Hitit merkezi/ Ortaköy-Shapinuwa: A Hittite center, TÜBA-AR 1, 37-62.
• Süel, A. ve Süel, M. (2008). 2006 yılı Ortaköy kazı çalışmaları. 29. Kazı Sonuçları Toplantısı. C. 2. 99-106.
• Symington, D. (1996). Hittite and Neo-Hittite furniture. In G. Herrmann (Ed.). The Furniture of Western Asia Ancient and Traditional. (Papers of the Conferrence held at the Institute of Archaeology, University College London June 28 to 30, 1993). Mainz. 111-138.
• Tibet, A. (1992). Porsuk 1990 Çalışmaları. 13. Kazı Sonuçları Toplantısı. C. 1. 353-360.
• Tuncer, H. (2020). Hititçe çivi yazılı metinlerde dokuma (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Usta, İ. (2019). Ahşabın işlenmesi ve bir faydaya dönüştürülmesi için gerçekleştirilen özgün bir faaliyet olarak marangozluk. Mesleki Bilimler Dergisi, 8(1), 41-49.
• Usta, İ. (2021). Ahşap tasvirleri: Ahşap yaşamın ruhudur. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 5 (5), 149-158.
• Uyanık, H. (2015). Hititlerde zanaatlar ve zanaatkârlar (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
• Ünal, A. (1998). Ebediyete intikal edecek şekilde inşa edeceksin! - İple tavana tırmanan Hitit mimarının cambazlıkları. XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi (ss. 39-46). Ankara.
• Ünal, A. (2005). Hititler devrinde Anadolu III, İstanbul.
• Ünar, Ş. (2018). Arkeolojik ve filolojik veriler ışığında Hitit çağı florası (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Üngör, İ. (2014). Islahiye ve Çevresinin Eskiçağ Tarihi. Ankara.